1. Asevanā ca bālānaṃ: Không thân cận với người ác

38 Pháp Hạnh Phúc

Mahā Thong Kham Medhivongs

1. Asevanā ca bālānaṃ ‒ Không thân cận với người ác

Trên thế gian này có nhiều giống người, chỉ khác nhau ở màu da, phong tục, tiếng nói, nhưng chung qui có thể chia ra hai hạng người là: 1. Bāla là ác; 2. Pandita là thiện trí thức.

Phật dạy chúng sanh cần phải học để biết người ác đặng lánh xa, vì khi ta thân cận với người ác rồi, thì không thể nào chạy khỏi điều khổ sở trong ác đạo.

Vì vậy người ta nên học để hiểu rõ thái độ và cách cư xử của người ác cho rõ ràng để tránh xa. Trước hết ta phải học cho biết rõ thái độ người ác. Người ác cũng như chúng ta, nghĩa là không có gì khác chúng ta về thể chất. Người ác không phải chỉ là hạng người côn đồ cướp bóc, hay nghèo khó, thất học hoặc bịnh tật, mà có khi họ lại là người cao sang, quyền quí, học thức, thượng lưu trong các giai cấp xã hội đều có người ác. Muốn tìm biết một người ác là một chuyện không phải dễ vậy.

Trong kinh Phật có dạy hai cách thức để nhận ra người ác, là:

1. Cách thức của các bậc trí thức giàu kinh nghiệm ở đời, hiểu rõ tâm lý của người ác.

2. Cách thức của đấng Giác ngộ, ngài hiểu rõ tâm địa của kẻ ác bằng trí tuệ.

Mặc dầu là của đấng Giác ngộ hay của các bậc trí thức, hai cách thức ấy chung qui đều dạy tâm lý của người ác để chúng ta biết mà lánh xa, ví như khoa học dạy chúng ta biết chứng bịnh của người bịnh và cách tránh xa bịnh ấy.

Vậy theo thiết tưởng chúng ta cũng nên học cho biết rõ hai cách thức để lánh xa người ác.

Trước hết xin giải về cách nhận thức kẻ ác theo lời giảng giải của các bậc trí thức.

Đây tôi xin nhắc lại tích xưa về tiền thân của Đức Phật Thích Ca trong bộ Túc sanh truyênn để quí vị dễ nhận thức. Lúc quá khứ có một vị trưởng giả ở thành (Ba La Nại) tên

là Akitta. Sau khi cha mẹ quá vãng, ông nhận thấy đời là vô thường, khổ não, vô ngã và quan niệm được rằng sau khi dứt ba tấc hơi thì mọi vật ở đời mình đã có đều không đem theo được một vật nào, mà chính thân hình mình cũng không đem theo được. Vì vậy nên ngài mới bố thí hết của cải của ngài, không biết số lượng bao nhiêu mà kể. Rồi ngài xuất gia làm đạo sĩ ở trong rừng Tuyết Lãnh.

Ngài hành theo hạnh tri túc. Ngài chỉ ăn lá cây và trái cây rụng ở gần bên ngài thôi. Pháp hành cao thượng của ngài như thế làm cho nóng đến Đức Đế Thích. Khi ấy, Thiên vương Đế Thích mới hiện xuống và nói với ngài: “Bạch Đại đức, tôi lấy làm trong sạch với hạnh tri túc của ngài. Vì vậy tôi mới đến đây và xin hứa với ngài rằng: ngài mong ước điều gì, tôi xin vui lòng giúp ngài đạt thành như ý”.

Vị đạo sĩ ấy đáp rằng: “Tâu Đại vương, lời hứa của ngài thật là quí giá, nhưng sự mong ước của bần đạo không có gì khó”.

Thiên vương nói: “Trẫm biết rồi, chính Đại đức thọ thực lá và trái cây rụng gần bên ngài thôi”.

Đạo sĩ nói: “Tâu Đại vương, hiện giờ lá và trái cây ấy vẫn còn. Nếu Đại vương có lòng từ bi ban bố hạnh phúc cho bần đạo, thì bần đạo có một điều rất mong muốn là...”

Đức Đế Thích nói: “Đại đức cứ thật tình bảo cho tôi biết, tôi hết lòng giúp đỡ ngài, thuốc men hay là y phục chi chi, xin ngài cứ bảo”.

Đạo sĩ nói: “Tâu Đại vương, bần đạo không cần những thứ ấy”.

Đức Đế Thích nóng lòng hỏi: “Vậy vật chi, bạch Đại đức”.

Vị đạo sĩ nói: “Điều cần thiết nhất là xin cho tôi đừng gặp kẻ ác, không bao giờ làm công chuyện gì có kẻ ác nhúng tay vào”.

Đức Đế Thích hỏi: “Đại đức ghét kẻ ác đến thế à?”

Vị đạo sĩ nói: “Chẳng những thế, xin cho tâm của bần đạo không ưa thích và xu hướng theo kẻ ác”.

Đức Đế Thích nói: “Vậy lời thỉnh cầu của ngài là không bao giờ muốn gặp, mặc dù là tin tức của kẻ ác ngài cũng xin đừng nghe đến”.

Vị đạo sĩ đáp: “Phải, đúng như vậy”.

Đức Đế Thích hỏi: “Bạch ngài, ngài có thể cho tôi biết người ác đã từng làm gì đối với ngài?”

Đạo sĩ nói: “Tâu Đại vương, xin Đại vương đừng bắt buộc tôi nói chuyện đã qua của kẻ ác đã làm. Nhưng bần đạo xin nói sơ lược hành động của người ác là:

- Kẻ ác hằng rủ người làm điều sai lầm;

- Kẻ ác làm những chuyện không phải phận sự của chúng.

- Kẻ ác thường nhận thức sai lầm, cho quấy là phải.

- Kẻ ác, mặc dầu chúng ta nói sự chân thật, lời hay lẽ phải, họ cũng không nhận thức, mà còn hờn giận chuốc oán, gây thù.

- Kẻ ác không chịu hành theo lẽ phải, nghĩa là không theo luật lệ của chánh phủ. Người ác thường hay có những điều xấu xa như thế nên bần đạo nguyện lánh xa.

Dưới đây tôi giải 5 loại hành động của người ác theo quan niệm của vị đạo sĩ ấy.

1. Anayam nayati dummedho: Kẻ ác thích rủ rê xúi giục kẻ khác làm điều ác, tức là kẻ ác hằng rủ người làm điều sai lầm.

Khi muốn biết người thiện hay ác, chúng ta nên quan tâm coi người ấy rủ rê xúi giục ta làm những gì, thiện hay ác.

Ta chớ nên quên rằng: người ác bao giờ cũng có ý định rất khác thường, là làm cho người khác đau khổ. Như ta đã biết, không phải người ác toàn là những hạng mà ta gọi là côn đồ du đãng, xong trái lại lắm khi người ác lại là người mà ta tưởng là hạng trí thức, giàu sang vinh dự, và cũng có khi chúng ta tin tưởng sùng kính như bậc tu hành, bên ngoài ta xem như vậy, đại đức xứng đáng với sự lễ bái cúng dường của chúng ta, hay là người nối chí từ bi của Đức Từ Phụ để tế độ chúng sanh. Vì vậy, chúng ta không nên tin càng mà không suy xét, phân biệt cho kỹ, mà chúng ta phải dùng trí tuệ mà nhận định kẻo sai lầm như tích vua A Xà Thế dưới đây: ông Đề Bà Đạt Đa là một vị đệ tử của Phật, người đời bấy giờ lầm tưởng ông là đấng có giới đức trang nghiêm, nhưng thật sự ông là người rất là ác, ông xúi giục vua A Xà Thế giết cha để đoạt ngôi và xúi vua hại Phật để dành làm Phật. Sở dĩ đức vua A Xà Thế tin tưởng nơi ông, vì ông là một nhà sư mang lá cờ của Phật. Hơn nữa nhà vua vì nhiều đức tin, nhưng thiếu trí tuệ, nên dễ bị rủ rê xúi giục, mới phạm tội trọng như thế.

2. Adhurāyam nyunjati: Kẻ ác thường làm chuyện không phải phận sự của chúng.

Kẻ ác thường can thiệp vào việc làm của người gần bên mình hay là của tất cả mọi người, để làm cho người ta bực mình hay đau khổ. Để tránh nạn can thiệp nguy hại ấy, khi chúng ta làm việc gì đang trôi chảy, thoạt có kẻ khác chen vào, xúi điều này, giục mưu nọ, chúng ta nên quan tâm suy nghĩ cho kỹ, không nên vội tin cho rằng kẻ ấy có thiện chí đối với ta, muốn giúp ta, nên suy nghĩ cho kỹ rồi mới tin theo, nên nhận định rằng kẻ ấy thành tâm thiện chí giúp đỡ ta.

Tiện đây tôi xin nhắc lại một chuyện ngụ ngôn để quí vị thấy và làm cho quí vị dễ nhớ. Có một vị trưởng giả ruộng đất cò bay thẳng cánh mà bề làm ăn rất phát đạt dễ dàng, nhờ tá điền và người làm công đối với ông hết lòng thành thật. Ông trưởng giả ấy có nuôi một bầy chó thật dữ để giữ nhà. Nhưng về sau lợi tức của ông càng ngày càng sút kém đi. Ông ta lấy làm lạ vì số ruộng và người làm công đều như cũ mà cũng không ai thiếu lúa ruộng của ông. Ông hỏi lại người quản gia thì đâu đâu cũng không có gì sai sót. Ông điều tra mãi không ra duyên cớ. Ông mới hỏi người chăn bầy trâu của ông, chừng ấy ông mới vỡ lẽ rằng: Bầy chó dữ của ông không giữ nhà mà hằng ngày nó đi dí cắn trâu bò làm cho đàn trâu bò không ăn uống gì được vì vậy chúng đau yếu, nên công việc cày ruộng và kéo xe của chúng sút kém, khiến lợi tức của ông bị kém đi là vậy.

Ông trưởng giả nghe vậy, mới dạy đem bầy chó đi bỏ hết, từ ấy, công chuyện đồng áng của ông mới trở lại mức bình thường. Trong chuyện ngụ ngôn này, bầy chó đã không làm phận sự giữ nhà, mà đi làm chuyện ngoài phận sự của mình, nên đem tai hại cho người chủ như thế.

Xin nhắc thêm một tích nữa để quí vị dễ nhớ hơn. Có một người làm vườn của Vua Bārānasī, y tính đi xem lễ bèn gọi những người phụ tá lại bảo rằng: “Ta định đi xem lễ trong vài ngày, vậy các người ở nhà lo chăm sóc vườn, lo tưới cây, đừng bỏ qua nghe.”

Khi người làm vườn đi xong, người cầm đầu nhóm phụ tá ấy mới gọi những người phụ tá lại và bảo rằng: “Người làm vườn đối với ta thật là tốt, vậy chúng ta thay anh ấy tưới cây. Nhưng trước khi tưới chúng ta hãy nhổ hết cây ấy lên coi rễ nó ăn xuống bao sâu, đặng tưới cho vừa sức nó”. Tất cả những người kia vâng lời người cầm đầu, làm y như lời dạy bảo. Những cây bị nhổ lên, đều héo và chết hết.

Đức Bồ tát, tiền thân của Đức Thích Ca, nghe thấy chuyện này, Ngài mới nói rằng: “Những kẻ ngu muội không thông hiểu việc làm của mình mà thày lay làm ngoài phận sự, nên đem tai hại đến cho mình và người khác.”

Khi ấy ngài mới ngâm câu kệ rằng:

Nave anatithaklisalena Attha caritā sukhāvahā Hapeti arāmiko dummedho Kapi arāmiko tathā.

Nghĩa là người ngu muội dầu cố làm điều lợi ích để tìm sự an vui cũng không kết quả được, trái lại bị hư hại cũng như những người làm vườn kia.

3. Dunnado seyyaso hoti: Kẻ ác thường nhận thức sai lầm, cho quấy là phải.

Theo câu Pāli này, ta nhận thấy sự nhận thức này có hai điều tương quan, là:

Nhận thức sai lầm và hành động sai lầm, bắt nguồn ở nơi tâm là thích điều quấy. Nguyên người ác thường thích điều hung ác, xấu xa, như hiếp đáp kẻ khác, cướp giựt, hành hung. Ai ai cũng thấy các điều đó thật là đáng ghê, đáng ghét. Nhưng trái lại những kẻ ác lại cho các điều đó là cử chỉ anh hùng, là hay giỏi nên có khi đem những hành vi quá ác ấy khoe khoang mà lấy làm tự đắc.

Người ác thường có ba tư cách để nhận thức được dễ dàng:

- Người ác thích quấy.

- Tự mình làm điều ác, mà không biết ăn năn, trái lại thỏa thích và đem khoe với người khác.

- Thấy kẻ khác làm ác như mình, thì rất thích và khi nghe người khác làm ác như mình, lại càng thích.

Những người ác ấy vốn thù ghét người lương thiện, coi người lương thiện như là đối thủ với họ, mặc dầu người lương thiện vẫn sợ họ và nhường nhịn họ trong mọi việc.

4. Sammāvutto pi kuppati: Kẻ ác mặc dầu chúng ta nói chơn chất hay sự thật, chúng cũng giận.

Tâm lý của người ác, theo câu này, khỏi phải giải nhiều cũng dễ hiểu: đã là người ác thì họ không bao giờ chịu nhận lẽ phải, hay là sự chân thành của người khác đối với họ, mặc dầu người nói lời chân thật ấy với tấm lòng từ bi, hay người nói là thầy tổ, cha mẹ, hoặc là quyến thuộc, hoặc vợ chồng họ cũng đều không bao giờ nghe theo.

Họ không chịu nhận sự thật, không chịu phục thiện.

5. Vinayam so na janati: Kẻ ác không chịu hành động theo luật lệ.

Kẻ ác không bao giờ chịu hành động theo luật lệ của chánh phủ hay của tôn giáo nào, mà chỉ biết làm theo bản tánh ác của họ thôi.

Sự thật luật lệ của một quốc gia bảo đảm phần nào hạnh phúc cho con người, vì luật lệ tối thiểu bảo vệ quyền lợi cá nhân, không cho người này làm hại kẻ khác.

Kẻ ác thì không chịu câu thúc trong luật lệ ấy lại cứ vượt khỏi vòng luật lệ để thỏa mãn ác tâm của mình và gây tổn hại cho người khác.

Trên kia, kẻ ác đã được mô tả theo nhận định của bậc trí thức, còn dưới đây thì Đức Phật phân tích kẻ ác theo trí tuệ của Ngài.

Trong Tam Tạng Kinh, Đức Thế Tôn có dạy trong đoạn kinh Uparipaññāsaka, bài kinh Bālapanditasutta rằng: Tīni bhikkhave bālassa bālalakkhanāni bālaninittāni: Này các thầy Tỳ khưu, người ác có ba thái độ dễ thấy rõ, là: duccintacinti: suy nghĩ ác; dubhāsitabhasī: nói lời ác; dukkhatamnakarī: làm điều ác.

Nói một cách khác thì, theo lời Phật dạy, thái độ của người ác là nghĩ cũng ác, nói cũng ác, mà làm cũng ác, nghĩa là thân, khẩu, ý đều ác.

Thế nào gọi là suy nghĩ ác, nói ác, làm ác? Lời chú giải trong kinh có dạy rằng: suy nghĩ ác có ba điều là: tham lam thái quá, mưu hại kẻ khác và oán thù, và tà kiến, là không tin nghiệp nhân quả và luân hồi. Nói ác là: Nói dối, nói đâm thọc, chửi rủa, mắng nhiếc, nói biếm, nói lời vô ích.

Làm ác là: Sát sanh, trộm cắp, tà dâm. Ba thái độ ấy có khi tác động ở trong tâm chúng sanh, có khi phát hiện ra ngoài mặt, nên trong bộ chú giải 38 điều hạnh phúc ba thái độ ấy chia ra làm hai hạng, là:

a- Ác bên ngoài, ý nói người ác trong thế gian này chia ra làm hai loại là:

- Andhabala: ác ôn, nghĩa là hạng người này hung dữ, khiến người ta kinh sợ như là bịnh ôn dịch, họ có thể giết người bằng mọi cách, hoặc bằng vũ lực, hoặc bằng mưu kế, miễn là hại được người mới vừa lòng. Hạng người này phạm đủ thập ác, không thể tránh một điều nào.

- Kalyanabala: kẻ ác, nhưng vẫn còn điểm thiện tâm, nghĩa là đôi khi cũng làm lành, hoặc giúp đỡ người nghèo khó bịnh tật v.v... Vì lòng nông nổi mà họ làm ác, nhưng lúc nào đó, họ lại ăn năn, mặc dầu không ai dạy bảo. Như vậy là hạng này có ngày 10 tu hành, không hoàn toàn theo thập ác.

b. Ác bên trong, ý nói ác tính trong lòng của ta, cũng ngụ ý nói ác tính trong lòng của chúng sanh chưa dứt trừ hẳn phiền não. Ác tính ấy là 27 điều ác của tâm, mà Phạn ngữ gọi 14 điều là: akusala cetasika (ý ác), và 13 điều là annasa mana cetasika (tác ý có hành động khác nhau).

Những ác tính kể trên có tính cách xấu xa khác nhau, làm cho thiện tâm lu mờ và yếu hẳn đi, không đủ khả năng nhận định được lẽ phải quấy, nên tâm hằng phóng túng và dã dượi buồn ngủ. Mặc dầu tâm ấy không thật là ác ôn nhưng không thiện, không tham thiền, bố thí được.

Ba thái độ ác trên đây sẽ đem lại cho chúng sanh tám điều tai hại trong kiếp này và vị lai:

1. Làm mất lợi ích kiếp này và vị lai của mình và người thân của mình.

2. Thân, khẩu, ý của mình bị nhơ đục.

3. Làm cho tên tuổi xấu xa, hay càng ngày càng lu mờ đi, trong xã hội không ai nhắc tới.

4. Đức trí thức và tất cả ai ai cũng ghê tởm như một món đồ bẩn thiểu.

5. Ai ai cũng cố xa lánh không dám gần và kinh sợ như sợ một tai họa, nói theo ngôn ngữ chiến tranh bây giờ, thì sợ một quả bom nổ chậm.

6. Kẻ ác tâm không được sáng suốt để phán đoán điều phải lẽ quấy, tâm không có an lạc.

7. Kẻ ác làm cho danh tiếng trong họ hàng bị lu mờ hay là bị người đời xóa bỏ đi.

8. Kẻ ác sau khi chết, sanh vào bốn đường ác đạo.

Vì vậy chúng ta không đến gần kẻ ác, mà phải hành theo những điều sau đây:

1- Không đến gần kẻ ác.

2- Không ngồi gần kẻ ác.

3- Không nghe kẻ ác.

4- Không chơi với kẻ ác.

5- Cố càng xa kẻ ác càng hay.

6- Cố tâm trì giới, bố thí, tham thiền.

Người không thân cận với kẻ ác sẽ được 12 quả báo lành, là:

1. Người không thân cận với kẻ ác là người được hạnh phúc tuyệt đối.

2. Người không chơi với kẻ ác là người đi trên chánh đạo.

3. Không chơi với kẻ ác là ta đã gieo trồng giới định huệ.

4. Không chơi với kẻ ác là ta đã đi theo pháp học, pháp hành và pháp thành.

5. Không chơi với kẻ ác là ta không cắt đứt điều lợi ích kiếp quá khứ, hiện tại và vị lai, nghĩa là, khi thân thiện với người ác, thì tự mình làm tội lỗi, không làm lành, thì quả lành của mình làm trong kiếp trước không thể trả quả được, như vua A Xà Thế vì thân cận với Đề Bà Đạt Đa để cho Đề Bà Đạt Đa xui ngài giết cha, hại Phật, nên phạm vào ngũ nghịch đại tội, không thể đắc đạo quả được, mặc dầu ngài có duyên lành để dành từ kiếp trước.

6. Người không chơi với kẻ ác là người ở trong thiện pháp.

7. Người không chơi với kẻ ác là người hằng được các bậc trí thức ngợi khen.

8. Người không chơi với kẻ ác được bậc trí thức yêu mến.

9. Người không chơi với kẻ ác hằng được thạnh lợi..

10. Người không chơi với kẻ ác thì không đi vào đường tội lỗi.

11. Người không chơi với kẻ ác sẽ được sanh về cõi trời.

12. Người không chơi với kẻ ác thì hạnh phúc đến với họ hằng ngày, không lo sợ tai họa gì do người ác gây nên. Theo đây tôi xin nhắc lại một vài tích xưa trong Túc sanh truyện để mình học lời dạy của Đức Phật về sự thân cận với kẻ ác người thiện.

Chuyện két

Khi xưa, trên một ngọn đồi gần rừng Tuyết Lãnh, trong một ổ két có hai con két con. Ngày nọ bão tố, két bị lạc mỗi con một nơi. Một con rơi vào nơi cư ngụ của các đạo sĩ, một con lại rơi vào làng của kẻ cướp. Hai con chim đều được hai nơi nuôi dưỡng tử tế.

Ngày nọ đức vua xứ Pañcala tên Pañcala ngự đi săn, vì bị lạc đường nên ngài mới nằm nghỉ trưa dưới một cội cây bên bờ suối gần làng bọn cướp. Két của bọn cướp trông thấy đức vua trang sức vàng ngọc, mới gọi bọn cướp và bảo rằng: “Chúng ta hãy đến giết người kia để cướp của”. Nhà vua nghe được kinh sợ, lật đật chạy trốn. Ngài lại đi lạc vào nơi cư ngụ của chư vị đạo sĩ. Két của đạo sĩ trông thấy đức vua mới nói: “Người ơi, từ xa người đến đây chắc là mệt nhọc lắm, xin mời người vào ngồi nghỉ, nơi đây là đất lành, không có gì kinh khủng đâu”.

Đức vua lấy làm trong sạch với két và nghĩ thầm rằng: “Cùng một loài két với nhau, mà con ở với bọn cướp thì hung ác, còn con ở với bậc chơn tu thì thiện lương”.

Tích này cho chúng ta thấy rằng mặc dầu là loài điểu thú nhưng chúng bị ảnh hưởng cái ác và thiện của người nuôi. Thế thì con người làm sao chạy khỏi ảnh hưởng của ác và thiện.

Chuyện cây xoài

Ngày xưa đức vua Dadhivāhana ngự đi tắm dưới sông, trước khi ngài tắm các quân lính phải giăng lưới quanh nơi ấy để phòng ngừa tai nạn. Trong khi ấy có một trái chín trôi từ rừng Tuyết Lãnh mắc vào lưới, quân hầu vớt được mới đem dâng cho Vua. Ngài thấy trái lạ mới cho gọi tất cả thợ rừng để hỏi là trái chi. Những người ấy bảo rằng đó là trái xoài, một thứ trái có vị ngọt, mùi thơm. Nhà vua bèn thọ thực, nhìn nhận trái xoài ấy có mùi vị ngọt ngon, ngài mới truyền lấy hột đem trồng nơi thượng uyển và dạy phải chăm nom kỹ lưỡng đặc biệt là phải tưới bằng sữa tươi. Ba năm sau cây xoài sanh được trái, mùi vị ngọt ngon thơm tho. Đức vua muốn khoe trái quí của xứ mình với lân bang trồng được giống quí ấy, nên trước khi đem biếu, ngài dạy phải lấy dùi nhọn đâm thủng mầm của trái xoài. Vì vậy các nhà vua lân quốc lấy hột cho đem trồng nhưng không mọc được.

Một vị vua liền cho lấy hột xoài lên để tìm xem duyên cớ, thì mới thấy cái mầm trong hột đã bị đâm hư rồi. Vị vua ấy hiểu được ác ý của vua Dadhivāhana, liền nghĩ ra kế độc, bèn sai một người làm vườn tin cậy đến xin vô làm vườn cho đức vua Dadhivāhana để tìm phương hủy diệt cây xoài ấy. Người làm vườn đến tâu cùng vua Dadhivāhana rằng: “Tâu Hoàng thượng, hạ thần là người chuyên môn về nghề trồng cây và hoa, đã từng làm nhiều nơi và phục dịch cho nhiều nhà vua rồi, các ngài rất hài lòng với hạ thần, nay hạ thần muốn đến hầu Hoàng thượng”. Đức vua lấy làm hài lòng thâu nhận người ấy vào làm.

Khi được vào làm, người ấy mới đem dây thần thông trồng ở nơi gốc xoài và trồng cây sầu đâu gần đó. Dây thần thông bò trên thân cây xoài, còn cây sầu đâu lớn lên giao nhành với cây xoài, ảnh hưởng của hai loại đắng ấy làm cho xoài trở nên đắng. Thi hành xong phận sự phá hoại, người làm vườn trốn đi.

Ngày nọ vua Dadhivāhana ngự vào vườn thượng uyển, truyền quan hầu bẻ xoài cho ngài dùng. Xoài ấy trở nên đắng và mùi không còn thơm như trước. Đức vua mới phán hỏi vị quốc sư ở gần bên rằng: “Này hiền khanh, tại sao mùa này xoài trở nên đắng, hôi mà màu không đẹp như trước?”.

Vị quốc sư quan sát kỹ chung quanh cây xoài thấy mọi sự việc mới tâu rằng: “Tâu Đại vương, cây xoài này trước kia được vun trồng chu đáo, tưới sữa tươi, hiện giờ bị dây thần thông và bị cây sầu đâu là loại đắng quấn vào và giao nhành, nên làm mất mùi vị của xoài”. Vị quốc sư mới ngâm câu kệ rằng:

Vannagandhrasupeto
Amdayam ahuva puri
Tameve pujam labhamāno
Kehamb kutukapphalo
Pucinanda parivāro

Nghĩa là: “Cây xoài này trước có màu, mùi vị tốt ngon, trong khi được cúng dường (nhờ được săn sóc chu đáo), nhưng hiện giờ cây xoài này bị đắng bởi tại sao? Tâu Hoàng thượng! cây xoài của ngài bị cây sầu đâu và dây thần thông ở chung, rễ và rễ xen lẫn nhau, nhành với nhành giao nhau. Vì mọc chung chạ với dây thần thông và cây sầu đâu nên xoài của ngài mới không còn vị ngon ngọt, mà trở nên đắng như thế”.

Tích này chỉ cho ta thấy rằng: Sự thân cận chung lộn có ảnh hưởng như thế.

Nếu ở với người lành thì được an vui, ở với kẻ ác thì phải đau khổ, như câu tục ngữ Việt Nam ta dạy: “Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng”, và câu “Ở bầu thì tròn, ở ống thì dài”.

Cây xoài là vật vô tri vô giác mà còn bị ảnh hưởng như thế. Vậy chúng ta nên lấy đó làm gương và chúng ta biết thương mình thì chúng ta nên xa lánh kẻ ác, dầu người ấy là quyến thuộc của mình. Chúng ta thường sợ kẻ ác hơn thương mình, vì vậy thường hay xu hướng theo kẻ ác làm tội như rượu trà, cờ bạc, đàng điếm, vì lẻ kẻ khác xúi giục, nếu không theo họ thì sợ họ buồn, hoặc sợ người ta cười là không biết xã giao v.v...

---

Trang Website được thành lập và quản lý bởi các cận sự nam, cận sự nữ trong Phật Giáo. Mục đích nhằm lưu trữ, số hoá kinh sách và tài liệu Phật Giáo Nguyên Thuỷ - Theravāda.

Chi tiết

1. Asevanā ca bālānaṃ: Không thân cận với người ác

Từ điển Pali

Tạng Luật

Tạng Kinh

Vi Diệu Pháp

Giảng Pháp

Học Thiền Vipassanā

Lý Thuyết Vipassanā

Soạn / Dịch Giả

Phật Học Căn Bản

Sử Liệu Phật Giáo

Vấn Đáp Phật Pháp

Góc Nhìn

Cổ Ngữ Pāli

Bậc Trưởng Lão

Mục Khác

Đăng Ký Thành Viên

Kinh Tụng

Lớp Phật Pháp

Lời Ngỏ

Góc Sáng Tác