Ba ngôi cao cả, ý nghĩa Buddha

PHẬT GIÁO NGUYÊN THỦY - THERAVĀDA

NỀN TẢNG PHẬT GIÁO - (MŪLABUDDHASĀSANA)

QUYỂN I

TAM BẢO (RATANATTAYA)

Tỳ khưu Hộ Pháp (Dhammarakkhita Bhikkhu)

 

BA NGÔI CAO CẢ (TIYAGGA)

Phật-giáo có ba ngôi cao cả là:

1. Đức-Phật (Buddha)

2. Đức-Pháp (Dhamma)

3. Đức-Tăng (Saṃgha)

Đức-Phật dạy trong kinh Aggappasādasutta(1) có đoạn rằng:

“Này chư tỳ-khưu! Có bao nhiêu loài chúng-sinh: chúng-sinh không có chân, có hai chân, có bốn chân, có nhiều chân, chúng-sinh hữu sắc, vô sắc, chúng-sinh hữu tưởng, vô tưởng, phi-tưởng-phi-phi-tưởng. Trong các loài chúng-sinh ấy, Như-lai là Đức A-ra-hán, Đức-Phật Chánh-Đẳng-Giác, gọi là Đức-Phật cao cả nhất.

Này chư tỳ-khưu! Trong tất cả các pháp-hữu-vi, Thánh-đạo hợp đủ 8 chánh là chánh-kiến, chánh-tư-duy, chánh-ngữ, chánh-nghiệp, chánh-mạng, chánh-tinh-tấn, chánh-niệm, chánh-định, gọi là Đức-Pháp cao cả nhất.

Trong tất cả pháp-hữu-vi và pháp-vô-vi, thì Niết-bàn gọi là Đức-Pháp cao cả nhất.

Này chư tỳ-khưu! Trong tất cả các đoàn, các nhóm, chỉ có chư Thánh-Tăng, bậc Thánh thanh-văn đệ-tử của Đức-Phật gọi là Đức-Tăng cao cả nhất.”

Đức-Phật (Buddha) đó là Đức-Phật Gotama, là Bậc tự chính mình đã chứng ngộ chân-lý tứ Thánh-đế đầu tiên không thầy chỉ dạy, chứng đắc 4 Thánh-đạo, 4 Thánh-quả, Niết-bàn, diệt tận được tất cả mọi phiền-não, mọi tham-ái không còn dư sót, đặc biệt diệt tận được mọi tiền-khiên-tật (vāsanā), trở thành bậc Thánh A-ra- hán đầu tiên trong toàn cõi-giới chúng-sinh, nên gọi là Đức-Phật Chánh-Đẳng-Giác (Sammāsambuddha) độc nhất vô nhị, có danh hiệu Đức-Phật Gotama.

Đức-Phật có khả năng chế định ra ngôn ngữ để thuyết pháp giáo huấn chúng-sinh có duyên lành nên tế độ, cũng chứng ngộ chân-lý tứ Thánh-đế y theo Đức-Phật, cũng chứng đắc 4 Thánh-đạo, 4 Thánh-quả, Niết-bàn, tùy theo năng lực các pháp-hạnh ba-la-mật và 5 pháp- chủ (indriya): tín pháp-chủ, tấn pháp-chủ, niệm pháp- chủ, định pháp-chủ, tuệ pháp-chủ, theo hạnh nguyện của mỗi bậc Thánh thanh-văn đệ-tử của Đức-Phật.

Đức-Pháp (Dhamma) đó là chánh-pháp mà Đức- Phật đã thuyết giảng, giáo huấn tế độ chúng-sinh có phước-duyên được hiểu rõ, biết rõ, rồi thực hành đúng theo chánh-pháp của Đức-Phật, để đem lại sự lợi ích, sự tiến hóa, sự an-lạc trong kiếp hiện-tại, những kiếp vị-lai và đặc biệt có khả năng chứng ngộ chân-lý tứ Thánh-đế, chứng đắc 4 Thánh-đạo, 4 Thánh-quả, Niết-bàn, giải thoát khổ tử sinh luân-hồi trong ba giới bốn loài.

Chánh-pháp có 10 pháp là:

Pháp-học chánh-pháp (Pariyattidhamma).

9 Pháp siêu-tam-giới (Navalokuttaradhamma).

(4 Thánh-đạo + 4 Thánh-quả + 1 Niết-bàn).

Đức-Tăng (Saṃgha) đó là chư Thánh thanh-văn đệ-tử của Đức-Phật, đã lắng nghe chánh-pháp của Đức- Phật, rồi đã thực hành đúng theo chánh-pháp, dẫn đến chứng ngộ chân-lý tứ Thánh-đế y theo Đức-Phật, chứng đắc 4 Thánh-đạo, 4 Thánh-quả, Niết-bàn, trở thành bậc Thánh thanh-văn đệ-tử của Đức-Phật, gọi là Đức-Tăng.

Trong Phật-giáo, bậc Thánh thanh-văn đệ-tử có 4 đôi thành 8 bậc Thánh (tính theo tâm siêu-tam-giới).

4 đôi: Thánh-đạo, Thánh-quả tương xứng

Nhập-lưu Thánh-đạo → Nhập-lưu Thánh-quả.

Nhất-lai Thánh-đạo → Nhất-lai Thánh-quả.

Bất-lai Thánh-đạo → Bất-lai Thánh-quả.

A-ra-hán Thánh-đạo → A-ra-hán Thánh-quả.

8 bậc Thánh: 4 Thánh-đạo, 4 Thánh-quả:

Bậc Nhập-lưu Thánh-đạo (Sotāpattimagga).

Bậc Nhất-lai Thánh-đạo (Sakadāgāmimagga).

Bậc Bất-lai Thánh-đạo (Anāgāmimagga).

Bậc A-ra-hán Thánh-đạo (Arahattamagga).

Bậc Nhập-lưu Thánh-quả (Sotāpattiphala).

Bậc Nhất-lai Thánh-quả (Sakadāgāmiphala).

Bậc Bất-lai Thánh-quả (Anāgāmiphala).

Bậc A-ra-hán Thánh-quả (Arahattaphala).

Bậc Thánh-nhân (Ariyapuggala) có 4 bậc

Bậc Thánh Nhập-lưu (Sotāpanna).

Bậc Thánh Nhất-lai (Sakadāgāmī).

Bậc Thánh Bất-lai (Anāgāmī).

Bậc Thánh A-ra-hán (Arahanta).

Trong Phật-giáo, mỗi bậc Thánh-nhân là kết quả của các pháp-hạnh ba-la-mật và 5 pháp-chủ (indriya): tín pháp-chủ, tấn pháp-chủ, niệm pháp-chủ, định pháp-chủ, tuệ pháp-chủ đã được tích lũy ở trong tâm từ nhiều đời nhiều kiếp trong quá-khứ cho đến kiếp hiện-tại.

Trong những kiếp quá-khứ, mỗi vị đã từng gieo phước-duyên với Đức-Phật quá-khứ, hoặc với chư Thánh thanh-văn đệ-tử của Đức-Phật quá-khứ.

Trong kiếp hiện-tại, mỗi vị đến hầu Đức-Phật, hoặc bậc Thánh thanh-văn đệ-tử của Đức-Phật, lắng nghe chánh-pháp của Ngài, rồi thực hành pháp-hành thiền-tuệ dẫn đến chứng ngộ chân-lý tứ Thánh-đế, chứng đắc Thánh-đạo, Thánh-quả, Niết-bàn từ thấp đến cao theo tuần tự như sau:

Bậc thiện-trí phàm-nhân thuộc hạng người tam- nhân thực hành pháp-hành thiền-tuệ dẫn đến chứng ngộ chân-lý tứ Thánh-đế y theo Đức-Phật, chứng đắc Nhập- lưu Thánh-đạo, Nhập-lưu Thánh-quả, Niết-bàn, diệt tận được hai loại phiền-não là tà-kiến (diṭṭhi) và hoài-nghi (vicikicchā), trở thành bậc Thánh Nhập-lưu, mới là bậc Thánh-nhân thứ nhất trong Phật-giáo.

Bậc Thánh Nhập-lưu tiếp tục thực hành pháp-hành thiền-tuệ dẫn đến chứng ngộ chân-lý tứ Thánh-đế y theo Đức-Phật, chứng đắc Nhất-lai Thánh-đạo, Nhất-lai Thánh-quả, Niết-bàn, diệt tận được một loại phiền-não là sân (dosa) loại thô, trở thành bậc Thánh Nhất-lai, là bậc Thánh-nhân thứ nhì trong Phật-giáo.

Bậc Thánh Nhất-lai tiếp tục thực hành pháp-hành thiền-tuệ dẫn đến chứng ngộ chân-lý tứ Thánh-đế y theo Đức-Phật, chứng đắc Bất-lai Thánh-đạo, Bất-lai Thánh- quả, Niết-bàn, diệt tận được một loại phiền-não là sân (dosa) loại vi-tế không còn dư sót, trở thành bậc Thánh Bất-lai, là bậc Thánh-nhân thứ ba trong Phật-giáo.

Bậc Thánh Bất-Lai tiếp tục thực hành pháp-hành thiền-tuệ dẫn đến chứng ngộ chân-lý tứ Thánh-đế y theo Đức-Phật, chứng đắc A-ra-hán Thánh-đạo, A-ra-hán Thánh-quả, Niết-bàn, diệt tận được 7 loại phiền-não còn lại là tham (lobha), si (moha), ngã-mạn (māna), buồn- chán (thīna), phóng-tâm (uddhacca), không biết hổ- thẹn tội-lỗi (ahirika), không biết ghê-sợ tội-lỗi (anottappa) không còn dư sót, trở thành bậc Thánh A- ra-hán, là bậc Thánh-nhân thứ tư cao thượng nhất trong Phật-giáo.

Để trở thành mỗi Thánh-nhân bậc nào là do năng lực của 10 pháp-hạnh ba-la-mật đã được tích lũy ở trong tâm từ nhiều đời nhiều kiếp trong quá-khứ và 5 pháp-chủ (indriya): tín pháp-chủ, tấn pháp-chủ, niệm pháp- chủ, định pháp-chủ, tuệ pháp-chủ, cao thấp khác nhau của mỗi bậc Thánh thanh-văn đệ-tử của Đức-Phật.

Khi trở thành bậc Thánh A-ra-hán sẽ tịch diệt Niết- bàn, giải thoát khổ tử sinh luân-hồi trong tam-giới đều giống nhau cả thảy.

Ý NGHĨA BUDDHA

BUDDHA NGHĨA LÀ GÌ?

Buddhā'ti catusaccasambodhena Buddhā.

Buddha nghĩa là giác-ngộ chân-lý tứ Thánh-đế, chứng đắc 4 Thánh-đạo, 4 Thánh-quả, Niết-bàn, trở thành bậc Thánh-nhân, gọi là Buddha.

Trong bộ Chú-giải Udāna phân loại Buddha có 3 hạng:

1- Sammāsambuddha: Đức-Phật Chánh-Đẳng-Giác.

2- Paccekabuddha: Đức-Phật Độc-Giác.

3- Sāvakabuddha: Bậc Thánh Thanh-văn-giác.

Để trở thành Đức-Phật Chánh-Đẳng-Giác hoặc Đức- Phật Độc-Giác hoặc Bậc Thánh Thanh-văn-giác, mỗi Đức-Bồ-tát cần phải thực hành các pháp-hạnh ba-la-mật của mình cho đầy đủ trọn vẹn.

Để trở thành Đức-Phật Chánh-Đẳng-Giác thì Đức- Bồ-tát Chánh-Đẳng-Giác cần phải thực hành đầy đủ 30 pháp-hạnh ba-la-mật: 10 pháp-hạnh ba-la-mật bậc hạ, 10 pháp-hạnh ba-la-mật bậc trung, 10 pháp-hạnh ba-la- mật bậc thượng.

Để trở thành Đức-Phật Độc-Giác thì Đức-Bồ-tát Độc-Giác cần phải thực hành đầy đủ 20 pháp-hạnh ba- la-mật: 10 pháp-hạnh ba-la-mật bậc hạ, 10 pháp-hạnh ba-la-mật bậc trung.

Để trở thành bậc Thánh Thanh-văn-giác thì Đức- Bồ-tát Thanh-văn-giác cần phải thực hành đầy đủ 10 pháp-hạnh ba-la-mật bậc hạ.

10 PHÁP-HẠNH BA-LA-MẬT

1. Bố-thí ba-la-mật (Dānapāramī).

2. Giữ-giới ba-la-mật (Sīlapāramī).

3. Xuất-gia ba-la-mật (Nekkhammapāramī).

4. Trí-tuệ ba-la-mật (Paññāpāramī).

5. Tinh-tấn ba-la-mật (Vīriyapāramī).

6. Nhẫn-nại ba-la-mật (Khantipāramī).

7. Chân-thật ba-la-mật (Saccapāramī).

8. Phát-nguyện ba-la-mật (Adhiṭṭhānapāramī).

9. Tâm từ ba-la-mật (Mettāpāramī).

10. Tâm-xả ba-la-mật (Upekkhāpāramī).

Mỗi pháp-hạnh ba-la-mật có ba bậc: bậc hạ, bậc trung, bậc thượng như sau:

1. Bố-thí ba-la-mật bậc hạ, bậc trung, bậc thượng.

2. Giữ-giới ba-la-mật bậc hạ, bậc trung, bậc thượng.

3. Xuất-gia ba-la-mật bậc hạ, bậc trung, bậc thượng.

4. Trí-tuệ ba-la-mật bậc hạ, bậc trung, bậc thượng.

5. Tinh-tấn ba-la-mật bậc hạ, bậc trung, bậc thượng.

6. Nhẫn-nại ba-la-mật bậc hạ, bậc trung, bậc thượng.

7. Chân-thật ba-la-mật bậc hạ, bậc trung, bậc thượng.

8. Phát-nguyện ba-la-mật bậc hạ, bậc trung, bậc thượng.

9. Tâm-từ ba-la-mật bậc hạ, bậc trung, bậc thượng.

10. Tâm-xả ba-la-mật bậc hạ, bậc trung, bậc thượng.

Như vậy, 10 pháp-hạnh ba-la-mật trở thành 30 pháp- hạnh ba-la-mật:

10 pháp-hạnh ba-la-mật bậc hạ.

10 pháp-hạnh ba-la-mật bậc trung.

10 pháp-hạnh ba-la-mật bậc thượng.

Cách thực hành pháp-hạnh ba-la-mật mỗi bậc: bậc hạ, bậc trung, bậc thượng hoàn toàn khác nhau.

1 Aṅguttaranikāya, Catukanipāta, kinh Aggappasādasutta.