6. Sự Thật Trong Đời

PHẬT GIÁO NGUYÊN THỦY - THERAVĀDA

NỀN TẢNG PHẬT GIÁO (MŪLABUDDHASĀSANA)

QUYỂN X

 Pháp-Hành Thiền-Tuệ

Tỳ khưu Hộ Pháp (Dhammarakkhita Bhikkhu)

SỰ-THẬT TRONG ĐỜI

Trong đời sống con người có 2 sự-thật hiện hữu là:

- Paramatthasacca: Sự-thật chân-nghĩa-pháp.

- Sammutisacca: Sự-thật ngôn-ngữ chế-định.

PARAMATTHASACCA

Sự-thật chân-nghĩa-pháp có 4 pháp là:

1- Citta: Tâm có trạng-thái biết đối-tượng.

2- Cetasika: Tâm-sở có 4 trạng-thái:

- Đồng sinh với tâm (ekuppāda).

- Đồng diệt với tâm (ekanirodha).

- Đồng đối-tượng với tâm (ekālambana).

- Đồng nơi sinh với tâm (ekavatthuka).

3- Rūpadhamma: Sắc-pháp có trạng-thái huỷ hoại do nóng lạnh, đói khát, v.v…

4- Nibbāna: Niết-bàn có trạng-thái tịch tịnh, vắng lặng mọi phiền-não, ngũ-uẩn.

Paramatthadhamma: Chân-nghĩa-pháp có 4 pháp chia ra 2 loại:

1- Saṅkhatadhamma: Pháp-hữu-vi có 3 pháp là citta: Tâm, cetasika: Tâm-sở, rūpadhamma: Sắc-pháp là pháp được cấu tạo do 4 nhân-duyên là kamma; nghiệp, citta: Tâm, utu: Thời-tiết, āhāra: Vật-thực, có thật-tánh-pháp, có sự sinh, sự diệt, có 3 trạng-thái-chung: Trạng-thái vô- thường, trạng-thái khổ, trạng-thái vô-ngã của mỗi sắc-pháp, mỗi danh-pháp.

2- Asaṅkhatadhamma: Pháp-vô-vi có 1 pháp là nibbāna: Niết-bàn là pháp có thật-tánh-pháp thuộc về pháp-vô-ngã (anattā), không bị cấu tạo bởi 4 nhân-duyên là kamma: Nghiệp, citta: Tâm, utu: Thời-tiết, āhāra: Vật-thực, không có sự sinh, sự diệt, không có 3 trạng-thái- chung: Trạng-thái vô-thường, trạng-thái khổ, trạng-thái vô-ngã.

Sự-thật chân-nghĩa-pháp hoàn toàn không phải là danh từ ngôn-ngữ chế-định, còn danh từ ngôn-ngữ Pāḷi gọi là“citta, cetasika, rūpadhamma, Nibbāna” mà Đức- Phật chế định để thuyết giảng, thuộc về vijjamāna-paññatti là danh từ ngôn-ngữ chế-định-pháp (nāmapañ-ñatti) có thật-tánh của chân-nghĩa-pháp làm nền tảng.

Khi Đức-Phật sử dụng sự-thật ngôn-ngữ chế-định này để thuyết pháp tế độ chúng-sinh hiểu biết rõ được chánh-pháp của Đức-Phật, rồi thực-hành đúng theo chánh-pháp dẫn đến chứng ngộ chân-lý tứ Thánh-đế y theo Đức-Phật, chứng đắc 4 Thánh-đạo, 4 Thánh-quả và Niết-bàn, trở thành bậc Thánh A-ra-hán, rồi sẽ tịch diệt Niết-bàn, giải thoát khổ tử sinh luân-hồi trong ba giới bốn loài.

SAMMUTISACCA

Sự-thật ngôn-ngữ chế-định có 2 pháp chính là:

1- Atthapaññatti: Ý nghĩa, hình dạng, … chế-định.

2- Saddapaññatti: Danh từ ngôn-ngữ chế-định.

Hai chế-định-pháp (paññattidhamma) này gọi là sự- thật, bởi vì mỗi dân tộc, mỗi đất nước thường chế định, đặt ra danh từ ngôn-ngữ riêng, từ người xưa được lưu truyền lại cho đến ngày nay. Mọi người đã có quy ước với nhau cho là lời nói thật (saccavācā), đó là sự-thật theo danh từ ngôn-ngữ chế-định ở trong đời.

Ví dụ: Hình dáng toàn thân màu xám có 4 chân, 2 cái sừng đang đi ăn cỏ, mà mọi người đã có quy ước với nhau gọi là “con trâu”.

Nếu người nào có tác-ý nói dối, nói sai sự-thật với những điều đã thấy, đã nghe, đã biết, … để lừa dối người khác nói rằng: “Con bò” thì người ấy đã nói dối, nói sai sự-thật, nói không đúng sự-thật, phạm điều-giới nói-dối (musāvāda).

Sự-thật trong đời đối với các hạng người như sau:

- Trong đời đối với hạng người phàm-nhân bình thường, theo thói quen chỉ biết sự-thật ngôn-ngữ chế-định (sammutisacca) mà thôi, nghĩa là biết mọi đối-tượng thuộc về chế-định-pháp. Còn sự-thật chân-nghĩa-pháp tuy có hiện hữu nhưng không biết được, bởi vì vô-minh (avijjā) che phủ thật-tánh của các pháp ấy, nên không thấy rõ, không biết rõ được các đối-tượng chân-nghĩa-pháp.

Cho nên, hạng người phàm-nhân có tà-kiến thấy sai, chấp lầm cho là ta, của ta, người, của người, v.v…

- Đối với các hành-giả khi đang thực-hành đúng pháp-hành thiền-tuệ, nếu khi nào trí-tuệ thiền-tuệ phát sinh thấy rõ, biết rõ thật-tánh của sắc-pháp, của danh-pháp thuộc về chân-nghĩa-pháp thì ngay khi ấy, hành-giả có thể thấy rõ, biết rõ được sự-thật chân-nghĩa-pháp.

Nếu khi hành-giả nghỉ không thực-hành pháp-hành thiền-tuệ hoặc thực-hành không đúng pháp-hành thiền-tuệ thì chỉ biết sự-thật ngôn-ngữ chế-định mà thôi.

- Đối với 4 bậc Thánh-nhân đã từng thấy rõ, từng biết rõ sự-thật chân-nghĩa-pháp (paramatthasacca), đã chứng ngộ chân-lý tứ Thánh-đế, đã chứng đắc Thánh-đạo, Thánh-quả và Niết-bàn, đã trở thành bậc Thánh-nhân là bậc Thánh Nhập-lưu, hoặc bậc Thánh Nhất-lai, hoặc bậc Thánh Bất-lai, hoặc bậc Thánh A-ra-hán.

Trong cuộc sống hằng ngày, 4 bậc Thánh-nhân ấy thấy rõ, biết rõ đủ 2 sự-thật: Sự-thật chân-nghĩa-pháp và sự-thật ngôn-ngữ chế-định, dù tiếp xúc các đối-tượng chế-định-pháp, vẫn không bao giờ có tà-kiến thấy sai, chấp lầm rằng: “Ta, người, chúng-sinh, v.v…” nữa, bởi vì ngay khi chứng đắc Nhập-lưu Thánh-đạo-tuệ đã diệt tận được sakkāyadiṭṭhi: Tà-kiến trong ngũ-uẩn, nghĩa là bậc Thánh Nhập-lưu không còn 4 tham-tâm hợp với tà-kiến (diṭṭhigatasampayutta) nữa.

Thật ra, khi nào tâm biết đối-tượng chế-định-pháp thì khi ấy tâm không thể biết đối-tượng chân-nghĩa-pháp, bởi vì mỗi tâm chỉ có thể biết một đối-tượng duy nhất mà thôi. Và trái lại, khi nào tâm biết đối-tượng chân-nghĩa-pháp thì khi ấy tâm không biết đối tượng chế-định-pháp.

Khi nào tâm có khái niệm về atthapaññatti: Ý nghĩa, hình dạng, v.v… và còn biết nāmapaññatti: Danh từ ngôn-ngữ chế-định gọi atthapaññatti ấy, thì khi ấy, tâm hoàn toàn không biết đối-tượng chân-nghĩa-pháp.