Bằng hữu là bạn của người hữu sự

Trở về Trang kế

PHẬT GIÁO NGUYÊN THỦY VIỆT NAM THERAVĀDA
---

GIẢI VỀ BẠN

(MITTAKATHĀ)

Tác giả

HÒA THƯỢNG GIỚI NGHIÊM

(THITASĪLO)

---
XUẤT BẢN NĂM 1974

BẰNG HỮU LÀ BẠN CỦA NGƯỜI HỮU SỰ

Trong tiếng Việt Nam có bạn quen và bạn thân đều kêu là bằng hữu hoặc bạn bè cả.

Tiếng bạn quen để nhận thức người bạn chung làm việc hoặc đi chung đường với mình, nghĩa là ta làm chức vụ gì người kia cũng có chức vụ giống như ta, người như thế gọi là bạn quen, chưa được kêu là bạn thân hoặc bằng hữu.

Bạn thân là khi nào chung vui chung khổ, có thể giúp ta để trừ diệt và ngăn ngừa điều tai hại đã phát sanh hoặc sắp phát sanh cho tiêu mất đi, và người có tình thương, trân trọng quý mến nhau với tấm lòng thanh khiết, luôn cả sự mật thiết đáng tin cậy nhau được, hoặc có tâm từ bi, trân trọng một cách chân thành đối với nhau. Người như thế mới đáng gọi là bằng hữu.

Nói về bạn là một sức mạnh quan trọng trong sự dìu dắt những người thân cận cho được sự tiến hóa hoặc sự tiêu hoại. Bởi bạn ác hằng giải bày cho thực hiện những việc không nên làm, hằng hướng dẫn cho tạo nghiệp ác và trược hạnh cho thân, khẩu, ý, khiến cho có kiến thức đê hèn, là điều đưa đến chỗ hư hoại thân thể và tài sản, là nhân làm cho khắc khổ trong đời này, và tiêu hoại điều lợi ích trong kiếp sau. Nghĩa là bạn ác lôi cuốn không cho có đức tin trong sạch ngưỡng mộ nơi Tam bảo, không cho thọ trì giới luật, không cho dứt bỏ của cải ra bố thí, không cho học kinh luật hoặc các môn học đứng đắn.

Bạn lành tức là bạn trí thức đáng thân cận, các ngài hằng giải bày những người gần gũi cho thực hiện những việc nên làm, hướng dẫn cho tạo thiện nghiệp, là việc đáng được hưởng quả an vui, tiến dẫn cho học kinh kệ và các môn học đúng theo lẽ đạo hoặc lẽ đời đặng cho những người đã vào thân cận có sự tiến hóa và hạnh phúc trong kiếp hiện tại cũng như tương lai.

Điều này ta nên thấy rằng: tất cả chúng sanh trong hoàn vũ, khi lọt khỏi lòng mẹ, ngoại trừ Đức Thế Tôn ra, thì không có người nào sanh ra dính sẵn sự hiểu biết hoặc những nghè nghiệp luôn một thể đâu và cũng không có người nào sanh ra thì đạt đến đức tánh phi thường của bậc Cao đức tức là Thiền định, đạo quả đâu. Trái lại, nhân mà người đời có thể hiểu biết những môn học hoặc đắc đạo quả lên bậc cao được cũng do nhờ bạn lành, tức là thầy dạy dỗ mới hiểu biết hoặc đạt đến đức tánh cao siêu được.

Để được chứng minh điều nầy, xin dẫn một câu chuyện như sau:

Thuật rằng: Đức A-Nan có sự nghi ngờ như vầy: Phạm hạnh pháp mà các bậc Thánh nhân được kết quả rồi, do năng lực của mình phân nửa, do năng lực của bạn lành phân nửa, gom sức mạnh chung nhau mới đắc hay sao ư?

Trong khi Đức A-Nan nghi ngại như vậy, Ngài liền đãnh lễ bạch hỏi Đức Bổn Sư được Ngài thuyết rằng: “Nầy A-Nan! Không phải thế đâu, tất cả người đắc Phạm hạnh pháp chỉ nhờ năng lực của bạn lành. Nầy A-Nan! Bạn lành hằng dìu dắt những người thân cận cho đi theo con đàng có 8 chi”.

Kế đó, Ngài thuyết để dạy đức A-Nan rằng “Nầy A-Nan! Những chúng sanh có sự sanh, già, đau, chết, có sự buồn rầu than tiếc, có sự khổ và bất bình trong tâm luôn khi, mà được thoát thân ra khỏi tất cả nỗi sanh già đau chết ấy, bởi nương nhờ Như Lai là Thiện hữu”.

Sự giảng giãi đến đây vừa cho nhận thức được chắc chắn rằng: Bạn ác khiến cho tiêu hoại, bạn lành khiến cho tiến hóa. Cớ ấy, những người thức đạt khi đã hiểu rõ lẽ nầy rồi, nên lánh hẳn bạn ác cho xa, như người đi đường xa tránh khỏi quảng đường có tai hại trái lại cần gần gủi bạn lành giống như cha mẹ không rời bỏ những người con yêu dấu vậy.

Sự nhận xét cách nào mới biết rằng: đây là bạn ác; đây là bạn lành?

Cách thức nhận xét hai hạng bạn ấy có nhiều lắm, nơi đây không giải đủ theo ý nghĩa đã xó trong các bộ kinh, chỉ lọc lấy Phật Ngôn nào vừa làm tài liệu để trang bị cho trí nhớ và trí tuệ của phần đông. Lại giảng vắn tắt như sau đây:

Các bậc trí thức đã gom những pháp tướng quan trọng, là tài liệu để nhận xét bạn, tập trung trong bộ Dhammanīti về đoạn bằng hữu thuyết như vầy: “Bạn hợp theo ba tướng mạo gọi là bạn lành, nếu không hợp theo ba tướng mạo ấy gọi là bạn ác”.

Ba tướng của bạn là:

1) Ahite paṭisedho ca: Ngăn cản nhau trong sự vô ích.

2) Hitesu ca niyojako: Dìu dắt nhau trong việc hữu ích.

3) Byāsane cāpariccāgo: Không bỏ nhau trong khi có sự tiêu hoại.

Đây là tướng mạo của bạn vắn tắt.

Tướng mạo làm tài liệu để nhận xét theo ba điều vắn tắt nầy là tài liệu nhận xét phổ thông cả bạn tại gia và xuất gia.

Trong bộ Aṅguttaranikāya (Tăng nhứt A-hàm), đoạn Sattaka nipāta, Đức Bổn Sư thuyết cách thức nhận xét bạn cả hai phẩm mạo, chia sẻ khác nhau như dưới đây:

1) Piyo: Làm cho kẻ khác thương được.

2) Garu: Làm cho kẻ khác tôn tọng.

3) Bhāvanīyo: Tu luyện cho có phần tiến hóa, xứng đáng là nơi khen ngợi.

4) Vattā: Siêng năng dạy dỗ.

5) Vacanakkhamo: Nhẫn nại lời nầy tiếng nọ.

6) Gambhīraṃ kathaṃ kattā: Tuần tự giảng giải ý nghĩa sâu xa.

7) Noca aṭṭhāne niyojati: Không hướng dẫn trong điều chẳng nên học.

Pháp dễ nhận xét bạn tại gia có bảy điều là:

1) Duddādaṃ dadāti: Cho những vật mà người khác khó cho được.

2) Dukkaraṃ karoti: Làm những việc mà người khác khó làm được.

3) Dukkhamaṃ khamati: Nín chịu những điều mà người khác khó nín chịu được.

4) Guyhamassa āvikaroti: Mách việc kín của mình bạn.

5) Guyhamassa parigūhati: Tiếp che dấu chuyện kín của bạn, không tiết lộ ra.

6) Āpadāsu na jahati: Không rời bỏ nhau trong khi có điều tai hại.

7) Khīṇena nāti maññati: Không khinh rẽ khi bạn bị sự túng cùng.

Bạn xuất gia hoặc tại gia, nếu có đủ những chi điều như đã nói trên đây, mới gọi là bạn lành. Bạn như thế, hàng thức đạt nên thân cận để được giúp sức mạnh trong khi mình hữu sự phát sanh. Bởi người đời đã sống chung tập thể, từng nhóm, kể từ một gia đình đến một xóm, một quốc độ, cũng cần phải nương gá lẫn nhau, giúp nhau trong mọi công việc lớn hoặc nhỏ. Mình không thể tự cố gắng hoàn thành một công việc nếu không có sự giúp sức của bạn bè. Thật vậy, công việc

nào quá trình độ khả năng của một người làm cho kết quả thời, những công việc ấy được kết quả tốt đẹp y như ý muốn, bỡi có bạn lành giúp tính toán, giúp làm mới được. Vì lẽ đó nên Đức Thế Tôn dạy cho thấy rõ điều lợi ích của sự thân cận bạn lành rằng: Bằng hữu là bạn của người hữu sự hằng phát sanh.

Ba hạng bạn như đã giải trên đây làm cho kết quả tốt đẹp, là chỉ giúp cho nhau được sự an vui trong đời hiện tại nầy thôi, không thể giúp cho nhau được sự an vui trong đời vị lai đâu. Riêng về phước thiện mà các thiện nhơn đã tạo trử trong tâm mới là bạn có thể dính theo mình đến những kiếp sau.

Trang Website được thành lập và quản lý bởi các cận sự nam, cận sự nữ trong Phật Giáo. Mục đích nhằm lưu trữ, số hoá kinh sách và tài liệu Phật Giáo Nguyên Thuỷ - Theravāda.

Chi tiết

Bằng hữu là bạn của người hữu sự

Từ điển Pali

Tạng Luật

Tạng Kinh

Vi Diệu Pháp

Giảng Pháp

Học Thiền Vipassanā

Lý Thuyết Vipassanā

Soạn / Dịch Giả

Phật Học Căn Bản

Sử Liệu Phật Giáo

Vấn Đáp Phật Pháp

Góc Nhìn

Cổ Ngữ Pāli

Bậc Trưởng Lão

Mục Khác

Đăng Ký Thành Viên

Kinh Tụng

Lớp Phật Pháp

Lời Ngỏ

Góc Sáng Tác