Ahetukacitta: Vô Nhân Tâm

VI DIỆU PHÁP HIỆN THỰC TRONG CUỘC SỐNG
Soạn-giả Tỳ-khưu Hộ-Pháp Dhammarakkhita Bhikkhu (Aggamahāpaṇḍita)

AHETUKACITTA: VÔ-NHÂN-TÂM

Ahetukacitta: vô-nhân-tâm là tâm không hợp với nhân.

Hetu: nhân có 6 nhân chia ra 2 loại:

- Akusalahetu: bất-thiện-nhân có 3 nhân là lobhahetu: nhân tham, dosahetu: nhân sân, mohahetu: nhân si.

- Kusalahetu: thiện-nhân có 3 nhân là alobhahetu: nhân vô-tham, adosahetu: nhân vô- sân, amohahetu: nhân vô-si (trí-tuệ).

- Những tâm nào hợp với bất-thiện-nhân hoặc thiện-nhân thì những tâm ấy gọi là sahetukacitta: hữu-nhân-tâm.

- Những tâm nào không hợp với nhân nào trong 6 nhân thì những tâm ấy gọi là ahetukacitta: vô-nhân-tâm.

Ahetukacitta: vô-nhân-tâm có 18 tâm chia ra làm 3 loại:

1- Akusalavipākacitta: bất-thiện-quả vô-nhân- tâm có 7 tâm là quả của bất-thiện-nghiệp (ác- nghiệp) trong 12 bất-thiện-tâm (12 ác-tâm).

2- Ahetukakusalavipākacitta: thiện-quả vô- nhân-tâm có 8 tâm, là quả của đại-thiện-nghiệp trong 8 đại-thiện-tâm.

3- Ahetukakriyacitta: vô-nhân duy-tác-tâm có 3 tâm là tâm làm phận sự, không có quả.

AKUSALAVIPĀKACITTA: BẤT-THIỆN-QUẢ VÔ-NHÂN-TÂM

Akusalavipākacitta:bất-thiện-quả vô-nhân-tâm là quả của bất-thiện-nghiệp (ác-nghiệp) trong 12 bất-thiện-tâm (12 ác-tâm) đã tạo trong thời quá- khứ, cho quả có 7 bất-thiện-quả vô-nhân-tâm.

Akusalavipākacitta: Bất-thiện-quả vô-nhân-tâm có 7 tâm:

1- Upekkhāsahagataṃ akusalavipākāṃ cakkhuviññāṇaṃ.

Nhãn-thức-tâm đồng sinh với thọ xả là quả của bất-thiện-nghiệp thấy đối-tượng sắc xấu.

2- Upekkhāsahagataṃ akusalavipākāṃ sotaviññāṇaṃ.

Nhĩ-thức-tâm đồng sinh với thọ xả là quả của bất-thiện-nghiệp nghe đối-tượng âm-thanh dở.

3- Upekkhāsahagataṃ akusalavipākāṃ ghānaviññāṇaṃ.

Tỷ-thức-tâm đồng sinh với thọ xả là quả của bất-thiện-nghiệp ngửi đối-tượng hương hôi.

4- Upekkhāsahagataṃ akusalavipākāṃ jivhāviññāṇaṃ.

Thiệt-thức-tâm đồng sinh với thọ xả là quả của bất-thiện-nghiệp nếm đối-tượng vị dở.

5- Dukkhasahagataṃ akusalavipākāṃ kāyaviññāṇaṃ.

Thân-thức-tâm đồng sinh với thọ khổ là quả của bất-thiện-nghiệp xúc giác đối-tượng xúc thô.

6- Upekkhāsahagataṃ akusalavipākāṃ sampaṭicchanacittaṃ.

Tiếp-nhận-tâm đồng sinh với thọ xả là quả của bất-thiện-nghiệp tiếp nhận 5 đối-tượng (sắc, thanh, hương, vị, xúc) xấu.

7- Upekkhāsahagataṃ akusalavipākāṃ santīraṇacittaṃ.

Suy-xét-tâm đồng sinh với thọ xả là quả của bất-thiện-nghiệp suy xét 5 đối-tượng (sắc, thanh, hương, vị, xúc) xấu.

AHETUKAKUSALAVIPĀKACITTA: THIỆN-QUẢ VÔ-NHÂN-TÂM

Ahetukakusalavipākacitta: thiện-quả vô-nhân- tâm là quả của đại-thiện-nghiệp trong 8 đại- thiện-tâm đã tạo trong thời quá-khứ, cho quả có 8 thiện-quả vô-nhân-tâm.

Ahetukakusalavipākacitta: Thiện-quả vô-nhân-tâm có 8 tâm:

1- Upekkhāsahagataṃ kusalavipākāṃ cakkhuviññāṇaṃ.

Nhãn-thức-tâm đồng sinh với thọ xả là quả của đại-thiện-nghiệp thấy đối-tượng sắc tốt.

2- Upekkhāsahagataṃ kusalavipākāṃ sotaviññāṇaṃ.

Nhĩ-thức-tâm đồng sinh với thọ xả là quả của đại-thiện-nghiệp nghe đối-tượng âm-thanh hay.

3- Upekkhāsahagataṃ kusalavipākāṃ ghānaviññāṇaṃ.

Tỷ-thức-tâm đồng sinh với thọ xả là quả của đại-thiện-nghiệp ngửi đối-tượng hương thơm.

4- Upekkhāsahagataṃ kusalavipākāṃ jivhāviññāṇaṃ

Thiệt-thức-tâm đồng sinh với thọ xả là quả của đại-thiện-nghiệp nếm đối-tượng vị ngon.

5- Sukhasahagataṃ kusalavipākāṃ kāyaviññāṇaṃ.

Thân-thức-tâm đồng sinh với thọ lạc là quả của đại-thiện-nghiệp xúc giác đối-tượng xúc tốt.

6- Upekkhāsahagataṃ kusalavipākāṃ sampaṭicchanacittaṃ.

Tiếp-nhận-tâm đồng sinh với thọ xả là quả của đại-thiện-nghiệp tiếp nhận 5 đối-tượng (sắc, thanh, hương, vị, xúc) tốt.

7- Upekkhāsahagataṃ kusalavipākāṃ santīraṇacittaṃ.

Suy-xét-tâm đồng sinh với thọ xả là quả của đại-thiện-nghiệp suy xét 5 đối-tượng (sắc, thanh, hương, vị, xúc) tốt.

8- Somanassasahagataṃ kusalavipākāṃ santīraṇacittaṃ.

Suy-xét-tâm đồng sinh với thọ hỷ là quả của đại-thiện-nghiệp suy xét 5 đối-tượng (sắc, thanh, hương, vị, xúc) tốt.

* Do nguyên-nhân nào quả-tâm của bất- thiện-nghiệp gọi là akusalavipākacitta: bất-thiện- quả vô-nhân-tâm và do nguyên-nhân nào quả- tâm của đại-thiện-nghiệp gọi là ahetukakusala- vipākacitta: thiện-quả vô-nhân-tâm?

* Do nguyên-nhân bất-thiện-nghiệp trong 12 bất-thiện-tâm có năng lực yếu chỉ có khả năng cho quả bất-thiện-quả vô-nhân-tâm mà thôi, nên gọi là akusalavipākacitta: bất-thiện-quả vô- nhân-tâm, bởi vì bất-thiện-nghiệp trong 12 bất- thiện-tâm đều có phóng-tâm tâm-sở (uddhacca- cetasika) làm cho bất-thiện-nghiệp yếu, nên không có khả năng cho quả-tâm hữu nhân.

* Do nguyên-nhân nếu đại-thiện-nghiệp trong 8 đại-thiện-tâm có năng lực yếu, bởi vì phiền-não phát sinh xen lẫn, thì cho quả có 8 thiện-quả vô- nhân-tâm, nên gọi là ahetukakusalavipākacitta: thiện-quả vô-nhân-tâm.

Nếu đại-thiện-nghiệp trong 8 đại-thiện-tâm có nhiều năng lực do không có phiền-não nào xen lẫn, thì cho quả có 8 hữu-nhân thiện-quả-tâm (sahetukakusalavipākacitta) đó là 8 đại-quả-tâm hợp với vô-tham, vô-sân, vô-si.

Như vậy, bất-thiện-nghiệp trong 12 bất-thiện- tâm chỉ có khả năng cho 1 loại quả-tâm là 7 bất- thiện-quả vô-nhân-tâm mà thôi, nên gọi là akusalavipākacitta.

* Đại-thiện-nghiệp trong 8 đại-thiện-tâm có khả năng cho 2 loại quả-tâm là 8 thiện-quả vô- nhân-tâm và 8 đại-quả-tâm, nên gọi là ahetuka- kusalavipākacitta: thiện-quả vô-nhân-tâm để phân biệt 2 loại quả-tâm của đại-thiện-nghiệp.

AHETUKAKRIYACITTA: VÔ-NHÂN DUY-TÁC-TÂM

Ahetukakriyacitta: vô-nhân duy-tác-tâm là tâm phát sinh làm phận sự của mình, tâm này không hợp với bất-thiện-nhân (akusalahetu) (tham, sân, si) cũng không hợp với thiện-nhân (kusalahetu) (vô-tham, vô-sân, vô-si), nên không phải là bất-thiện-tâm cũng không phải là đại- thiện-tâm, cũng không phải là quả-tâm của tâm nào cả. Vì vậy, tâm này gọi là vô-nhân duy-tác- tâm chỉ có làm phận sự, mà không có quả.

Ahetukakriyacitta: vô-nhân duy-tác-tâm có 3 tâm:

1- Upekkhāsahagataṃ pañcadvāravajjanacittam:

Ngũ-môn-hướng-tâm đồng sinh với thọ xả, tiếp xúc 5 đối-tượng (sắc, thanh, hương, vị, xúc) trong ngũ-môn, để ngũ-môn lộ-trình-tâm phát sinh.

2- Upekkhāsahagataṃ manodvāravajjanacittam:

Ý-môn-hướng-tâm đồng sinh với thọ xả, tiếp xúc 6 đối-tượng (sắc, thanh, hương, vị, xúc, pháp) trong ý môn để ý môn lộ-trình-tâm phát sinh, hoặc là tâm làm phận sự quyết định 5 đối- tượng trong ngũ môn, để ngũ môn lộ-trình-tâm phát sinh.

3- Somanassasahagataṃ hasituppādacittaṃ:

Tâm mỉm cười của bậc Thánh A-ra-hán đồng sinh với thọ hỷ.

GIẢNG GIẢI 18 VÔ-NHÂN-TÂM

BẤT-THIỆN-QUẢ VÔ-NHÂN-TÂM

1- 7 bất-thiện-quả vô-nhân-tâm là quả của bất-thiện-nghiệp trong 12 bất-thiện-tâm (12 ác- tâm) có 2 tên gọi: viññāṇaṃ và cittaṃ.

* Gọi viññāṇa có 5 tâm là:

- Cakkhuviññāṇa: nhãn-thức-tâm là tâm phát sinh do nương nhờ nhãn-môn, làm phận sự thấy đối-tượng sắc xấu.

- Sotaviññāṇa: nhĩ-thức-tâm là tâm phát sinh do nương nhờ nhĩ-môn, làm phận sự nghe đối- tượng âm-thanh không hay.

- Ghānaviññāṇa: tỷ-thức-tâm là tâm phát sinh do nương nhờ tỷ-môn, làm phận sự ngửi đối-tượng hương mùi hôi.

- Jivhāviññāṇa: thiệt-thức-tâm là tâm phát sinh do nương nhờ thiệt-môn, làm phận sự nếm đối-tượng vị không ngon.

- Kāyaviññāṇa: thân-thức-tâm là tâm phát sinh do nương nhờ thân-môn, làm phận sự xúc-giác đối-tượng xúc thô...

* 7 bất-thiện-quả vô-nhân-tâm tiếp nhận 5 đối-tượng sắc, thanh, hương, vị, xúc xấu, không đáng hài lòng.

Danh từ chế định gọi 5 thức tâm này là cakkhuviññāṇa,... do nương nhờ nơi 5 môn (cakkhudvāra,...) và 5 nơi sinh (cakkhuvatthu)... của 5 thức-tâm đều là sắc-pháp (rūpadhamma) nên gọi là viññāṇa cho dễ hiểu.

* Gọi cittaṃ có 2 tâm là:

- Sampaṭicchanacitta: tiếp-nhận-tâm.

- Santīraṇacitta: suy-xét-tâm.

Danh từ chế định gọi 2 tâm này do nương nhờ phận sự của tâm (kicca) thuộc về danh-pháp (nāmadhamma) nên gọi là citta.

* Vedanā: thọ đồng sinh với 7 bất-thiện-quả vô-nhân-tâm tiếp nhận 5 đối-tượng sắc, thanh, hương, vị, xúc xấu, không đáng hài lòng, có 2 loại thọ là thọ xả (upekkhāvedanā) và thọ khổ (dukkhavedanā).

* Cakkhuviññāṇa, sotaviññāṇa, ghānaviññāṇa, jivhāviññāṇa, sampaṭicchanacitta, santīraṇacitta gồm có 6 tâm này đồng sinh với thọ xả (upekkhāsahagata) (không khổ không lạc), bởi

vì 6 tâm này phát sinh do nương nhờ sắc-phụ- thuộc tiếp xúc với sắc-phụ-thuộc (upādāyarūpa) như đối-tượng sắc tiếp xúc với nhãn-tịnh-sắc, v.v... nên không có đủ cảm giác khổ hoặc lạc. Ví như bông gòn tiếp xúc với bông gòn rất nhẹ.

* Kāyaviññāṇa là thức-tâm đồng sinh với thọ khổ (dukkhasahagata), bởi vì thân-thức-tâm phát sinh do nương nhờ đối-tượng xúc thô (3 đại: địa-đại, hoả-đại, phong-đại (trừ thuỷ-đại) tiếp xúc với thân-tịnh-sắc (kāyapasādarūpa), nên có cảm giác khổ. Ví như cái búa đập mạnh bông gòn đặt trên tấm đá.

* Trong bộ Abhidhammatthasaṅgaha: Vi- diệu-pháp yếu-nghĩa giảng giải rằng:

- Phoṭṭhabbārammaṇa: đối-tượng xúc chỉ có 3 sắc-pháp mà thôi là:

- Paṭhavīphoṭṭhabbārammaṇa: đối-tượng xúc là địa-đại cứng hoặc mềm.

- Tejophoṭṭhabbārammaṇa: đối-tượng xúc là hoả-đại nóng hoặc lạnh.

- Vāyophoṭṭhabbārammaṇa: đối-tượng xúc là phong-đại phồng hoặc xẹp.

Trong sắc tứ đại, chỉ có 3 đại là sắc địa-đại, sắc hoả-đại, sắc phong-đại có thể tiếp xúc với thân-tịnh-sắc (kāyapasādarūpa) để phát sinh thân-thức-tâm có phận sự biết đối-tượng xúc (sắc địa-đại cứng hoặc mềm, sắc hoả-đại nóng hoặc lạnh, và sắc phong-đại phồng hoặc xẹp) mà thôi.

Còn sắc thủy-đại không phải là đối-tượng xúc, nên thân-thức-tâm không thể biết được sắc thuỷ-đại, bởi vì sắc thủy-đại thuộc về đối-tượng pháp rất vi-tế, nên chỉ có ý-thức-tâm biết sắc thủy-đại mà thôi.

Thật vậy, trong bộ Abhidhammavibhāvinīṭīkā giảng giải rằng:

“Āpodhātuyā sukhumabhāvena phusitaṃ askkuṇeyyattaṃ vuttaṃ”.

Sắc thuỷ-đại có thật-tánh rất vi-tế, nên thân- tịnh-sắc không thể tiếp xúc với sắc thuỷ-đại được.

Sắc tứ đại gồm có 4 sắc-pháp là sắc địa-đại, sắc thuỷ-đại, sắc hoả-đại, sắc phong-đại không thể tách rời nhau được. Trong sắc tứ-đại này, nếu sắc đại nào có số lượng nhiều hơn 3 đại kia, thì gọi tên sắc đại ấy.

Ví dụ: Trong sắc tứ-đại, nếu sắc thủy-đại có số lượng nhiều hơn sắc địa-đại, sắc hoả-đại, sắc phong-đại thì gọi là sắc thủy-đại.

Sắc thủy-đại đó là chất nước có thật-tánh rất vi-tế, nên thân-thức-tâm không phát sinh biết được chất nước.

Thật vậy,* khi thân-thức-tâm tiếp xúc với chất nước nóng, nước lạnh đó là chất lửa gọi là hoả-đại.

* Khi thân-thức-tâm tiếp xúc với chất nước đông đặc (nước đá) đó là chất đất cứng, mềm gọi là địa-đại.

* Khi thân-thức-tâm tiếp xúc với chất nước lay động, phồng xẹp đó là chất gió gọi là phong- đại.

Ví dụ: người uống nước như thế nào?

Nếu người uống nước nóng, nước lạnh, thì nóng hoặc lạnh đó là chất lửa gọi là hoả-đại, người nuốt nước chuyển động chảy vào trong bụng phồng, xẹp đó là chất gió gọi là phong-đại, người ngậm nước đá cứng, mềm đó là chất đất gọi là địa-đại. Cho nên, thân-thức-tâm xúc-giác địa-đại cứng mềm, xúc-giác hoả-đại nóng lạnh, xúc-giác phong-đại phồng xẹp chuyển động.

* Tuy nhiên các nhà khoa học khám phá nước là một hợp chất hoá học của oxy và hydro, có công thức hoá học là H2O (2 nguyên tử hydro và 1 nguyên tử oxy).

THIỆN-QUẢ VÔ-NHÂN-TÂM

2- 8 thiện-quả vô-nhân-tâm là quả của đại- thiện-nghiệp trong 8 đại-thiện-tâm, cũng có 2 tên gọi: viññānaṃ và cittaṃ, giải thích tương tự như 7 bất-thiện-quả vô-nhân-tâm.

* Vedanā: thọ đồng sinh với 8 thiện-quả vô- nhân-tâm tiếp nhận 5 đối-tượng sắc, thanh, hương, vị, xúc tốt, đáng hài lòng, có 3 loại thọ là thọ xả (upekkhāvedanā), thọ lạc (sukhavedanā) và thọ hỷ (somanassavedanā).

* Cakkhuviññāṇa, sotaviññāṇa, ghānaviññāṇa, jivhāviññāṇa, sampaṭicchanacitta, gồm có 5 tâm này đồng sinh với thọ xả (upekkhāsahagata) (không khổ không lạc) casch giải thích như bất- thiện-quả vô-nhân-tâm đồng sinh với thọ xả.

* Kāyaviññāṇa là thức-tâm đồng sinh với thọ lạc (sukhasahagata), bởi vì thân-thức-tâm phát sinh do nương nhờ đối-tượng xúc mềm mại tiếp xúc với thân-tịnh-sắc (kāyapasādarūpa), nên có cảm giác an-lạc.

* Thiện-quả vô-nhân-tâm có 8 quả-tâm nhiều hơn bất-thiện-quả vô-nhân-tâm 1 quả-tâm, bởi vì santīraṇacitta là thiện-quả vô-nhân suy-xét- tâm làm phận sự suy xét đối-tượng tốt, đáng hài lòng là quả của đại-thiện-nghiệp có 2 loại đối- tượng tốt:

- Iṭṭhamajjhattārammaṇa: đối-tượng tốt trung bình.

- Ati-iṭṭhārammaṇa: đối-tượng tốt đặc biệt.

* Nếu khi thiện-quả vô-nhân suy-xét-tâm làm phận sự suy xét đối-tượng tốt trung bình thì tâm này không đủ để đồng sinh với thọ hỷ, chỉ đồng sinh với thọ xả, nên gọi là upekkhāsahagataṃ santīraṇakusalavipākacittaṃ: thiện-quả vô-nhân suy-xét-tâm đồng sinh với thọ xả.

* Nếu khi thiện-quả vô-nhân suy-xét-tâm làm phận sự suy xét đối-tượng tốt đặc biệt thì tâm này đồng sinh với thọ hỷ, nên gọi là somanassa- sahagataṃ santīraṇakusalavipākacittaṃ: thiện- quả vô-nhân suy-xét-tâm đồng sinh với thọ hỷ.

Nhưng bất-thiện-quả vô-nhân suy-xét-tâm làm phận sự suy xét dù đối-tượng xấu trung bình (aniṭṭhamajjhattārammaṇa) dù đối-tượng xấu thậm tệ (ati-aniṭṭhārammaṇa) thì tâm này cũng chỉ đồng sinh với thọ xả mà thôi, bởi vì bất- thiện-quả vô-nhân suy-xét-tâm làm phận sự suy xét dù đối-tượng xấu thậm tệ (ati-aniṭṭhā- rammaṇa) thì tâm này cũng không thể đồng sinh với thọ ưu (domassavedanā) được, bởi vì thọ ưu chỉ có đồng sinh với 2 sân-tâm mà thôi.

Vì vậy, bất-thiện-quả vô-nhân-tâm chỉ có 7 quả-tâm mà thôi.

Cách gọi chung cakkhuviññāṇa, sotaviññāṇa, ghānaviññāṇa, kāyaviññāṇa thuộc về 5 bất- thiện-quả vô-nhân-tâm và 5 thiện-quả vô-nhân- tâm gom lại gọi là dvipañcaviññāṇacitta: 10 thức-tâm phát sinh do nương nhờ nhãn-môn, nhĩ-môn, tỷ-môn, thiệt-môn, thân-môn.

Nhận xét về bất-thiện-nghiệp và đại-thiện-nghiệp cho quả

* Bất-thiện-nghiệp trong 12 bất-thiện-tâm cho quả chỉ có akusalavipākacitta: bất-thiện-quả vô-nhân-tâm có 7 quả-tâm thuộc về vô-nhân-tâm (ahetukacitta) mà thôi, bởi vì bất-thiện-nghiệp trong 12 bất-thiện-tâm đều có phóng-tâm tâm-sở (uddhaccacetasika) làm giảm năng lực cho quả của bất-thiện-nghiệp không có khả năng cho quả là hữu-nhân-tâm (sahetukacitta) được.

Vì vậy, bất-thiện-nghiệp trong 12 bất-thiện- tâm chỉ cho quả có 7 bất-thiện-quả vô-nhân-tâm thuộc về vô-nhân-tâm (ahetukacitta) mà thôi.

* Nếu đại-thiện-nghiệp trong 8 đại-thiện-tâm tạo 10 phước-thiện trải qua 3 thời-kỳ tác-ý:

- Pubbacetanā: tác-ý tâm-sở đồng sinh với đại-thiện-tâm trước khi tạo phước-thiện ấy.

- Muñcacetanā: tác-tâm-sở đồng sinh với đại-thiện-tâm khi đang tạo phước-thiện ấy.

- Aparacetanā: tác-ý tâm-sở đồng sinh với đại- thiện-tâm sau khi đã tạo phước-thiện ấy xong rồi.

- Người thiện tạo phước-thiện nào nếu trải qua 3 thời-kỳ tác-ý tâm-sở đồng sinh với đại- thiện-tâm không trong sạch, bởi vì tham-ái, ngã- mạn, tà-kiến phát sinh xen lẫn làm cho đại- thiện-tâm bị ô nhiễm, thì phước-thiện ấy trở thành đại-thiện-nghiệp có ít năng lực. Nếu đại-thiện-nghiệp ấy có cơ-hội thì cho quả có 8 thiện- quả vô-nhân-tâm.

- Người thiện tạo phước-thiện nào nếu trải qua 3 thời-kỳ tác-ý tâm-sở đồng sinh với đại- thiện-tâm trong sạch, không có tham-ái, ngã- mạn, tà-kiến phát sinh xen lẫn, không làm cho đại-thiện-tâm bị ô nhiễm, thì phước-thiện ấy trở thành đại-thiện-nghiệp có nhiều năng lực. Nếu đại-thiện-nghiệp ấy có cơ-hội thì cho quả có 8 đại-quả-tâm.

Cho nên, đại-thiện-nghiệp trong 8 đại-thiện- tâm cho quả có 16 quả-tâm là 8 thiện-quả vô- nhân-tâm và 8 đại-quả-tâm.

Tất cả chúng-sinh nói chung, mỗi người nói riêng trong vòng tử sinh luân-hồi trong 3 giới 4 loài từ vô-thuỷ trải qua vô số kiếp cho đến kiếp hiện-tại này, phần thân (sắc-uẩn) thay đổi theo từng mỗi kiếp tuỳ theo quả của nghiệp của mỗi chúng-sinh, còn phần tâm (4 danh-uẩn) vẫn sinh rồi diệt liên tục từ kiếp này sang kiếp kia, từ vô-thuỷ trải qua vô số kiếp cho đến kiếp hiện-tại này, tất cả mọi đại-thiện-nghiệp và mọi bất- thiện-nghiệp (ác-nghiệp) dù nặng dù nhẹ cũng đều được tích-luỹ, lưu-trữ ở trong tâm, không hề bị mất mát, bị thất lạc một mảy may nào cả.

* Trong kiếp hiện-tại, nếu đại-thiện-nghiệp nào có cơ hội cho quả thì nhãn-thức-tâm hợp với

thọ xả nhìn thấy đối-tượng sắc tốt, đáng hài lòng, v.v... thân-thức-tâm hợp với thọ lạc xúc- giác đối-tượng xúc mềm mại đáng hài lòng, v.v...

Hoặc nếu ác-nghiệp nào có cơ hội cho quả thì nhãn-thức-tâm nhìn thấy đối-tượng sắc xấu, không đáng hài lòng, v.v... thân-thức-tâm hợp với thọ khổ xúc-giác đối-tượng xúc thô cứng, không đáng hài lòng, v.v...

VÔ-NHÂN DUY-TÁC-TÂM (AHETUKAKRIYACITTA)

Vô-nhân duy-tác-tâm là tâm phát sinh làm phận sự không hợp với nhân.

Vô-nhân duy-tác-tâm chỉ phát sinh làm phận sự, không phải là thiện-tâm, cũng không phải là bất-thiện-tâm, cũng không phải là quả-tâm của tâm nào cả.

Ahetukakriyacitta: vô-nhân duy-tác-tâm có 3 tâm:

1- Upekkhāsahagataṃpañcadvāravajjanacittam:

Ngũ-môn-hướng-tâm đồng sinh với thọ xả, suy xét 5 đối-tượng trong ngũ môn.

2- Upekkhāsahagataṃ manodvāravajjanacittam:

Ý-môn-hướng-tâm đồng sinh với thọ xả, suy xét 6 đối-tượng trong ý môn, hoặc quyết định 5 đối-tượng trong ngũ-môn-lộ-trình-tâm.

3- Somanassasahagataṃ hasituppādacittaṃ:

Tâm mỉm cười của bậc Thánh A-ra-hán đồng sinh với thọ hỷ phát sinh trong 6 môn. (Không phát sinh đối với các chúng-sinh khác).

Giảng giải 3 vô-nhân duy-tác-tâm

1- Pañcadvārāvajjanacitta: ngũ-môn hướng- tâm đồng sinh với thọ xả làm phận sự tiếp nhận 5 đối-tượng mới (sắc, thanh, hương, vị, xúc) xấu hoặc tốt tiếp xúc tương xứng với môn (dvāra), mở cửa cho ngũ-môn-lộ-trình-tâm (pañcadvāravīthicitta) tương xứng phát sinh.

Ví dụ: * Ngũ-môn hướng-tâm làm phận sự tiếp nhận đối-tượng sắc mới xấu hoặc tốt tiếp xúc tương xứng với nhãn-môn, mở cửa cho nhãn- môn-lộ-trình-tâm phát sinh.

* Ngũ-môn-hướng-tâm làm phận sự tiếp nhận đối-tượng âm-thanh mới xấu hoặc tốt tiếp xúc tương xứng với nhĩ-môn, mở cửa cho nhĩ-môn- lộ-trình-tâm phát sinh.

* Ngũ-môn hướng-tâm làm phận sự tiếp nhận đối-tượng hương mới xấu hoặc tốt tiếp xúc tương xứng với tỷ-môn, mở cửa cho tỷ-môn-lộ- trình-tâm phát sinh.

* Ngũ-môn hướng-tâm làm phận sự tiếp nhận đối-tượng vị mới xấu hoặc tốt tiếp xúc tương xứng với thiệt-môn, mở cửa cho thiệt-môn-lộ- trình-tâm phát sinh.

* Ngũ-môn hướng-tâm làm phận sự tiếp nhận đối-tượng xúc mới xấu hoặc tốt tiếp xúc tương xứng với thân-môn, mở cửa cho thân-môn-lộ- trình-tâm phát sinh.

2- Manodvārāvajjanacitta: ý-môn hướng-tâm đồng sinh với thọ xả làm phận sự tiếp nhận 1 trong 6 đối-tượng mới (sắc, thanh, hương, vị, xúc, pháp) xấu hoặc tốt tiếp xúc với ý-môn (manodvāra) mở cửa cho ý-môn-lộ-trình-tâm phát sinh.

* Ý-môn hướng-tâm đồng sinh với thọ xả còn làm phận sự quyết-định (voṭṭhabbanakicca) đối- tượng xấu hoặc tốt cho ngũ-môn-lộ-trình-tâm.

3- Hasituppādacitta: tâm mỉm cười của bậc Thánh A-ra-hán đồng sinh với thọ hỷ phát sinh trong 6 môn. (Không phát sinh đối với các chúng-sinh khác).

Bậc Thánh A-ra-hán có thiên-nhãn-thông (dibbacakkhu-abhiññā) nhìn thấy loài ngạ-quỷ có thân hình kỳ dị với duy-tác thần-thông-tâm 1 sát-na-tâm, tiếp theo suy xét với đại-duy-tác- tâm hợp với trí-tuệ rằng: “ta đã thoát khỏi kiếp loài ngạ-quỷ này rồi”.

Sau khi suy xét như vậy, tâm mỉm cười của bậc Thánh A-ra-hán (hasituppādacitta) phát sinh.

Bậc Thánh A-ra-hán đã chứng đắc tiền-kiếp- thông (pubbenivāsānusatiñāṇa), thiên-nhãn-thông

dibbacakkhuñāṇa) dễ dàng có hasituppādacitta: tâm mỉm cười của bậc Thánh-A-ra-hán phát sinh.

Mỉm cười và cười

Mỉm cười và cười có 6 loại:

1- Sita: tâm mỉm cười trên mặt không lộ hàm răng, đó là sự mỉm cười của Đức-Phật.

2- Hasita: tâm mỉm cười lộ chút ít hàm răng, đó là sự mỉm cười của bậc Thánh-A-ra-hán.

Ngoài bậc Thánh A-ra-hán ra, tâm mỉm cười của bậc Thánh Bất-lai, bậc Thánh Nhất-lai, bậc Thánh Nhập-lưu, hoặc hạng thiện-trí phàm-nhân đều hợp với thiện-nhân (vô-tham, vô-sân, vô-si).

3- Vihasita: tâm cười ra tiếng nho-nhỏ phát sinh đối với 3 bậc Thánh-nhân: bậc Thánh Nhập-lưu, bậc Thánh Nhất-lai, bậc Thánh Bất- lai, hạng thiện-trí phàm-nhân, đó là đại-thiện- tâm đồng sinh với thọ hỷ hợp với thiện-nhân (vô-tham, vô-sân, vô-si).

4- Atihasita: tâm cười ra tiếng lớn phát sinh đối với 2 bậc Thánh-nhân: bậc Thánh Nhập-lưu, bậc Thánh Nhất-lai, hạng thiện-trí phàm-nhân đó là đại-thiện-tâm đồng sinh với thọ hỷ hợp với thiện-nhân (vô-tham, vô-sân, vô-si).

5- Apahasita: tâm cười làm cho thân mình nghiêng ngả chỉ phát sinh đối với hạng phàm- nhân mà thôi.

6- Upahasita: tâm cười làm trào ra nước mắt chỉ phát sinh đối với hạng phàm-nhân mà thôi.

Trong 6 loại cười này có 2 loại cười chỉ có đối với Đức-Phật và bậc Thánh A-ra-hán mà thôi.

* Tâm mỉm cười trên mặt không lộ hàm răng gọi là sita, đối với Đức-Phật Chánh-Đẳng-Giác.

* Tâm mỉm cười lộ chút ít hàm răng gọi là hasita, đối với chư bậc Thánh A-ra-hán.

Hai loại tâm mỉm cười này phát sinh làm phận sự, mà không quan tâm nơi đối-tượng, nên tâm này có năng lực yếu đặc biệt phát sinh không hợp với nhân (hetu), gọi là hasituppādacitta, thuộc về loại vô-nhân-tâm.

* Bốn loại tâm cười còn lại, tâm có năng lực mạnh, chấp-thủ nơi đối-tượng, nên tâm này phát sinh hợp với nhân gọi là sahetukacitta: tâm có nhân.

Saṅkhāra trong ahetukacitta

Trong bộ Abhidhammatthasaṅgaha, Ngài Đại- Trưởng-lão Anuruddha trình bày trong phần ahetukacitta: vô-nhân-tâm có 18 tâm, không trình bày thuộc về loại asaṅkhārikacitta: tâm cần tác- động hoặc sasaṅkhārikacitta: tâm không cần tác-động nào cả.

Theo các bộ khác có ý kiến khác nhau về saṅkhārikacitta trong ahetukacitta được tóm lược theo 3 cách như sau:

* Trong bộ Mūlaṭīkā và bộ Abhidhammattha- vibhāvinīṭīkā có ý kiến rằng:“ahetukacitta: vô-nhân- tâm có 18 tâm đều là saṅkhāravimutti, 18 vô-nhân- tâm đều là không có saṅkhāra nào cả”, bởi vì trong bộ Abhidhammatthasaṅgaha không trình bày asaṅkhārikacitta và sasaṅkhārikacitta nào cả.

* Trong bộ Paramatthadīpanīṭīkā có ý kiến rằng: “ahetukacitta: vô-nhân-tâm có 18 tâm có asaṅkhārikacitta hoặc sasaṅkhārikacitta”.

* Bậc Tiền-bối có ý kiến rằng:“ahetukacitta: vô-nhân-tâm có 18 tâm thuộc về asaṅkhārika- citta”, bởi vì nhãn-thức-tâm tự nhìn thấy đối- tượng sắc, nhĩ-thức-tâm tự nghe đối-tượng thanh, tỷ-thức-tâm tự ngửi đối-tượng hương, thiệt-thức- tâm tự nếm đối-tượng vị, thân-thức-tâm tự xúc- giác đối-tượng xúc, v.v... do nương nhờ upattihetu: nhân-duyên khiến cho tâm ấy phát sinh, cho nên 18 vô-nhân-tâm này thuộc về asaṅkhārikacitta: không cần tác-động.

Ahetukacitta: vô-nhân-tâm là tâm không có 6 nhân (hetu): 3 bất-thiện-nhân: nhân tham, nhân sân, nhân si, và 3 thiện-nhân: nhân vô-tham, nhân vô-sân, nhân vô-si (trí-tuệ). 6 nhân này gọi là sampayuttahetu: nhân hợp với tâm.

Nếu tâm nào có bất-thiện-nhân (akusalahetu) hoặc thiện-nhân (kusalahetu) hợp với tâm ấy thì tâm ấy gọi là sahetukacitta: hữu-nhân-tâm.

Ahetukacitta: vô-nhân-tâm là tâm không hợp với sampayuttahetu: nhân hợp với tâm, nhưng tất cả các pháp đều phát sinh từ nhân (hetup- pabhava), nhân này không phải là sampayutta- hetu (6 nhân hợp với tâm), nhưng có nhân-duyên khiến cho tâm phát sinh gọi là upattihetu.

Cho nên, 18 ahetukacitta: vô-nhân-tâm phát sinh đều do nương nhờ upattihetu: nhân-duyên khiến cho mỗi tâm phát sinh.

Upattihetu của 18 ahetukacitta

Mỗi vô-nhân-tâm phát sinh cần phải hội đủ nhân-duyên của mỗi tâm, nếu trường-hợp thiếu 1 nhân-duyên nào thì vô-nhân-tâm ấy không thể phát sinh được.

Theo bộ Abhidhammatthasaṅgaha: Vi-diệu- pháp yếu-nghĩa giảng giải rằng:

* Nhân duyên phát sinh 2 nhãn-thức-tâm

- Cakkhuviññāṇa: nhãn-thức-tâm có 2 tâm phát sinh do hội đủ 4 nhân-duyên:

1- Cakkhupasāda: nhãn-tịnh-sắc tốt (mắt không bị bệnh).

2- Rūpārammaṇa: đối-tượng sắc rõ ràng tiếp xúc với nhãn-tịnh-sắc (mắt).

3- Āloka: ánh sáng rõ ràng.

4- Manasikāra: chú tâm đó là ngũ-môn hướng-tâm tiếp nhận đối-tượng sắc ấy.

Nếu khi hội đủ 4 nhân-duyên này thì nhãn- thức-tâm hợp với 7 tâm-sở phát sinh làm phận sự nhìn thấy đối-tượng sắc ấy.

* Nhãn-thức-tâm có 2 tâm:

- Nhãn-thức-tâm là quả-tâm của bất-thiện-nghiệp nhìn thấy đối-tượng sắc xấu, không đáng hài lòng.

- Nhãn-thức-tâm là quả-tâm của đại-thiện- nghiệp nhìn thấy đối-tượng sắc tốt, đáng hài lòng.

* Nhân duyên phát sinh 2 nhĩ-thức-tâm

- Sotaviññāṇa: nhĩ-thức-tâm có 2 tâm phát sinh do hội đủ 4 nhân-duyên:

1- Sotapasāda: nhĩ-tịnh-sắc tốt (tai không bị điếc).

2- Saddārammaṇa: đối-tượng âm-thanh rõ ràng tiếp xúc với nhĩ-tịnh-sắc (lỗ tai).

3- Vivarākāsa: khoảng trống không gian không có vật cản.

4- Manasikāra: chú tâm đó là ngũ-môn hướng-tâm đến đối-tượng âm-thanh ấy.

Nếu khi hội đủ 4 nhân-duyên này thì nhĩ- thức-tâm hợp với 7 tâm-sở phát sinh làm phận sự nghe đối-tượng âm-thanh ấy.

* Nhĩ-thức-tâm có 2 tâm:

- Nhĩ-thức-tâm là quả-tâm của bất-thiện-nghiệp nghe đối-tượng âm-thanh dở, không đáng hài lòng.

- Nhĩ-thức-tâm là quả-tâm của đại-thiện-nghiệp nghe đối-tượng âm-thanh hay, đáng hài lòng.

* Nhân duyên phát sinh 2 tỷ-thức-tâm

Ghānaviññāṇa: tỷ-thức-tâm có 2 tâm phát sinh do hội đủ 4 nhân-duyên:

1- Ghānapasāda: tỷ-tịnh-sắc tốt (mũi không bị bệnh).

2- Gandhārammaṇa: đối-tượng hương rõ ràng tiếp xúc với tỷ-tịnh-sắc (lỗ mũi).

3- Vāyodhātu: phong-đại (gió) thổi đưa mùi hương đến mũi.

4- Manasikāra: chú tâm đó là ngũ-môn hướng-tâm đến đối-tượng hương ấy.

Nếu khi hội đủ 4 nhân-duyên này thì tỷ-thức- tâm hợp với 7 tâm-sở phát sinh làm phận sự ngửi đối-tượng hương ấy.

* Tỷ-thức-tâm có 2 tâm:

- Tỷ-thức-tâm là quả-tâm của bất-thiện-nghiệp ngửi đối-tượng mùi hôi, không đáng hài lòng.

- Tỷ-thức-tâm là quả-tâm của đại-thiện-nghiệp ngửi đối-tượng hương thơm tốt, đáng hài lòng.

* Nhân duyên phát sinh 2 thiệt-thức-tâm Jivhāviññāṇa: thiệt-thức-tâm có 2 tâm phát sinh do hội đủ 4 nhân-duyên:

1- Jivhāpasāda: thiệt-tịnh-sắc tốt (lưỡi không bị bệnh).

2- Rasārammaṇa: đối-tượng vị rõ ràng tiếp xúc với thiệt-tịnh-sắc (lưỡi).

3- Āpodhātu: thuỷ-đại (nước miếng trong miệng).

4- Manasikāra: chú tâm đó là ngũ-môn hướng- tâm đến đối-tượng vị ấy.

Nếu khi hội đủ 4 nhân-duyên này thì thiệt-thức tâm hợp với 7 tâm-sở phát sinh làm phận sự nếm đối-tượng vị ấy.

* Thiệt-thức-tâm có 2 tâm:

- Thiệt-thức-tâm là quả-tâm của bất-thiện-nghiệp nếm đối-tượng vị dở, không đáng hài lòng.

- Thiệt-thức-tâm là quả-tâm của đại-thiện- nghiệp nếm đối-tượng vị ngon, đáng hài lòng.

* Nhân duyên phát sinh 2 thân-thức-tâm Kāyaviññāṇa: thân-thức-tâm có 2 tâm phát sinh do hội đủ 4 nhân-duyên:

1- Kāyapasāda: thân-tịnh-sắc tốt (thân khoẻ mạnh không bị bại liệt).

2- Phoṭṭhabbārammaṇa: đối-tượng xúc (cứng, mềm, nóng, lạnh, căng, phồng) rõ ràng tiếp xúc với thân-tịnh-sắc (thân).

3- Thaddhapaṭhavīdhātu: địa-đại cứng,...

4- Manasikāra: chú tâm đó là ngũ-môn hướng-tâm đến đối-tượng xúc ấy.

Nếu khi hội đủ 4 nhân-duyên này thì thân- thức-tâm với 7 tâm-sở phát sinh làm phận sự xúc-giác đối-tượng xúc ấy.

* Thân-thức-tâm có 2 tâm:

- Thân-thức-tâm là quả-tâm của bất-thiện-nghiệp xúc-giác đối-tượng xúc xấu, không đáng hài lòng. - Thân-thức-tâm là quả-tâm của đại-thiện-nghiệp xúc-giác đối-tượng xúc tốt, đáng hài lòng.

* Nhân duyên phát sinh 3 ý-tự-tánh

Manodhātu: ý-tự-tánh-tâm gồm có 3 tâm:

- Pañcadvārāvajjanacitta:ngũ-môn hướng-tâm.

- Sampaṭicchanacitta: tiếp-nhận-tâm có 2 tâm.

3 tâm này phát sinh do hội đủ 4 nhân-duyên:

1- Pañcadvāra: 5 môn đó là nhãn-môn, nhĩ- môn, tỷ-môn, thiệt-môn, thân-môn tốt.

2- Pañcārammaṇa: 5 đối-tượng (sắc, thanh, hương, vị, xúc).

3- Hadayavatthu: ý-sắc-căn là nơi nương nhờ của tâm để phát sinh.

4- Manasikāra: chú tâm đến đối-tượng ấy.

Nếu hội đủ 4 nhân-duyên này thì manodhātu có 3 tâm, mỗi tâm phát sinh tuỳ theo nhân-duyên, làm phận sự của mình đối với đối-tượng ấy.

* Manodhātu có 3 tâm:

- Ngũ-môn hướng-tâm phát sinh làm phận sự tiếp nhận 1 trong 5 đối-tượng mới (sắc, thanh, hương, vị, xúc) xấu hoặc tốt tiếp xúc tương xứng với môn (dvāra), mở cửa cho ngũ-môn-lộ-trình- tâm (pañcadvāravīthicitta) tương xứng phát sinh.

- Tiếp-nhận-tâm là quả-tâm của bất-thiện-nghiệp tiếp nhận đối-tượng xấu, không đáng hài lòng.

- Tiếp-nhận-tâm là quả-tâm của đại-thiện- nghiệp tiếp nhận đối-tượng tốt, đáng hài lòng.

* Nhân duyên phát sinh 5 ý-thức-tự-tánh

Manoviññāṇadhātu:(1) ý-thức-tự-tánh gồm có 5 tâm trong 18 vô-nhân-tâm là:

- Manodvāravajjanacitta: ý-môn hướng-tâm.

- Santīraṇacitta: suy-xét-tâm gồm có 3 tâm.

- Hasituppādacitta: tâm mỉm cười của bậc Thánh A-ra-hán.

5 tâm này phát sinh do hội đủ 4 nhân-duyên:

1- Dvāra: 6 môn đó là nhãn-môn, nhĩ-môn, tỷ-môn, thiệt-môn, thân-môn, ý-môn.

2- Ārammaṇa: 6 đối-tượng (sắc, thanh, hương, vị, xúc, pháp).

3- Hadayavatthu: ý-sắc-căn là nơi nương nhờ của tâm để phát sinh.

4- Manasikāra: chú tâm đến đối-tượng ấy.

Nếu khi hội đủ 4 nhân-duyên này thì mano- viññāṇadhātu có 5 tâm, mỗi tâm phát sinh tuỳ theo nhân-duyên làm phận sự của mình.

Cho nên, 18 vô-nhân-tâm là tâm không hợp với sampayuttahetu (6 nhân hợp với tâm), nhưng mỗi vô-nhân-tâm phát sinh đều do nhân-duyên gọi là upattihetu: nhân-duyên phát sinh.

Như vậy, cakkhuviññāṇa: nhãn-thức-tâm phát sinh làm phận sự nhìn thấy đối-tượng sắc, hình dáng là do hội đủ 4 nhân-duyên của nhãn- thức-tâm, nếu trường-hợp thiếu nhân-duyên nào thì nhãn-thức-tâm không thể phát sinh được.

Cũng như vậy, mỗi tâm với tâm-sở phát sinh đều do hội đủ nhân-duyên của tâm ấy.

Tất cả các pháp-hữu-vi phát sinh đều do từ nhân-duyên, cho nên, tất cả các pháp-hữu-vi đều là pháp-vô-ngã (anattā), không phải là ta, không phải là người, không phải là đàn ông, không phải là đàn bà, không phải là chúng-sinh nào cả, thật-tánh của tất cả các pháp-hữu-vi chỉ là sắc-pháp hoặc danh-pháp mà thôi.

Sở dĩ các hàng phàm-nhân thấy sai chấp lầm nơi sắc-pháp hoặc nơi danh-pháp cho là ta, là người, là đàn ông, là đàn bà, là chúng-sinh, v.v... là vì do vô-minh (avijjā) che phủ thật-tánh của sắc-pháp hoặc danh-pháp, do tà-kiến (diṭṭhi) thấy sai chấp lầm nơi sắc-pháp hoặc nơi danh- pháp cho là ta, là người, là đàn ông, là đàn bà, là chúng-sinh, v.v...

Như vậy, ta hoặc ngã không có thật, nên không có phương pháp diệt ngã.

Tà-kiến (diṭṭhi) là một loại phiền-não có thật, nên có phương pháp diệt tà-kiến.

Thật vậy, hành-giả là hạng người tam-nhân có giới-hạnh trong sạch trọn vẹn làm nơi nương nhờ thực-hành pháp-hành thiền-tuệ dẫn đến phát sinh trí-tuệ thấy rõ, biết rõ thật-tánh của sắc- pháp, danh-pháp, trí-tuệ thiền-tuệ thấy rõ, biết rõ sự sinh, sự diệt của sắc-pháp, danh-pháp tam-giới; trí-tuệ thiền-tuệ thấy rõ, biết rõ 3 trạng-thái-chung: trạng-thái vô-thường, trạng- thái khổ, trạng-thái vô-ngã của sắc-pháp, danh- pháp tam-giới, dẫn đến chứng ngộ chân-lý tứ Thánh-đế y theo Đức-Phật, chứng đắc Nhập-lưu Thánh-đạo, Nhập-lưu Thánh-quả, Niết-bàn, diệt tận được 2 loại phiền-não là tà-kiến (diṭṭhi) và hoài-nghi (vicikicchā) không còn dư sót, trở thành bậc Thánh Nhập-lưu.

Bậc Thánh Nhập-lưu vĩnh viễn không còn có tà-kiến thấy sai chấp lầm nơi sắc-pháp, nơi danh-pháp cho là ta, là ngã, là người, là đàn ông, là đàn bà, là chúng-sinh nào nữa.

Bậc Thánh Nhập-lưu vĩnh viễn không còn tái- sinh kiếp sau trong 4 cõi ác-giới, mà chỉ còn tái- sinh kiếp sau trong cõi thiện-giới là cõi người và cõi trời dục-giới nhiều nhất 7 kiếp nữa mà thôi.

Đến kiếp thứ 7, bậc Thánh Nhập-lưu chắc chắn sẽ trở thành bậc Thánh A-ra-hán sẽ tịch diệt Niết-bàn, giải thoát khổ tử sinh luân-hồi trong tam-giới.

-oo0oo-

(1) Manoviññāṇadhātu có 76 hoặc 108 tâm (trừ 10 thức-tâm và 3 ý- tự-tánh-tâm (manodhātu)).

Trang Website được thành lập và quản lý bởi các cận sự nam, cận sự nữ trong Phật Giáo. Mục đích nhằm lưu trữ, số hoá kinh sách và tài liệu Phật Giáo Nguyên Thuỷ - Theravāda.

Chi tiết

Ahetukacitta: Vô Nhân Tâm

Từ điển Pali

Tạng Luật

Tạng Kinh

Vi Diệu Pháp

Giảng Pháp

Học Thiền Vipassanā

Lý Thuyết Vipassanā

Soạn / Dịch Giả

Phật Học Căn Bản

Sử Liệu Phật Giáo

Vấn Đáp Phật Pháp

Góc Nhìn

Cổ Ngữ Pāli

Bậc Trưởng Lão

Mục Khác

Đăng Ký Thành Viên

Kinh Tụng

Lớp Phật Pháp

Lời Ngỏ

Góc Sáng Tác