Biệt Biệt Giải Thoát Thu Thúc Giới (Pāṭimokkha Saṃvarasīla)

Trở về Trang kế

PHẬT GIÁO NGUYÊN THỦY - THERAVĀDA

-----

LUẬT XUẤT GIA TÓM TẮT
(PABBAJITA VINAYA SAṄKHEPA)

Quyển thượng

Soạn giả

Trưởng Lão Hòa Thượng Hộ Tông
(Vaṅsarakkhita Mahāthera)

Pl.2510 – Dl.1966

BIỆT BIỆT GIẢI THOÁT THU THÚC GIỚI (PĀṬIMOKKHA SAṂVARASĪLA)

I. BỐN ĐIỀU BẤT CỘNG TRỤ (PĀRĀJIKA)

Biệt biệt giải thoát thu thúc giới nghĩa là giữ đặng 1 giới khỏi phạm 1 tội. Bất cộng trụ nghĩa là không được ở chung với các tỳ khưu khác.

HÀNH DÂM (METHUNA DHAMMA)

Tỳ khưu hành dâm phạt Bất cộng trụ. Ðiều học này đức Thế Tôn cấm chế tại xứ Kalanda, gần thành Vesālī, do tỳ khưu Sudinna hành dâm với vợ cũ.

Chú giải: Tỳ khưu đã thọ Cụ túc giới và nuôi mạng chơn chánh theo các vị khác, rồi chưa xả tam y hoàn tục mà hành dâm, dầu là dâm với súc sanh, cũng phạm bất cộng trụ.

Tỳ khưu là người đã thọ Cụ túc giới theo chánh pháp của Phật đã khẩu truyền cho tăng chúng thu nhận, rồi hòa hợp tiếp nối tương truyền21 cho nhau bằng lời tụng tuyên ngôn 4 lần (catutthakammavācā) tránh khỏi 5 điều hư hỏng là: hư hỏng vì giới tử (vatthuvipati)22, hư hỏng vì đọc sai giọng Phạn ngữ (natthivipati)23, hư hỏng vì hỏi thiếu (anussavanavipati)24, hư hỏng vì địa phận tăng hành sự phân ranh không đúng phép (sāmāvipati), hư hỏng vì thiếu số tăng (purisavipati)25. Như thế mới gọi là tỳ khưu. Tỳ khưu là người đi xin ăn, là xin được hoặc không cũng vẫn tự nhiên, xin theo thể thức của bậc thánh nhơn. Sớm mai mặc y cho kín mình, mang bát đến đứng trước nhà của thí chủ không kêu gọi xin ngay nơi người nào, cũng không liếc xem thí chủ là người cao, thấp, trắng, đen, mập ốm, trai, gái.

Tỳ khưu dầu già, trẻ, cao hạ hoặc mới xuất gia, nếu có sự biết mình26, cố ý muốn bỏ tướng mạo tỳ khưu và tỏ lời xả điều học (giới) không nói chơi, không nói lầm lộn, mới gọi là xả điều học. Còn đọc xả điều học có 22 cách, nhưng đây chỉ kể vài câu thường dùng là: sikkhaṃ paccakkhāmi (tôi xin xả điều học), vinayaṃ paccakkhāmi (tôi xin xả luật), gihītimaṃ dhārehi (xin ngài ghi nhớ rằng tôi là người thế), upāsakotimaṃ dhārehi (xin ngài ghi nhớ rằng tôi là người cận sự nam). Tỳ khưu có lòng thiệt xả bỏ điều học đến vị nào, vị ấy được nghe và biết rõ lời xả ấy. Như thế mới gọi là xả điều học.

Về sự hành dâm (methuna dhamma) là để ngọc hành của mình vào khiếu của người, của thú sống hoặc chết song khiếu chưa rã, hoặc chưa bị thú bươi mổ nhiều chỗ, dầu cho ngọc hành vào bằng 1 hột mè hoặc bằng đầu sợi tóc, vì lòng vui thích, hoặc có kẻ khác dọa dẫm đè ép ngọc hành của mình rồi vui thích trong 4 thời là: lúc để ngọc hành vào, cho ngọc hành vào khiếu, khi vào rồi để đó, rút ngọc hành ra. Hoặc ngọc hành của mình dài rồi đem vào miệng mình, hoặc lưng điệu xuống mút ngọc hành của mình vì lòng vui thích. Những thể cách như thế gọi là hành dâm. Tỳ khưu hành dâm phạm tội bất cộng trụ (pārājika), không được phép hành tăng sự chung cùng các vị tỳ khưu khác.

30 khiếu phát sanh chỗ hành dâm là: nữ nhơn có 3 khiếu, nữ phi nhơn có 3 khiếu, thú cái có 3 khiếu. Chúng sanh có 2 bộ sanh trược khí: nhơn có 3 khiếu, phi nhơn có 3 khiếu, thú có 3 khiếu, nam nhơn có 2 khiếu, phi nhơn nam có 2 khiếu, thú đực có 2 khiếu, bộ nấp nhơn có 2 khiếu, bộ nấp phi nhơn có 2 khiếu, bộ nấp thú có 2 khiếu. Tổng cộng là 30 khiếu.

Về phần thú như vầy. Thú không thuộc loại mình dài như rắn. Thủy tộc như cá, rùa v.v... đều có 3 khiếu vừa cho ngọc hành vào, dầu chỉ bằng hột mè hoặc cọng tóc. Như thế là vật của tội bất cộng trụ. Những khiếu nhỏ hơn là vật của tội “tác ác”. Về loại có 2 chân như: quạ, gà v.v..., Thú có 4 bốn chân như thú nhỏ. Nên hiểu là vật của tội “bất cộng trụ” và “tác ác” như đã nói.

Tỳ khưu có mụt ruồi hoặc lông mọc nơi ngọc hành của mình còn biết sự tiếp xúc, cho vào 1 trong 30 khiếu như đã nói, dầu khiếu ấy mà da và thịt đã lột lở hết, song khiếu còn rõ rệt, nếu có ý muốn, rồi hành dâm thì phạm tội bất cộng trụ. Tỳ khưu có lông hoặc mụt ruồi mọc nơi ngọc hành, không còn biết sự tiếp xúc, cho vào khiếu như đã giải phạm tội tác ác. Nếu các khiếu ấy đã lở hết, dầu hình dạng các khiếu ấy chẳng còn sót, mà tỳ khưu cố ý cho ngọc hành vào nơi ấy phạm “Trọng tội”.

Tỳ khưu cho ngọc hành vào nhãn môn, nhĩ môn, tĩ môn, và thẹo ghẻ (phạm khí giới) của loài người phạm “trọng tội”. Thẹo ghẻ, lỗ mũi của thú lớn như voi, ngựa, tử thi của loài người bị thú ăn nửa thân mình chưa sình, lưỡi hoặc răng bày ra ngoài miệng, đều là vật của “trọng tội”. Lỗ mắt, lỗ mũi, miệng, ghẻ trong thân loài thú nhỏ không thể cho ngọc hành vào được và khiếu đã lở, trong tử thi của người đã sình, đều là vật của tội tác ác. Tỳ khưu để ngọc hành vào miệng tử thi không đụng các phía, phạm tác ác.

Những điều giải trên là phần phạm tội. Còn về thể thức không phạm tội trong điều học này là: Tỳ khưu không biết, không vui thích hoặc điên, tâm tán loạn, bị bịnh hôn mê và tỳ khưu phạm đầu tiên hết. Tỳ khưu ngủ quên (mê) có người đến hành dâm mà không hay biết không phạm tội song chẳng vui thích chi cả, như thế gọi là không vui thích không phạm tội. Tỳ khưu điên hoặc có người làm cho tâm tán loạn, tỳ khưu bị bịnh nặng làm cho tâm hôn mê, như thế gọi là hôn mê, không phạm tội. Tỳ khưu hành dâm đầu tiên (trước hết) làm cho đức Thế Tôn ra điều luật cấm chế như tỳ khưu Sudinna phạm tội hành dâm trước hết các tỳ khưu khác, gọi là “người phạm đầu, bị cấm chế” (ādikammika), không phạm tội.

Lại nữa, điều học không phạm tội bất cộng trụ vì dạy kẻ khác (anāṇattika). Song không khỏi phạm tội tác ác (dukkhata). Có 2 chi: ý tính hành dâm (sevanacittaṃ), cho ngọc hành vào khiếu, tiếp xúc nhằm một chỗ khiếu nào (maggena maggapaṭipādanaṃ). Như thế mới phạm tội bất cộng trụ bằng không đủ 2 chi cũng không phạm tội.

Ðiều học này có 1 chỗ sanh tội (samuṭṭhāna) gọi là chỗ sanh tội điều học Bất cộng trụ thứ nhất (pathama pārājika samuṭṭhāna), nghĩa là phát sanh do thân, và ý 1 chỗ sanh, phạm vì làm (kirayā), khỏi phạm vì tưởng (saññāvimokkha), phạm vì cố ý (sacittaka), phạm tội vì đời chê trách (lokavajja), phạm do thân nghiệp (kāyakamma), ác tâm (akusalacitta), thọ vui và vô ký (dvivedanaṃ).

TRỘM CẮP (ADINNĀDĀNĀ)

Tỳ khưu trộm cắp của người đáng giá 5 māsaka(27) trở lên phạm tội bất cộng trụ. Điều học này đức Thế Tôn cấm chế tại núi Kỳ Xà Quật (Gijjakūta) gần thành Vương Xá (Rājagaha) do tỳ khưu Dhaniya lấy cây của vua Tần Bà Sa (Bimbisāra) đem đi cất tịnh thất.

Chú giải: Thể thức trộm cắp có 6 là.

1) Kiện lấy (adiyana): là kiện lấy ruộng vườn, đất của kẻ khác về làm của mình. Trong khi kiện phạm tội tác ác. Khi chủ đất nghĩ rằng: “ta được hay không được” tỳ khưu phạm trọng tội. Khi chủ bỏ hẳn rằng “không còn là của ta nữa” và tỳ khưu quyết định không trả của ấy lại cho họ mới phạm tội bất cộng trụ. Nếu tỳ khưu thầm tính, chỉ dọa dẫm thôi thì chưa phạm bất cộng trụ. Khi nào cả 2 bên là tỳ khưu chắc chắn không trả lại cho chủ và chủ cũng đã định bỏ của ấy không kêu nài, mới phạm tội bất cộng trụ.

2) Tiếp đem đi (harana): tỳ khưu tiếp (đội, vác) đem của người đi. Nếu cố ý rờ đụng vật (đội) ấy, phạm tội tác ác; mỗi lần rờ đụng làm cho vật ấy cử động qua lại phạm trọng tội; mỗi lần cử động để vật ấy xuống vai hoặc dở hỏng đầu phạm bất cộng trụ; còn về gánh vác trên vai và đem cầm nơi tay cũng kể như đội trên đầu.

3) Dấu nói ngược (ayaharana): tỳ khưu lãnh của người gởi, khi người chủ đến đòi, tỳ khưu cố ý giấu rồi nói ngược lại rằng: “Ta không biết, ta không có lãnh của người đâu”, cố ý như thế phạm tội tác ác; làm cho người chủ nghi ngờ, phạm trọng tội. Khi người chủ tính bỏ vì không đòi được, và tỳ khưu quyết định không cố ý trả lại, phạm bất cộng trụ(28).

4) Làm cho đổi oai nghi (iriyapathavikopana): tỳ khưu cố ý trộm cắp đem của cải và người mang của, rồi đuổi người mang của ấy, đi khỏi bước đầu theo ý mình phạm trọng tội, đi khỏi bước thứ nhì phạm bất cộng trụ.

5) Dời khỏi chỗ (thānācāpana): tỳ khưu tính trộm cắp của để trên khô hoặc trong nước, rồi đụng chạm nhằm, phạm tác ác; làm cho vật cử động tới lui, phạm trọng tội; làm cho vật ấy ra khỏi chỗ, phạm bất cộng trụ.

6) Qua khỏi chỗ quan thuế tra xét (sanketavitināmana): tỳ khưu biết chỗ quan thuế đi đến chỗ tính không đóng thuế, cố ý rờ đụng cầm lấy vật mà mình đem đi, đánh giá thuế 6 cắc, phạm tác ác; đi bước đầu ra khỏi chỗ quan thuế phạm trọng tội, qua bước thứ 2 phạm bất cộng trụ.

Lại nữa, tỳ khưu dạy các vị khác đi trộm cắp rằng “ông đi trộm lấy vật ấy”, tỳ khưu dạy phạm tác ác trong lúc dạy. Tỳ khưu đi trộm phân biện rằng của này hoặc vật này, hoặc biết rằng vật khác, rồi đi lấy được theo lời dạy như thế, cả 2 đều phạm tội. Nếu tỳ khưu trộm cắp phân biện rằng vật này hoặc vật khác, rồi trộm được vật khác, ngoài ra vật của tỳ khưu dạy đi ăn trộm và đã nhứt định, như thế tỳ khưu dạy không phạm, tỳ khưu đi trộm phạm bất cộng trụ thôi.

Tỳ khưu dạy rằng “ông đi trộm của ấy, vật ấy của người kia trong giờ nào, trộm trong giờ ấy”. Như thế, nếu tỳ khưu dạy trộm được theo giờ đã định, cả 2 tỳ khưu đều phạm tội bất cộng trụ trong giờ trộm. Nếu trộm ngoài giờ dạy, tỳ khưu dạy không phạm, tỳ khưu trộm phạm tội bất cộng trụ. Nhiều tỳ khưu rủ nhau đi trộm, chỉ có 1 vị trộm được, cả thảy cũng đều phạm tội bất cộng trụ.

Tỳ khưu hăm dọa cho người sợ, để lấy của như của bọn trộm cướp, phạm bất cộng trụ. Tỳ khưu đổi thẻ có viết tên vị khác mà thí chủ để trên y đem bố thí; lấy thẻ của người cao giá, hoặc thấp hơn hoặc bằng giá như nhau, để gần của phần mình, tỳ khưu cắm thẻ của mình lên, vì muốn để trong phần của người khác, lấy thẻ của mình hoặc của người, mà chưa đổi thẻ để xuống, phần của người về mình, phần của mình về người thì chưa phạm, khi đổi xong, để thẻ xuống rồi mới phạm bất cộng trụ.

Lại nữa, tỳ khưu tính trộm của người rồi đi, lúc đi trộm, đi mỗi bước là 1 Tác ác, rờ đụng nhằm cũng phạm tác ác, làm cử động của trộm phạm trọng tội. Đến khi trộm được của đáng giá 1 cắc, phạm tác ác. Nếu của ấy đáng giá hơn 1 cắc trở lên, chưa đến 6 cắc, phạm trọng tội. Của ấy đáng 6 cắc hoặc nhiều hơn phạm bất cộng trụ.

Lại nữa, điều học trộm cắp này rất sâu xa, vi tế có giải trong luật (sāmantapāsādika). Đây chỉ giải tóm tắt vậy thôi, và chư vị A-la-hán có dạy: điều học này rất cao sâu, khó định nghĩa được. Cho nên khi có người tố cáo tỳ khưu trộm cắp, dầu luật sư có hỏi theo thể thức trộm cắp, nếu thấy cũng không nên vội định tội, nên hỏi đến 5 điều này trước: vật (vatthu), giờ (kāla), xứ (puratesa), giá (agha), dùng (paribhoga). “Vật” là của tỳ khưu trộm, đem vật ấy đến hỏi tra coi, vật ấy có chủ hay không, nếu có chủ, sau khi trộm được, chủ còn thương tiếc hay bỏ. Nếu chủ còn thương tiếc, phải xử theo giá vật trộm, bằng chủ đã bỏ, không nên xử phạm bất cộng trụ. Nếu chủ đòi thì nên trả lại, như thế mới là chơn chánh. “Thời” là lúc trộm vật ấy, có khi của ấy cầm giá, có khi lên giá. “Xứ” là chỗ mà tỳ khưu trộm của được, trộm trong xứ nào, phải xử theo giá trong xứ ấy. “Giá” là giá của vật trộm đã dùng rồi hoặc chưa. Nếu vật ấy người đã dùng rồi thì giá rẻ. Ấy là 5 điều nên tra hỏi trước.

Thể thức không phạm tội: Tỳ khưu tưởng là của mình rồi cầm lấy, lấy vì thân thiết với nhau, mượn nhau để dùng, vật ấy của tinh, quỉ hoặc súc sanh, không phải của người lượm ngoài đường là vật không có chủ và tỳ khưu điên đều không phạm tội.

Ðiều học này phạm tội vì dạy người khác trộm (sāṇattika) có 5 chi: của người gìn giữ (parapariggahitaṃ); tưởng là của người gìn giữ (parapariggahitasaññitā); của ấy đáng giá 1 bát(29) hoặc cao hơn (garuparikkhāro); ý tính trộm cắp (theyyacittaṃ); đã trộm được theo lẽ đã giải trước (avaharanaṃ). Ðều đủ cả 5 chi ấy mới phạm bất cộng trụ.

Điều học này có 3 chỗ sanh gọi là “chỗ sanh tội trộm cắp” (adinnādānā samuṭṭhāna), là tội sanh do: thân-ý, khẩu-ý, thân-khẩu-ý, phạm vì làm (kiriyā), khỏi tội vì tưởng (saññāvimokkha), phạm vì cố ý (sacittaka), phạm tội vì đời (lokavajja), thân nghiệp (kāyakamma), khẩu nghiệp (vacikamma), ác tâm (akusalacitta). Có 3 thọ: thọ khổ (ekāvedanā), thọ vui (dvivedanā), thọ vô ký (tissovedanā).

GIẾT NGƯỜI (MANUSSA VIGGAHA)

Tỳ khưu cố ý giết người phạm tội bất cộng trụ.

Ðiều học này đức Thế Tôn cấm chế tại phước xá(30) có đãnh trong rừng Tuyết sơn, gần thành Vesāli do chư sư sát hại lẫn nhau vì được nghe đức Phật giảng giải sự ô trược và điều khổ của thân ngũ uẩn, rồi tưởng lầm, nên giết lẫn nhau cho hết khổ.

Chú giải: Tỳ khưu cố ý giết người, dầu là bào chế thuốc uống, đập, đánh, chỉ cách giết, hoặc để khí giới giết người, hoặc giảng lời tặng khen về sự chết rằng: người sống có ích chi, xấu xa, đê hèn, không bằng chết còn hơn, chết sanh về cõi vui hoặc dạy cách chết, là dạy “người nên đâm họng, nên uống thuốc độc...” giải như thế mà người chết trong khi ấy, hoặc lâu ngày mới chết, tỳ khưu phạm bất cộng trụ. Người là vật của bất cộng trụ, không phải người tinh, quỉ (phi nhơn) là vật của trọng tội, thú là vật của ưng đối trị.

Tỳ khưu dạy người giết có 6 điều: 1) Định giết người: Dạy kẻ nào, người chịu lời đi giết kẻ ấy thì phạm tội cả 2 người (người dạy và người đi giết), nếu giết lầm kẻ khác, người bảo không phạm bất cộng trụ; 2) Định giờ: Nếu người chịu lời, giết ngoài giờ dạy, thì người dạy không phạm bất cộng trụ; 3) Định chỗ: Nếu tỳ khưu dạy giết người ở trong nhà này, nơi khoảng trống kia, mà người chịu lời đi giết ngoài chỗ đã định, thì người dạy không phạm bất cộng trụ; 4) Định khí giới: Dạy người giết bằng đao, chĩa, người chịu lời lại đi giết bằng khí giới khác, thì người bảo giết không phạm bất cộng trụ; 5) Định oai nghi: Dạy giết kẻ đứng hoặc đi, người chịu lời lại giết kẻ ngồi hoặc nằm, thì người bảo giết không phạm bất cộng trụ; 6) Định cách giết: Dạy giết bằng cách đâm hoặc chém, người chịu lời lại giết bằng cách đánh hoặc cưa, thì người bảo giết không phạm bất cộng trụ.

Lại nữa, nếu người chịu lời đi giết không được, người dạy bảo thêm rằng: nếu ngươi có thể giết được giờ nào nên giết giờ ấy, như thế dầu là lâu đến đâu, người giết chắc sẽ giết được, người dạy phạm trọng tội trong lúc dạy, người giết phạm tội trong khi giết.

Tỳ khưu đào giếng, đào hầm, gài bẫy, để khí giới hoặc bỏ thuốc độc để giết người, nếu muốn giết người nào, người ấy chết mới phạm tội, bằng không định, nghĩ rằng: “nhằm kẻ nào thì kẻ ấy chết”, như thế phạm tội theo hạng người chết; như nhằm A-la-hán, cha, mẹ của tỳ khưu ấy chết thì phạm ngũ ngịch đại tội và “Bất cộng trụ”. Nếu kẻ khác hoặc tinh, ngạ quỉ, hoặc thú chết thì phạm trọng tội hoặc ưng đối trị. Nếu tỳ khưu đưa bẫy, viết thơ cho kẻ khác hoặc bán cho người đem dùng để giết thì phạm tội cả 2 bên. Nếu tỳ khưu ăn năn, đi đòi hoặc mua vật ấy lại thì mới khỏi tội. Tỳ khưu tự mình làm bẫy, viết thơ nên đem đốt cho hết mới khỏi tội. Nếu đốt chưa cháy hết, kẻ khác đem giết người, tỳ khưu cũng không khỏi tội; thơ chưa cháy tiêu có kẻ khác đem học biết cách để giết người, rồi giết theo thơ ấy, tỳ khưu cũng không khỏi tội.

Tỳ khưu đào giếng, đào hầm cho sanh vật chết, lúc đào phạm tội tác ác mỗi lần đào; nếu thú, phi nhân sa vào bẫy, tỳ khưu phạm tội tác ác, thú chết phạm ưng đối trị, phi nhơn chết phạm trọng tội; người mắc bẫy phạm trọng tội, chết phạm bất cộng trụ.

Thể thức không phạm tội: Tỳ khưu không cố ý giết, không biết (như không biết trong cơm có thuốc độc, đem cho kẻ khác ăn rồi chết và tỳ khưu điên đều không phạm tội).

Ðiều học này “phạm tội vì dạy kẻ khác giết” (sānatika) có 5 chi: loài người (manussajātipāno), biết là người có sanh mạng (pānasaññiṭā), cố ý giết (upakkamo), ráng sức giết 1 trong 6 điều đã giải (vadhakacittaṃ), người ấy chết vì nình ráng sức (tena maranaṃ). Ðều đủ cả 5 chi ấy mới phạm bất cộng trụ.

Chỗ sanh tội (samuṭṭhāna vidhī) như trong điều học trộm cắp (adinnādānā samuṭṭhāna), phạm vì làm (kiriyā), khỏi phạm vì tưởng (saññāvimokkha). Cố ý (sacittaka), phạm vì tội đời (lokavajja), thân nghiệp (kāyakamma), khẩu nghiệp (vacikamma), ác tâm (akusalacitta), thọ khổ (ekāvedanā).

KHOE PHÁP BẬC CAO NHƠN (UTTARIMANUSSADHAMMA)

Tỳ khưu khoe pháp của bậc cao nhơn là pháp của người cao thượng mà tự mình không có, phạm bất cộng trụ.

Ðiều học này đức Thế Tôn cấm chế tại phước xá, có đỉnh (kutāgārasālā), trong rừng Tuyết Sơn gần thành Vesāli, do nhóm tỳ khưu tu gần mé sông Veggumudā khoe pháp bậc cao cho người tín ngưỡng bố thí.

Chú giải: Tỳ khưu chưa giác ngộ, song là người ham muốn sự tặng khen, rồi khoe rằng đắc pháp bậc cao thượng, mà tự mình chưa được, nếu có người biết nghe rõ, trong khi ấy, sau rồi bị tra hỏi hoặc không bị tra hỏi, tỳ khưu ấy cũng phạm bất cộng trụ trong khi khoe ấy. Dầu muốn được trong sạch, hoàn tục rồi trở lại nói rằng: “Tôi không đắc đạo cao nhơn cố ý nói đắc, là tôi nói dối”, như thế ấy cũng không phạm bất cộng trụ.

Pháp của bậc cao nhơn là “4 thiền hữu sắc, 4 thiền vô sắc, lục thông(31); 4 đạo, 4 quả và Niết-bàn, 37 phần pháp Bồ đề; không tham, không sân, không si, 3 cái giác, 8 cái giác...” Đều là pháp của bậc cao nhân, vì người nào đắc các pháp ấy đều gọi là bậc cao thượng hơn thường nhơn.

Tỳ khưu không có pháp cao nhơn trong mình mà nói rằng “ta đắc sơ thiền... ta đắc thần thông, ta đắc quả...”, nói như thế, khi tính nói cũng biết ta sẽ nói dối, lúc đang nói cũng biết ta đang nói dối, khoe đến kẻ nghe khác, kẻ ấy dầu là bậc xuất gia hay cư sĩ được hiểu biết trong khi ấy rằng: “Vị tỳ khưu đã đắc thiền định đạo quả...”. Họ tin thiệt hoặc họ không tin lời nói thiệt, tỳ khưu cũng phạm bất cộng trụ. Nếu nói đến người nghe, không hiểu biết, tỳ khưu phạm trọng tội. Muốn khoe khoang mà nói mé rằng “người nào mà ngụ trong chùa này đều là người đắc thiền định”, người nghe hiểu biết trong khi ấy, tỳ khưu phạm trọng tội; người nghe không hiểu biết, tỳ khưu phạm tác ác.

Thể thức không phạm tội: Nói thiệt rằng mình đã đắc... không cố ý khoe và tỳ khưu điên, đều không phạm tội.

Ðiều học này không phạm tội vì dạy người khác khoe (anāṇattika), có 5 chi: khoe pháp cao nhơn mà tự mình không có (uttarimanussadhammassa atāni asantatā); khoe vì muốn được lợi, được khen (pāpicchatāya tassa ārocanaṃ); khoe theo lời của người khác (anaññāpadeso); khoe nói đến người nào, người ấy là loài người (yassu āroceti tassa manussajātikatā); khoe mà người nghe hiểu biết rõ rệt trong khi ấy (taṃ khanaṃ vijānanam). Ðều đủ cả 5 chi ấy mới phạm bất cộng trụ.

Chỗ sanh tội (samuṭṭhāna) cũng như trong điều học trộm cắp (adinnādānā).

Ðức Phật giải về 5 bọn cướp lớn:

Này các tỳ khưu, trong Phật pháp này có 5 bọn tỳ khưu cướp lớn. Này các tỳ khưu! 5 bọn tỳ khưu cướp lớn như thế nào?

Này, các tỳ khưu! Có bọn cướp lớn trong thế gian, suy xét rằng: bao giờ ta được 100 hoặc 1000 bộ hạ quy thuận, ta sẽ vào trong xóm, làng, châu, quận giết hại đốt phá hoặc bảo kẻ khác giết hại đốt phá dân cư ấy. Ðến sau, bọn cướp ấy được 100 hoặc 1000 người tùy tùng, rồi đem nhau vào xóm, làng, châu, quận đánh đập giết hại các cư dân ấy, thế nào. Này các thầy tỳ khưu! Sự suy xét của tỳ khưu ác trong Phật pháp này cũng như thế. Tỳ khưu ác ấy suy xét rằng: bao giờ ta được 100 hoặc 1000 người sùng bái, ta sẽ vào xóm, làng, châu, quận, ta sẽ được các thứ y, món ăn, chỗ ở và thuốc men mà các hàng cư sĩ hoặc bậc xuất gia thành tâm cúng dường. Đến khi sau, tỳ khưu ác ấy được 100 hoặc 1000 người phục tùng, rồi vào xóm làng châu, quận, xin được y, vật thực, chỗ ở và thuốc men mà các hàng cư sĩ hoặc bậc xuất gia hết lòng tôn kính cúng dường. Nầy các tỳ khưu! Tỳ khưu ấy gọi là kẻ cướp lớn thứ nhất, có rõ rệt trong thế gian.

Nầy các tỳ khưu! Còn nguyên nhân khác nữa: trong Phật pháp này, có tỳ khưu ác, học hỏi pháp luật mà Như Lai đã giảng giải, rồi tự thiêu đốt lấy mình(32). Này, các tỳ khưu! Tỳ khưu ấy gọi kẻ cướp lớn thứ nhì, có rõ rệt trong thế gian. Này, các tỳ khưu! Còn nguyên nhân khác nữa trong Phật pháp này có bọn tỳ khưu khác vô cớ(33) tố cáo tỳ khưu trì giới thanh cao đang hành pháp cao thượng trong sạch, rằng tu hành không cao thượng(34). Này, các tỳ khưu! Tỳ khưu ấy gọi là kẻ cướp lớn thứ ba, có rõ rệt trong thế gian. Này, các tỳ khưu! Còn nguyên nhân khác nữa trong Phật pháp này có tỳ khưu ác, muốn làm cho vừa lòng hành cư sĩ, đem tài sản của tăng hoặc phụ tùng là: 1) bông và cây, 2) chỗ trồng bông và cây, 3) tịnh thất, 4) chỗ cất tịnh thất, 5) giường, 6) bàn thấp dài, 7) nệm, 8) gối, 9) nồi, 10) cân, 11) thùng, 12) chậu làm bằng loại kim, 13) dao nhỏ, 14) búa, 15) rìu, 16) xuổng, 17)(35) vá, 18) dây, 19) tre dài 8 ngón tay trở lên, 20) cỏ thường, 21) cỏ năn nỉ, 22) cỏ ống, 23) đất sét, 24) vật làm bằng cây, 25) vật làm bằng đất. Này, các tỳ khưu, tỳ khưu ấy gọi là kẻ cướp lớn thứ tư, rõ rệt trong thế gian. Này, các tỳ khưu! Tỳ khưu nào khoe pháp bậc cao nhơn, mà chính mình không có rõ rệt, tỳ khưu ấy gọi là kẻ cướp thứ năm, là kẻ cướp lớn tột bực trong thế gian và cả luôn cõi trời, cõi Dạ ma thiên (Yāmā), cõi Phạm thiên, trong các bọn chúng sanh cho đến Sa-môn, Bà la môn và các bậc vua chúa.

Vì sao Như Lai giải như thế? Này, các tỳ khưu, vì tỳ khưu cướp cục cơm của hàng cư sĩ đem ăn. (Đức Chánh Biến Tri muốn cho việc này được rõ rệt, mới giải thêm kệ ngôn sau đây): Tỳ khưu nào tu hành không được trong sạch, mà làm cho kẻ khác biết mình là trong sạch, tỳ khưu ấy gọi là cướp vật thực của họ, đem về dùng, như người thợ săn núp mình bên lùm cây mong chờ bắn thú. Tỳ khưu chỉ dùng y ca sa mặc cho kín mình, nhưng tu hành theo phép xấu xa, không thu thúc (theo pháp luật) là người rất dơ bẩn, tỳ khưu ấy chắc hẳn phải đọa vào địa ngục vì tự mình gây ra nghiệp quấy. Nên ăn cục sắt đang cháy như ngọn lửa còn tốt hơn tỳ khưu phá giới không thu thúc (theo pháp luật) ăn cục cơm của hàng cư sĩ.

II. MƯỜI BA ĐIỀU HỌC TĂNG TÀN (SAṄGHĀDISESA)

Tăng tàn là tăng nhờ tăng hợp lại phạt cấm phòng sửa lỗi cho giáo hội giao thiệp (vuttānagamini).

DI TINH (SUKKAVISATTHI)

Tỳ khưu cố ý làm tinh di khỏi chỗ, phạm tăng tàn.

Ðiều học này, đức Phật cấm chế tại Kỳ Viên tịnh xá (Jetavana) gần thành Xá Vệ (Sāvatthī) do tỳ khưu Seyyasaka làm cho tinh di.

Chú giải: Tỳ khưu muốn tinh di cho khỏi bịnh, cho được vui thích... rồi ráng sức dùng tay hoặc dạy kẻ khác làm, hoặc rờ rẫm ngọc hành bằng tay, hoặc nằm sắp đè ngọc hành, hoặc kẹp trong bắp vế ... rồi làm cho tinh di, dầu chỉ vừa cho con ruồi nhỏ nuốt được, dầu tinh chưa ra, là chưa xuất ra ngoài cũng phạm tội tăng tàn. Cố ý muốn cho tinh di, cầm da ngọc hành để tiểu tiện, tinh di phạm tăng tàn, tinh không di phạm trọng tội. Cố ý nắm ngọc hành của sa di đang ngủ, tinh di phạm tác ác. Xem chỗ kín của phụ nữ, tinh di phạm tác ác.

Thể thức không phạm tội: Lúc nằm mộng không cố ý và tỳ khưu điên đều không phạm tội. Không cố ý cho tinh di và không cố ý vui thích cũng không phạm tội.

Ðiều học này không phạm tội vì dạy người khác (anāṇattika) có 3 chi: tác ý muốn làm cho tinh di (cetanā); ráng sức làm (upakkamo); tinh đã di (mocanaṃ). Ðều đủ cả 3 chi ấy mới phạm tăng tàn.

Chỗ sanh tội (samuṭṭhāna) cũng như trong điều học Bất cộng trụ thứ nhất (pathama pārājika samuṭṭhāna).

ĐỤNG CHẠM VÀO MÌNH PHỤ NỮ (KĀYASAṂSAGGA)

Tỳ khưu cố ý đụng cọ nhằm mình phụ nữ, phạm tăng tàn.

Ðiều học này, đức Phật cấm chế tại Jetavana gần thành Sāvatthī do tỳ khưu Udāyi rờ rẫm phụ nữ.

Chú giải: tỳ khưu rờ rẫm mình phụ nữ, dầu mới sanh trong vòng 1 ngày cũng phạm tội tăng tàn. Bộ nấp, nữ, ngạ quỉ, tinh, đều là vật Trọng tội; thú cái, thú đực, người nam đều là vật của tội tác ác. Phụ nữ, tỳ khưu biết là phụ nữ rồi chạm nhằm, vì lòng vui thích cho đến sự đụng chạm lông với lông. Phụ nữ đụng mà tỳ khưu có lòng vui thích sự đụng chạm ấy, tỳ khưu phạm tăng tàn. Phụ nữ, tỳ khưu nghi là phụ nữ, hoặc không phải là phụ nữ, hoặc tưởng là bộ nấp, là người nam, là thú rồi đụng nhằm vật dính với thân mình hoặc chạm nhằm vật dính với thân phụ nữ, như cọ nhằm y phục của phụ nữ, hoặc bộ nấp, tỳ khưu phạm trọng tội. Tỳ khưu đụng vật dính với thân phụ nữ, do vật dính với thân mình, hoặc phụ nữ liệng đồ tỳ khưu lãnh, liệng qua lại hoặc chạm nhằm bộ nấp, tỳ khưu nghi hoặc tưởng là phụ nữ, là người nam hoặc người nam mà tỳ khưu tưởng là phụ nữ, là bộ nấp, là thú, hoặc nghi rồi mà có lòng vui thích, rồi đụng nhằm mình hoặc cọ nhằm vật dính với thân liệng vật ấy qua lại... như thế đều phạm tội tác ác, phạm nhiều hay ít tùy theo vật và mỗi lần đụng. Tỳ khưu rờ hình phụ nữ, hoặc nắm chặt, rờ bằng 1 ngón tay hoặc trọn bàn tay, rờ từ đầu tới chân không rời chỉ phạm 1 tội. Nếu vật khác nhau rồi rờ bằng 5 ngón tay thì phạm đến 5 tội.

Thể thức không phạm tội: Phụ nữ đụng nhằm tỳ khưu, tỳ khưu không vui thích vì không cố ý muốn đụng, dầu biết sự đụng chạm ấy hoặc muốn cho khỏi rồi xô ra hoặc chạm nhằm vì vô ý, không biết, quên vì không lòng vui thích, và tỳ khưu điên đều không phạm tội.

Ðiều học này không phạm vì dạy người khác (anāṇattika) có 5 chi: người phụ nữ (manussitthī); tưởng là phụ nữ (itthīsaññitā); ráng sức đụng chạm vừa theo sự vui thích (tenarāgena vāyāmo); vui thích vì sự chạm nhằm mình phụ nữ (kāyasaṃsaggarāgo); đụng chạm với nhau, nhất là nắm tay (hatthagāhādi samapajjānaṃ). Ðều đủ cả 5 chi ấy mới phạm tăng tàn.

Chỗ sanh tội (samuṭṭhāna) như trong điều học Bất cộng trụ thứ nhất (pathama pārājika sikkhāpada).

NÓI LỜI HOA TÌNH (DUTTHULLAVĀCĀ)

Tỳ khưu nói lời thấp hèn, nói ngay sản môn, nói với phụ nữ, như thế phạm tăng tàn.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Jetavana gần thành Sāvatthi do tỳ khưu Udāyi nói lời đê hèn thô tục với phụ nữ.

Chú giải: Tỳ khưu cố ý vui thích rồi trêu ghẹo phụ nữ như trai trêu ghẹo gái, phụ nữ biết được trong khi ấy, phạm tăng tàn. Người phụ nữ biết lời tốt hoặc xấu về sự hành dâm là vật phát sanh tăng tàn. Vật làm cho sanh trọng tội và tác ác như trong điều học trước. Lời nói về sản môn và giang môn về sự dâm dục với phụ nữ đều gọi là đê hèn, thuộc về chỗ phát sanh tăng tàn. Trong thân phụ nữ từ ngực xắp xuống, từ đầu gối trở lên là vật cho sanh Trọng tội, tứ chi ngoài ra là vật cho sanh Tác ác. Tỳ khưu nói: Này phụ nữ nào hầu hạ bằng nhục dục, đến người có giới luật, có đạo đức hành pháp phạm hạnh (hạnh thanh cao) như ta, sự hầu hạ ấy là cao thượng hơn các sự hầu hạ khác, nếu phụ nữ hiểu được trong khi ấy, tỳ khưu phạm tăng tàn.

Ðiều học này có 5 chi: người nữ (manussitthī); tưởng là người nữ (itthīsaññitā); vui thích trong chỗ nói lời hoa tình (dutthullavācāsarāgo); khen sự vui thích ấy (tenarāgena); phụ nữ nghe hiểu được trong khi ấy (tamkhanaṃ vajānanaṃ).

Chỗ sanh tội (samuṭṭhāna) như trong điều học trước, chỉ khác nhau chỗ nói, khen sự hầu hạ bằng nhục dục.

HẦU HẠ MÌNH BẰNG NHỤC DỤC (ATTAKĀMA PARICARIYA)

Tỳ khưu có tình dục nói ướm cho phụ nữ hầu hạ mình bằng nhục dục, phạm tăng tàn.

Ðiều học này, đức Phật cấm chế tại Jetavana gần thành Sāvatthī do tỳ khưu Udāyi bảo phụ nữ hầu hạ mình bằng nhục dục.

Chú giải: Tỳ khưu nói: Này em gái, phụ nữ nào hầu hạ người có giới, có đạo đức, hành pháp phạm hạnh như ta, bằng nhục dục, sự hầu hạ ấy cao thượng hơn các sự hầu hạ khác. Nếu phụ nữ hiểu được trong khi ấy, tỳ khưu phạm tăng tàn.

Ðiều học này có 5 chi: người (manussitthī); tưởng là người nữ (itthīsaññitā); vui thích trong sự hầu hạ mình bằng nhục dục (attakāma pāricāriyāyarāgo); khen sự vui thích (tenaraganavannabhananaṃ); phụ nữ hiểu biết trong khi ấy (taṃkhanaṃvacānanaṃ).

Chỗ sanh tội như trong điều học trước, chỉ khác nhau chỗ nói khen bằng sự nhục dục.

LÀM MAI DONG (SAÑCARITTA)

Tỳ khưu làm mai dong cho trai và gái làm vợ chồng nhau phạm tăng tàn.

Ðiều học này, đức Phật cấm chế tại Jetavana gần thành Sāvatthī do tỳ khưu Udāyi làm mai dong.

Chú giải: Người nam, người nữ (không phải là ngạ quỉ, tinh) là kẻ thế hoặc là người xuất gia chưa được làm chồng vợ, hoặc đã làm chồng vợ mà từ bỏ hẳn nhau rồi, dầu là cha mẹ của tỳ khưu, đều là vật cho sanh tăng tàn.

Sự đem mai mối có 3 chi: 1) nam hoặc nữ, hoặc cha mẹ của người nữ, hoặc của người nam, cầu tỳ khưu nói đến người nữ, hoặc người nam cầu tỳ khưu nói đến cha mẹ của người nữ hoặc tỳ khưu hứa lời của người (patigganhāti); 2) họ cầu đi nói người nào, tỳ khưu nói với người ấy rằng: “ngươi hãy làm chồng, làm vợ với nhau, hoặc trai gái cùng nhau (vimamseti)”; 3) người nào cầu đi nói, tỳ khưu trở về nói lại với người ấy (paccāharati). Làm mai dong cho người, được hoặc không được không quan trọng, nếu có đủ 3 chi ấy, phạm tội tăng tàn. Nếu chỉ có 2 chi, là chịu đi nói hoặc đã nói rồi, trở lại cho hay (1 trong 2 chi nào) thì phạm trọng tội. Nếu chỉ có 1 chi là chịu đi nói hoặc trở về nói lại (trong 1 chi nào) thì phạm tội tác ác.

Nếu trai cầu tỳ khưu đi nói với gái có mẹ gìn giữ, tỳ khưu đi nói với gái ở với cha, như thế sai lời cầu, không phạm tăng tàn. Tỳ khưu làm mai dong cho bộ nấp phạm trọng tội.

Thể thức không phạm tội: Tỳ khưu đem tin của tăng, tin của tỳ khưu bịnh và tỳ khưu điên đều không phạm tội.

Ðiều học này phạm tội vì dạy kẻ khác (sānattika) tỳ khưu đã chịu lời người, dạy kẻ khác nói đến trai, hoặc gái đã nói rồi, dạy kẻ khác trở về nói cho người cầu ấy hay, cũng phạm tăng tàn, có 5 chi: đem lời cho người nào, người ấy là người thiệt (không phải phi nhơn) (yesaṃ sañcariṭṭaṃ samāpajjati tesaṃ manussajātikatā); họ không phải là vợ chồng với nhau từ trước hoặc là đã có làm chồng vợ rồi, song đã từ bỏ nhau hẳn rồi (nanālaṃvacaniyatā); chịu lời cầu (paṭigganhānaṃ); nói theo lời người cầu (vimamsanaṃ); trở lại cho người cầu hay biết (paccāharanāni). Ðều đủ cả 5 chi ấy mới phạm tăng tàn.

Có 6 chỗ sanh (sāmutthāna) là: Tỳ khưu không biết luật cấm, hoặc không biết họ đã từ bỏ hẳn nhau rồi, chịu lời đi nói, hoặc ra dấu hiệu trở lại cho hay bằng cách ra dấu hiệu, như thế là tội phát sanh do thân.

Tỳ khưu ngồi, trai đến cầu gởi rằng: “gái ấy sẽ lại tìm ông, xin ông biết bụng người” rồi tỳ khưu chịu lời rằng “Ờ, phải rồi”. Khi gái đến, tỳ khưu nói lại, khi trai trở lại thì tỳ khưu cho hay như thế, là tội phát sanh do khẩu, vì tỳ khưu không có ra dấu hiệu.

Lại nữa, tỳ khưu nhận lời của trai bằng khẩu, rồi đi đến nhà gái, vì nguyên nhân nào khác, gặp gái ấy rồi nói, rồi vì nguyên nhân nào khác trở lại gặp nói lại với trai ấy, như thế, gọi là chỉ phát sanh do khẩu.

Tỳ khưu không biết luật cấm, dầu bậc A-la-hán cha dạy đi, ngài cũng đi nói với mẹ (đây nói về cha mẹ đã từ bỏ nhau rồi), rằng: người hãy trở về hầu hạ cha đi, rồi tỳ khưu trở về cho cha hay biết, như thế gọi tội phát sanh do thân, khẩu (3 cách) như thế gọi là “chỗ sanh tội vì vô ý” (acittaka samuṭṭhāna) nghĩa là: tỳ khưu biết, hoặc là không biết cũng phạm tội.

Tỳ khưu biết luật cấm, hoặc biết rằng: họ đã từ bỏ hẳn rồi, còn đem mai mối cả 3 cách ấy, 3 chỗ sanh ấy gọi là “chỗ sanh điều học làm mai dong” vì ý biết luật cấm và biết rõ họ đã bỏ hẳn nhau rồi gọi là: có 6 chỗ sanh như thế.

Phạm vì làm (kiriyā), không khỏi phạm vì tưởng (nosaññāvimokkha), không cố ý cũng phạm (acittaka), tội vì Phật cấm (paṇṇatiitvajja) thân nghiệp (kāyakamma), khẩu nghiệp (vacikamma), có 3 tâm (ticittaṃ), có 3 thọ (tissovedanā), thọ vui, thọ khổ và thọ vô ký.

TẠO THẤT (SAÑÑĀCIKA)

Tỳ khưu tạo thất tô bằng vôi với đất sét không có người đứng làm chủ cất cho mình ở, phải làm cho đúng mực thước, là: bề dài 12 gang, bề ngang 7 gang (1 gang của đức Phật, bằng 3 gang người bực trung), khi cất phải cho tăng chỉ chỗ trước rồi mới nên cất, nếu không do tăng (saṅgha) chỉ chỗ hoặc cất cho quá mực, phạm tăng tàn. (Điều học này gọi kūtikāra cũng được)

Ðiều học này, đức Phật cấm chế tại Trúc Lâm tịnh xá (Veluvanā) gần thành Vương Xá (Rājagaha) do chư sư A-la-vi dạy người cất thất cho mình quá mực định.

Chú giải: Tỳ khưu chủ thất không cho tăng chỉ chỗ cho cất, hoặc cất lớn quá thước tấc, trong mỗi khi làm phạm tội tác ác, còn dư vôi 2 cục nữa thì cất xong, còn dư 1 cục đầu phạm trọng tội, làm xong phạm tăng tàn.

Ðiều học này có 7 chi: mô tả phía trong và phía ngoà; phía dưới không đúng thước; không có tăng chỉ chỗ cho; cất lớn quá thước; cất cho mình ở; cất làm để ở; tô cả nóc và vách

Chỗ sanh tội như trong điều học làm mai dong (sañcarita).

TẠO THẤT LỚN (MAHALLAKA)

Tỳ khưu tạo thất lớn, nếu thất ấy có thí chủ, làm chủ cất, làm lớn quá mực thước được, song phải trình cho tăng chỉ chỗ trước mới nên làm. Nếu tỳ khưu không cho tăng chỉ chỗ, cất phạm tăng tàn.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại tịnh xá của trưởng giả (ghosita) gần thành Kosambi do tỳ khưu Channa tạo thất lớn quá mực thước.

Chú giải: điều học này như điều học trước, chỉ khác nhau đây là không định “thất lớn, nhỏ”.

VÔ CỚ CÁO GIAN (AMŪLAKA)

Tỳ khưu giận rồi cố ý cáo vị khác phạm tội bất cộng trụ, do không có cớ, phạm tăng tàn.

Ðiều học này, đức Phật cấm chế tại Trúc Lâm tịnh xá (Veluvana), gần thành Vương Xá (Rājagaha) do tỳ khưu Mettiya và Kummajaka cáo gian đại đức Dabbamallaputta, sa di 7 tuổi đắc A-la-hán quả.

Chú giải: tỳ khưu vô cớ cáo gian dầu sau có ai hỏi, hoặc không có ai hỏi, rồi tự mình khai rằng “Tôi đã nói dối”, như thế ấy cũng phạm tăng tàn. Trong khi tố cáo ấy, mắt không thấy, tai không nghe, không nghi rằng: “Tỳ khưu ấy phạm 1 trong 4 tội bất cộng trụ”, không nghe ai nói, như thế gọi là vô cớ cáo gian. Cáo gian có 4 cách, cáo rằng: ông hành dâm (chỉ vật); ông phạm tội vì hành dâm (chỉ tội); hành lễ phát lộ (uposatha), là lễ tự tứ (pavāraṇā(36)), hành tăng sự với ông không được; ông không phải là Sa-môn (cấm ngăn sự tôn kính). Cáo gian đều đủ đến điều thứ tư, mới phạm tội.

Tỳ khưu cáo gian đến người trong sạch (vô tội) hoặc không trong sạch, cáo vì tội bất cộng trụ nào, người ấy không phạm tội bất cộng trụ ấy, muốn làm cho tỳ khưu ấy xa khỏi phạm hạnh (brahmacariya), không cho tỳ khưu biết trước bằng lời này “Ngài hãy cho phép tôi, tôi muốn nói với ngài (karotume āyasmā okāsaṃ ahantaṃ)”, nếu không nói như thế trước, rồi tố cáo sau, mà tỳ khưu ấy biết trong khi ấy rằng “Họ cáo mình như thế”, tỳ khưu tiên cáo phạm tội tăng tàn và tội tác ác trong mỗi lời cáo gian, khi tiên cáo cho tỳ khưu bị cáo biết trước rồi sẽ cáo sau, chỉ có phạm 1 tội tăng tàn, dầu là tỳ khưu cáo bằng lời nói hoặc ra dấu hiệu trước mặt, cũng vậy. (Cáo “sau lưng”, lúc vắng mặt không kể).

Tỳ khưu dạy kẻ khác cáo, người cáo, do theo lời dạy cáo gian, thì chỉ có người dạy phạm tội, như đoạn trên đã có giải rõ. Nếu người chịu lời đi cáo nói “ta cũng được thấy, được nghe vậy”, thì phạm tội tăng tàn cả 2 người. Tỳ khưu không cho người biết trước rồi chửi mắng phạm tội ưng đối trị và tội tác ác. Nếu cho biết trước rồi cảnh cáo sau, chỉ phạm 1 tội ưng đối trị.

Thể thức không phạm tội: Tỳ khưu tưởng là người không trong sạch là người trong sạch, là người trong sạch trong người không trong sạch đi cáo, và tỳ khưu điên đều không phạm tội.

Ðiều học này phạm tội vì dạy người (sānattika), có 5 chi: tự mình cáo hoặc dạy người cáo người đã tu lên bực trên (upasampannoti saṃkhayaṃ gamaṇaṃ); tưởng người ấy là người trong sạch (tasmiṃ suddhasaññitā); cáo vì tội bất cộng trụ, không có cớ (amūlakatā); tự mình cáo hoặc dạy người cáo trước mặt, cho xa khỏi phạm hạnh (cāvanādhippāyenasammukhācodanāvācodāpadāvā); người bị cáo biết trong khi ấy (tassataṃ khanaṃ vijānanaṃ). Ðều đủ 5 chi ấy mới phạm tăng tàn.

Chỗ sanh tội (samuṭṭhāna) cũng như trong điều học trộm cắp (adinnādāna samuṭṭhāna) chỉ khác nhau điều học này thuộc về thọ khổ.

NHƠN CỚ KHÁC CÁO GIAN (ANNABHĀGIYA)

Tỳ khưu giận hờn vị khác rồi cố tìm cớ, nhất là tìm dòng, phái đem cáo người vì tội bất cộng trụ, phạm tăng tàn.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Veluvana gần thành Rājagaha do tỳ khưu Mettiyavākummajaka nhơn cớ khác mà cáo gian vị A-la-hán Dabhamallaputta.

Chú giải: tỳ khưu nhơn cớ khác, nhất là dòng vua, đem cáo vị khác phạm một tội bất cộng trụ nào, rồi dùng dòng ấy làm cớ để cho tỳ khưu cũng thuộc dòng vua như nhau rằng “người là dòng vua, hành dâm phạm tội bất cộng trụ” vì ta được thấy, được nghe, hoặc nghi như thế; phạm tội tăng tàn trong khi ấy, dầu sau có khai thiệt cũng không khỏi phạm tội.

CHIA RẼ TĂNG (SAṄGHABHEBA)

Tỳ khưu ráng sức chia rẽ tăng (saṅgha(37)) cho xa nhau, tăng đã tụng lời khuyên can, ngăn cấm cho bỏ sự ấy, nếu không bỏ, phạm tăng tàn.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Veluvana gần thành Rājagaha do tỳ khưu Đề bà đạt đa (Devadatta) chia rẽ tăng.

Chú giải: tỳ khưu khuyên “ngài chẳng nên làm như thế, ngài hãy thuận hoà với tăng, vì Tăng hoà hảo như thế mới được an vui”, nếu tỳ khưu không nghe lời khuyên can thì phạm tội tác ác. Tỳ khưu được nghe, được thấy mà không ngăn cấm cũng phạm tội tác ác. Tỳ khưu không thể khuyên can được nữa, nên cho các tỳ khưu khác hay biết để gọi tỳ khưu ấy vào giữa tăng, cho tăng tụng samanubhāsana(38), nếu chịu bỏ thì tốt, bằng không thuận, phạm tác ác. Tăng tụng Samanubhāsana xong 1 bận, tỳ khưu phạm 1 tội tác ác; tụng xong 2 bận, tỳ khưu không bỏ, phạm trọng tội; tụng xong 3 bận, phạm tăng tàn.

Thể thức không phạm tội: Tăng chưa tụng samanubhāsana mà tỳ khưu chịu bỏ, và tỳ khưu điên đều không phạm tội.

Ðiều học này có 4 chi: ráng sức chia rẽ tăng (bhedāyaparakkamanaṃ); tăng hành tăng sự theo pháp (dhammakammena samanubhāsanaṃ); tụng dứt thời khuyên can lần thứ ba (dhammavācā pariyosānaṃ); không chịu bỏ tà kiến (appatinissajanaṃ).

Chỗ sanh tội: thuộc về tụng lời khuyên răn (samanubhāsana samuṭṭhāna), phạm vì không làm (akiriyā) không phạm vì tưởng (saññāvimokkha), cố ý (sacittaka), tội vì đời (lokavajja), thân nghiệp (kāyakamma), khẩu nghiệp (vacīkamma), ác tâm (akusalacitta), thọ khổ (dukkhavedanā).

HÀNH THEO TỲ KHƯU CHIA RẼ TĂNG (BHEDĀNUVATTAKA)

Tỳ khưu hành theo tỳ khưu chia rẽ tăng, các vị khác khuyên can không nghe, tăng tụng samanubhāsana ngăn cấm cho dứt bỏ sự hành vi ấy, nếu không tuân theo phạm tăng tàn.

Chỗ sanh tội (samuṭṭhāna) cũng như trong điều học trước.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Veluvana gần thành Vương Xá (Rājagaha) do tỳ khưu Kajamo, Rakatissa, Khanda, Deviputta và Samuddadatta hành theo tỳ khưu chia rẽ tăng.

TỲ KHƯU CỨNG CỎI (DUBBACCAYĀTIKA)

Tỳ khưu có tánh khó dạy, vị khác khuyên dạy cũng không nghe, tăng đã tụng samanubhāsana ngăn cấm cho bỏ chừa nghiệp ấy, nếu không tuân theo phạm tăng tàn.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Ghositārāma gần thành Kosambi do tỳ khưu Channa cứng cỏi.

Chú giải: tỳ khưu không cho vị khác thức tỉnh, nói rằng “các ngài đừng nói lời chi tốt, hoặc lời chi xấu đến tôi, tôi cũng chẳng nói lời lành hoặc dữ đến với các ngài, vậy các ngài hãy nín thinh, đừng nhắc nhở tôi như thế”. Khi các vị khác đã khuyên lơn mà không nghe, nên đem tỳ khưu ấy đến giữa tăng để tụng samanubhāsana. Khi tụng đến 3 bận mà không chừa bỏ tánh cũ, không tuân theo lời khuyên nhủ của tăng thì phạm tội tăng tàn.

TỲ KHƯU NỊNH HÓT (KULADŪSAKA)

Tỳ khưu bợ đỡ kẻ thế, tăng đã xử, đuổi ra khỏi chùa, rồi còn trở lại hủy báng tăng. Tăng đã tụng samanubhāsana ngăn cấm, nếu không tuân theo, phạm tội tăng tàn.

Ðiều học này cấm chế tại Kỳ Viên tịnh xá (Jetavana) gần thành Xá Vệ (Sāvatthī) do tỳ khưu Assagi, Punabhasuka nịnh hót.

Chú giải: tỳ khưu ngụ nơi làng, xóm, nịnh hót, cho trái cây, bông cây... đến kẻ thế cho họ mất quả phước của sự bố thí đã làm đến mình, như thế gọi là nịnh hót.

Tỳ khưu có tánh xấu xa trồng cây để cho người thế, làm những việc ấy rõ rệt, đến tai, mắt người, vị khác được thấy, được nghe, nên đuổi ra khỏi xóm làng, tỳ khưu ấy trở lại nói xấu tăng đã đuổi rằng “thiên vị”, vì thương (chandāgati) hoặc ghét (dosāgati), hoặc lầm lạc (mohagati) hoặc sợ (bhayagati), nói như thế, các vị khác nghe được, thấy được, nên ngăn cấm không cho hủy báng tăng, nếu ngăn cấm không được phải đem đến giữa tăng để tụng samanubhāsana 3 bận rồi mà không bỏ tánh xưa thì phạm tăng tàn.

Chỗ sanh tội (samuṭṭhāna) như trong điều học trước.

Từ điều học “di tinh” (sukkavisatthi) đến điều học “nhơn cớ khác cáo gian” (aññabhāgiya), tỳ khưu phạm tội trong khi phá giới lần đầu (pathamāpattikā) trong 4 điều học sau (10,11,12,13) tỳ khưu phạm tội sau khi tăng đã tụng samanubhāsana xong 3 bận (yāvatatiyakā) mà không tuân theo thì mới phạm tăng tàn.

III. HAI ĐIỀU HỌC BẤT ĐỊNH (ANIYATTA)

Bất định nghĩa là chỗ kín hoặc chỗ trống không định cho nên có phạm tội, nhưng không có thể định tội trước được

CHỖ CÓ THỂ HÀNH DÂM (ALAṂKAMMANIYA)

Tỳ khưu ngồi trong chỗ khuất mắt, chỉ hai người với phụ nữ, nếu có người đáng tin lời nói được, đến cáo vì phạm 1 trong 3 tội bất cộng trụ hoặc tăng tàn hoặc ưng đối trị, nếu tỳ khưu thú tội nào cho luật sư xử đoán theo điều luật ấy, hoặc họ đã cáo ngay tội nào cho luật sư trừng phạt ngay điều ấy.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Kỳ Viên tịnh xá (Vihāra Jetavana) gần thành Xá Vệ (Sāvatthī) do nàng Visākhā thấy tỳ khưu Udāyi, ngồi nơi khuất mắt với 4 người nữ.

Chú giải: tỳ khưu nằm hoặc ngồi trong chỗ khuất mắt với 1 người phụ nữ, nếu có tín nữ đáng tin lời là bậc quý nhơn được thấy tỳ khưu rồi đi cáo vì tội bất cộng trụ hoặc tăng tàn hoặc ưng đối trị, tỳ khưu thú tội nào cho luật sư xử theo tội ấy, nếu chịu có hành dâm thì phạm theo điều học Bất cộng trụ, chịu có rờ rẫm phụ nữ thì nên phạt cấm phòng, do theo điều học tăng tàn, nếu chỉ có ngồi hoặc nằm với phụ nữ nên phạt ưng đối trị, bằng khai rằng: mình đứng hoặc phụ nữ đứng, không có làm điều chi thì luật sư không nên xử phạt, vì sự thấy ấy có khi cũng đúng như được thấy, có khi cũng không đúng thiệt như thấy không rõ rệt.

Tỳ khưu tìm phụ nữ nơi thanh vắng vì tình dục, đi mỗi bước mỗi phạm tội tác ác, đi đến nơi ngồi, hoặc nằm và phụ nữ mới đến ngồi hoặc nằm xuống hoặc phụ nữ đã ngồi hoặc nằm, tỳ khưu mới đến ngồi hoặc nằm xuống, hoặc hai người cùng ngồi hay nằm cùng nhau phạm ưng đối trị. Nếu có người nam sáng mắt ngồi xa 1, 2 hắc tay, vừa xem thấy được, là người có tâm phóng đãng, dầu ngồi ngủ gục, tỳ khưu cũng không khỏi phạm tội, người sáng mắt nhưng ngủ quên,tỳ khưu cũng không khỏi phạm tội, người mù dầu ngồi kề bên, dầu có 100 phụ nữ, tỳ khưu cũng không khỏi phạm tội.

Thể thức không phạm tội: Có người nam biết chuyện, mắt không mù, nằm không ngủ, hoặc người nam đi vào nơi ấy, hoặc tỳ khưu khi đứng, hoặc phụ nữ đứng, tỳ khưu ngồi mà tâm tưởng đâu đâu và tỳ khưu điên đều không phạm tội.

Ðiều học này không phạm tội vì dạy người (anāṇattika).

Chỗ phạm tội trong điều học này là lời thú nhận của tỳ khưu. Chỗ sanh tội (samuṭṭhāna) như trong điều học bất cộng trụ thứ nhứt (pathama pārājikakkhāpada).

CHỖ KHÔNG THỂ HÀNH DÂM (ANĀLAM KAMMANIYA)

Tỳ khưu ngồi chỗ khuất tai 2 người với phụ nữ, nếu có người đáng tin lời được đến cáo vi phạm 1 trong 2 tội tăng tàn hoặc ưng đối trị. Nếu tỳ khưu nhận phạm tội nào cho luật sư xử theo tội ấy, nếu họ cáo ngay điều học nào, cho luật sư xử phạt ngay tội ấy.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Vihāra Jetavana gần thành Sāvatthī do nàng Visākhā thấy tỳ khưu Udāyi ngồi chỗ khuất tai với hụ nữ.

Chú giải: điều học này cũng như điều học trước, chỉ khác nhau chỗ, dầu phụ nữ hoặc người nam biết chuyện, không mù, không điếc, ngồi hoặc đứng trong khoảng cách xa 12 hắc dầu có tâm phóng túng hoặc ngủ quên, tỳ khưu cũng khỏi tội. Người điếc dầu mắt sáng, người mù không điếc cũng không ngừa khỏi tội được.

Chỗ sanh tội (samuṭṭhāna) như trong điều học trộm cắp (sikkhāpada adinnādānā).

IV. BA MƯƠI ĐIỀU HỌC ƯNG XẢ ĐỐI TRỊ (NISSAGGIYA PĀCITTIYA)

Ưng xả đối trị nghĩa là phạm phép chứa cất y cāsa, bình bát, vàng, bạc... trái phép, nếu chịu xả vật ấy giao cho tăng rồi sám hối mới được khỏi tội.

Chia làm 3 phần: lễ dâng y lần thứ nhất (civaravagga) có 10 điều, ngọa cụ trộn với chỉ tơ lần thứ nhì (kosivavagga) có 10 điều, bình bát dư lần thứ ba (pattavagga) có 10 điều.

LỄ DÂNG Y LẦN THỨ NHẤT

Có 10 điều học:

1) Lễ dâng y lần thứ nhất (paṭhama kathina). Y chưa gởi, chưa nguyện gọi là y dư (atirekacivara) khi hết hạn quả báo lễ dâng y rồi tỳ khưu cất giữ y dư ấy, lâu lắm là đến 10 ngày. Nếu quá 10 ngày phạm ưng xả đối trị, nghĩa là y ấy là vật phải xả, còn tỳ khưu phạm ưng xả đối trị (pācittiya).

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại tháp Gotamaka gần thành Xá vệ (Sāvatthī) do Ānanda hỏi Phật.

Chú giải: Y có 6 thứ: y dệt bằng chỉ vỏ cây (khomaṃ); y dệt bằng chỉ bông (kappāsikaṃ); y dệt bằng chỉ tơ (koseyyaṃ); y dệt bằng lông thú (trừ lông của người, lông đuôi, lông cánh của thú) (kambalaṃ); y dệt bằng cây gai (sānaṃ); y làm trộn với 5 thứ chỉ trên (bhangaṃ). Tất cả y làm bằng 1 trong 6 thứ chỉ ấy, nếu tỳ khưu cất giữ đến mặt trời mọc đến ngày thứ 11 kể từ ngày thọ y mà không gởi, không nguyện, không xả, trong hạn kỳ 10 ngày, thì phạm ưng xả đối trị. Nếu không xả cho tăng, cho 1, 2 hoặc 3 tỳ khưu trước mà đem ra mặc, phạm tác ác (dukkaṭa). Y đã quá 10 ngày, tỳ khưu biết rằng quá 10 ngày hoặc nghi, hoặc tưởng chưa quá cũng phạm ưng xả đối trị. Y chưa quá 10 ngày, tưởng đã quá, hoặc nghi đem ra mặc, phạm tác ác.

Thể thức không phạm tội: Tỳ khưu đã nguyện, gởi, xả cho người nào trước 10 ngày, y thấy tiêu mất, bị lửa cháy, bị trộm cắp, và tỳ khưu điên đều không phạm tội.

Ðiều học này không phạm tội vì dạy người (anāṇattika) có 5 chi: y của mình (civarassa attanosantakatā); y ấy đã đến tay mình, hoặc được nghe rồi là y của mình (gananupagātā); 2 điều bận (palibodha) đã dứt (niccha palibodhabhāvo)(39); y ấy là y dư (atirekacivaratā); đã quá 10 ngày (dasāhātikamo). Đều đủ cả 5 chi ấy mới phạm ưng xả đối trị.

Chỗ sanh tội như trong điều học lễ dâng y lần nhứt (paṭhamakathina), phạm tội phát sanh do thân nghiệp (kayakamma), do thân-khẩu-ý (kāyavācācitta), phạm vì không làm (akiriyā), không khỏi phạm vì tưởng (nosaññāvimokkha), vô ý cũng phạm (acittaka), phạm vì Phật cấm (pannāttivajja), thân nghiệp (kāyakamma), khẩu nghiệp (vacīkamma), có 3 tâm (ticittam), có 3 thọ (tissovedanā).

LỄ DÂNG Y LẦN THỨ NHÌ (DUTIYA KATHINA)

Khi mãn hạn kỳ quả báo lễ dâng y rồi, tỳ khưu còn xa lìa tam y, dầu chỉ trong 1 đêm cũng phạm ưng xả đối trị, trừ ra tỳ khưu có bịnh và được tăng cho phép (điều học này gọi là “uddosita” cũng được).

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Jetavana gần thành Sāvatthī do đức Ānanda đi thấy tỳ khưu đem y để hong nắng rất nhiều, nên hỏi thăm mới hay là y của chư tỳ khưu gởi, bỏ đi đến xứ khác, do cớ ấy, đức Ānanda bèn bạch với Phật.

Chú giải: Tỳ khưu để y trong chỗ không có ngăn, che, phải ở trong nơi ấy không nên ở xa khỏi 1 hắc, 1 gang. Nếu nơi ấy có nhiều chủ, là nơi có ngăn che, để y nơi nào, phải ở trong nơi ấy, hoặc ở trong chỗ đô hội, hoặc gần cửa là nơi vô ra, không nên xa lìa khỏi hắc (hatthapāsa). Nếu để xa khỏi hắc đến mặt trời mọc, phạm ưng xả đối trị. Phải xả y ấy đến tăng, đến 2, 3 tỳ khưu hoặc đến 1 tỳ khưu, mới nên mặc được. Phải xả trước rồi sám hối sau mới khỏi tội. Tam y mà tỳ khưu đã xa lìa rồi, biết rằng đã xa lìa, hoặc nghi, hoặc tưởng, không xa lìa cũng phạm ưng xả đối trị. Tam y mà tỳ khưu chưa xa lìa, hoặc chưa xả mất mà tưởng đã mất... nghi, hoặc chưa xả, chưa nguyện (đặt tên y làm dấu) rồi xa lìa y ấy, cũng phạm ưng xả đối trị. Tam y mà tỳ khưu chưa xa lìa, tưởng rằng đã xa lìa hoặc nghi rồi đem mặc, phạm tác ác.

Thể thức không phạm tội: tỳ khưu đã xả nguyện gởi... trước khi mặt trời mọc, tỳ khưu có bịnh, có tăng cho phép; và tỳ khưu điên đều không phạm tội.

Ðiều học này không phạm vì dạy người (anāṇattika) có 4 chi: y mà tỳ khưu đã nguyện đặt tên rồi (adhiṭṭhita civaratā); không có quả báo lễ dâng y (anatthatakathinatā); không có tăng cho phép (aladdhasammatitā); ở xa y ấy đến khi mặt trời mọc (rattivikappavāso). Ðều đủ cả 4 chi ấy phạm ưng đối trị.

Chỗ sanh tội trong điều học lễ dâng y lần thứ nhất chỉ khác nhau là điều học trước không được nguyện, không được gửi gọi là phạm vì không làm (akirayā), trong điều học này phạm vì không xả nguyện trước khi mặt trời mọc gọi là phạm vì không làm (akiriyā).

LỄ DÂNG Y LẦN THỨ 3 (TATIYA KATHINA)

Nếu vải phát sanh ngoài lễ dâng y(40) (akālacivara) đến tỳ khưu, tỳ khưu được rồi muốn làm y nhưng vải ấy thiếu, không đủ, nếu cố ý để tìm thêm hoặc tin chắc rằng sẽ được vải nữa, nên để vải ấy lâu lắm đến 1 tháng, bằng cất giữ hơn 1 tháng phạm ưng xả đối trị.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Jetavana gần thành Xá Vệ (Sāvatthī) do Ngài ngự xem thấy tỳ khưu được vải muốn làm y mà thiếu, song cố ý tìm vải thêm để may y.

Chỗ sanh tội như trong điều học lễ dâng y lần thứ nhất, chỉ khác nhau là điều học này để quá 1 tháng.

DẠY TỲ KHƯU NI GIẶT Y (CIVARA DHOVANA)

Tỳ khưu sai tỳ khưu ni không phải bà con đi giặt y hoặc nhuộm y cũ, phạm ưng đối trị (điều này gọi là purānacivara cũng được).

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Jetavana gần thành Sāvatthī do tỳ khưu Udāyi sai tỳ khưu ni là vợ cũ đi giặt y.

Chú giải: Tỳ khưu bảo tỳ khưu ni không phải bà con đi giặt, nhuộm y cũ đã có mặc rồi, dầu chỉ đã mặc rồi 1 lần, cũng phạm ưng xả đối trị.

LÃNH Y NƠI TAY TỲ KHƯU NI (CIVARAPPAṬIGAHANA)

Tỳ khưu thọ y nơi tay tỳ khưu ni không phải bà con phạm ưng xả đối trị, trừ ra đổi y với nhau.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Veluvana gần thành Rājagaha do tỳ khưu Udāyi lãnh y nơi tay tỳ khưu ni.

XIN Y NƠI NGƯỜI KHÔNG PHẢI BÀ CON (AÑÑATAKAVIÑÑATTI)

Tỳ khưu xin y nơi người thế không phải bà con, không phải người có yêu cầu, nếu xin được y phạm ưng xả đối trị (trừ ra có duyên cớ nên xin y được, là khi y bị cướp, hoặc bị hư, mất, cháy).

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Jetavana gần thành Sāvatthī do tỳ khưu Upananda xin y nơi nhà phú trưởng giả không phải bà con.

Chú giải: thí chủ là bà con, tỳ khưu tưởng không phải bà con, nghi rồi đi xin phạm tác ác.

Thể thức không phạm tội: Xin có duyên cớ(41), hoặc xin nơi bà con, hoặc nơi người có yêu cầu, xin cho người khác, đổi với nhau và tỳ khưu điên đều không phạm tội. Nếu có cớ, đức Phật cho phép xin y nơi người không phải bà con, nếu chưa được xin đi đến chùa trước, dùng y để trong chùa, y để trải giường, nệm của tăng trong chùa này rồi sẽ trả lại cũng nên. Nếu không có ý như thế, nên che mình bằng cỏ hoặc lá cây rồi mới nên đi, nếu đi lõa thể, phạm tác ác. Người thế có đức tin bạch rằng “tôi yêu cầu bố thí 4 món vật dụng, nếu đại đức cần dùng món chi xin cho tôi biết, tôi sẽ dâng” như thế gọi là yêu cầu, người yêu cầu bố thí ngay món nào, nếu cần dùng chỉ nên xin món ấy; dâng sao dùng vậy chẳng nên đòi hỏi thêm. Xin nơi bà con và người yêu cầu của mình, xin cho tỳ khưu khác không phạm.

Ðiều học này không phạm tội vì dạy người (anāṇattika) nhờ tỳ khưu khác đi xin nơi bà con và người yêu cầu của tỳ khưu cho mình, không phạm tội, có 4 chi: y có thước tất vừa gởi (vikappanupagacivaratā); không có duyên cớ (samayābhāvo); xin nơi người không phải bà con (aññātakaviññattita); xin được (patilābho). Ðều đủ cả 4 chi ấy mới phạm ưng xả đối trị.

Chỗ sanh tội (samuṭṭhāna) như trong điều học làm mai dong (sañcarita samuṭṭhāna), phạm vì làm (kiriyā), không khỏi phạm vì tưởng (nosaññāvimokkha), vô ý cũng phạm (acittaka), phạm vì Phật cấm (pannattivajja), thân nghiệp (kāyakamma), khẩu nghiệp (vacīkamma), có 3 tâm(ticitam), có 3 thọ (tissovedanā).

TRONG MẤY DUYÊN CỚ ẤY (TADUTTARA)

Trong mấy duyên cớ ấy, tỳ khưu chỉ được phép xin y nội và y vai trái thôi (antaravāsaka, uttāsanga), nếu xin quá số, xin được thì phạm ưng xả đối trị.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Jetavana gần thành Sāvatthī do chư tỳ khưu phe thập thất sư, tìm các tỳ khưu bị mất y rồi dạy đi xin y rất nhiều.

Chú giải: Tỳ khưu cố ý muốn xin nhiều y nơi người không phải bà con, ra đi mỗi bước phạm mỗi tội ác, nếu xin được y phạm ưng xả đối trị.

Thể thức không phạm tội: Tỳ khưu nói “ta chỉ làm 2 cái y còn dư ta trả lại”, thí chủ nói “vải còn dư xin để dâng ngài”, xin nơi bà con hoặc người có yêu cầu và tỳ khưu điên đều không phạm tội.

Ðiều học này không phạm tội vì dạy người (anāṇattika) có 4 chi: vui thích trong y nhiều quá số (taduttarita); không có duyên cớ mất hết y (acchinnādikāramatā); xin y nơi người không phải bà con (aññātakaviññathitā); xin y được để cho mình (patilābho).

Chỗ sanh tội (samuṭṭhāna) như trong điều học trước.

ĐỊNH GIÁ Y LẦN THỨ NHẤT (PATHAMA UPAKKHATA)

Nếu thí chủ không phải bà con, không có yêu cầu họ nói sẽ dâng y đến tỳ khưu tên này, tỳ khưu ấy được biết rồi, đi nói cho họ dâng y như vầy, như kia, cao giá tốt hơn y của người đã định dâng, được y phạm ưng xả đối trị.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Jetavana gần thành Sāvatthī do tỳ khưu Upananda dạy người dâng y ca sa cao giá hơn của họ đã định.

Chú giải: Thí chủ bà con, tưởng không phải bà con, phạm tác ác.

Thí chủ mua y tốt hoặc giá cao, tỳ khưu dạy mua y xấu hoặc rẻ, hoặc bằng giá y mà họ đã định hoặc xin nơi bà con, nơi người có yêu cầu hoặc của mình nhờ kiếm giùm và tỳ khưu điên đều không phạm tội.

Ðiều học này thuộc về tikkapācittiya, có 3 chi: dạy dâng y cao giá hơn của người đã định (civarabhiyyokamyatā); xin nơi thí chủ không phải bà con (aññātakaviññathitā); được y theo giá định ấy (patilābho). Đều đủ 3 chi ấy mới phạm ưng xả đối trị.

Chỗ sanh tội (samuṭṭhāna) như trong điều học “trong mấy duyên cớ ấy”.

ĐỊNH GIÁ Y THỨ NHÌ (DUTIYA UPAKKHATA)

Nếu có người thí chủ, họ chung đậu dâng y đến tỳ khưu, từ 2 người trở lên đều là không phải bà con, không phải người có yêu cầu, tỳ khưu đi nói cho họ chung đậu nhau để mua y cao giá hoặc tốt hơn y mà họ đã định dâng ấy, được y phạm ưng xả đối trị.

Điều học này như trước, chỉ khác nhau là điều học này có nhiều thí chủ.

10) Các thí chủ nhất là vua (rāja). Nếu có người đem dâng để mua y, họ hỏi tỳ khưu “Bạch ngài, người nào hộ ngài?” Tỳ khưu cần dùng y nên chỉ người hộ (veyyāvaccakaraṇa) hoặc cận sự nam(42) (upāsaka) cho họ biết rằng “người này hộ chư sư trong chùa”. Khi họ đã giao y đến người hộ ấy, rồi đến bạch với tỳ khưu rằng: “Nếu ngài cần dùng y, xin cho người ấy hay. Khi tỳ khưu cần dùng y, nên cho người hộ ấy hay rằng “Ta cần dùng y”, như thế đến 3 lần, nếu không được y nên đi đứng cho vừa người hộ ấy xem thấy, đứng nhiều lắm đến 6 lần, nếu chưa được mà đi đòi cho quá 3 lần, đi đứng quá 6 lần, được y phạm ưng xả đối trị. Nếu đã đi đòi, đi đứng đủ, theo luật định, mà không được y, nên đi cho thí chủ hay hoặc dạy người đi nói rằng “Của ấy không được thành sự lợi ích đến người đâu”. Cho họ đòi của họ lại.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Jetavana gần thành Sāvatthī do tỳ khưu Upananda thúc hối người dâng y lập tức, người hộ vì có việc gấp nên yêu cầu để qua ngày khác mà tỳ khưu Upananda không chịu.

Chú giải: khi tỳ khưu cần dùng y nên cho hay rằng “Ta cần dùng y”, không nên nói “Ngươi nên dâng y đến ta, đem y đến cho ta”, nói như thế không nên. Nếu đi đòi 2, 3 lần được thì tốt, bằng không được tỳ khưu nên đi đến đứng làm thinh đến 4, 5 lần hoặc 6 lần là nhiều, đừng ngồi, đừng thọ vật chi, đừng nói đạo cho họ. Nếu họ hỏi “Ngài đến có việc chi? Nên đáp “Ngươi hãy nên biết lấy”. Nếu tỳ khưu ngồi, hoặc thọ vật chi của họ, nói pháp cho họ nghe gọi là bỏ oai nghi đứng, làm cho hư hỏng sự đi đến. Nếu tỳ khưu đứng làm thinh, đứng 6 lần là nhiều, được y thì tốt, bằng không được y, tỳ khưu ráng đến đứng quá 6 lần thì phạm tác ác, trong mỗi lần đứng, được y thì phạm ưng xả đối trị. Tỳ khưu chỉ đi đứng, không đòi, đứng được 12 lần, nếu người hộ mà thí chủ chỉ, tỳ khưu đi đòi 100 lần cũng được. Nếu làm cả 2 oai nghi, thì chỉ đi đòi được 3 lần, đứng đến 6 lần.

Thể thức không phạm tội: Tỳ khưu đòi theo phép và tỳ khưu điên đều không phạm tội.

Ðiều học này không phạm tội vì dạy người (anāṇattika) có 4 chi: tỳ khưu chỉ người hộ (kappiyakārakāssābhikkhanoniditthabhāvo); người tay sai nói cho người hộ hay rồi cho tỳ khưu biết nữa (dātena appitatā); ráng đi đòi, đi đứng quá luật định (taduttarivāyamo); được y vì sự ráng sức ấy (tānavāyāmenapatilābho). Ðều đủ cả 4 chi ấy mới phạm ưng xả đối trị.

Chỗ sanh tội (samuṭṭhāna) như trong điều học xin y nơi người không phải bà con.

NGỌA CỤ TRỘN VỚI CHỈ TƠ LẦN THỨ NHÌ (KOSIYAVAGGA)

Có 10 điều học:

1) Ngọa cụ trộn với chỉ tơ (kosiya).

Tỳ khưu làm ngọa cụ bằng lông cừu trộn với chỉ tơ, phạm ưng xả đối trị.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại tháp Aggālava gần thành Ālavi do phe lục sư dạy người nấu tơ cho nhiều để làm ngọa cụ bằng chỉ tơ.

Chú giải: dầu làm ngọa cụ có trộn một sợi chỉ cũng phạm ưng xả đối trị.

Thể thức không phạm tội: Tỳ khưu làm trần thất, làm sáo che, làm nệm, gối và tỳ khưu điên đều không phạm tội.

Ðiều học này không phạm tội vì người dạy người (sānātika), có 3 chi: làm ngọa cụ trộn với chỉ tơ (kosiyamissakabhāvo); mình làm hoặc dạy người làm cho mình (attano atthāyasantha tassa karanakārāpanaṃ); làm được (patilābho). Ðiều đủ 3 chi ấy mới phạm ưng xả đối trị.

Ðiều học này có 6 chỗ sanh tội vì làm (kiriyā), không khỏi phạm vì tưởng (nosaññāvimokkha), vô ý cũng phạm (acittaka), phạm vì Phật cấm (pannattivajja), thân nghiệp (kāyakamma), khẩu nghiệp (vacikamma), có 3 tâm (ticitta), 3 thọ (tissovedanā).

2) Ngọa cụ lông cừu toàn màu đen (suddhakālaka).

Tỳ khưu làm ngọa cụ lông cừu bằng màu đen, phạm ưng xả đối trị.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại phước xá Kūtāgāra, trong rừng Tuyết sơn gần thành Vesāli do phe lục sư làm ngọa cụ bằng lông cừu toàn màu đen.

3) Ngọa cụ lông cừu là màu đen hơn 2 phần (dvebhāga).

Tỳ khưu làm ngọa cụ mới phải để lông cừu đen 2 phần, lông trắng 1 phần, lông cừu đỏ 1 phần, thành 4 phần. Nếu không làm như thế rồi để lông cừu đen nhiều hơn 2 phần, phạm ưng xả đối trị.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Jetavana gần thành Sāvatthī do phe lục sư làm ngọa cụ để lông cừu đen nhiều hơn 2 phần.

4) Dùng ngọa cụ mới chưa đến 6 năm (chabhassa).

Tỳ khưu làm ngọa cụ mới phải dùng cho đến 6 năm, nếu chưa đến 6 năm, rồi làm ngọa cụ mới khác, phạm ưng xả đối trị (trừ ra tỳ khưu có bịnh, có tăng cho phép).

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Jetavana gần thành Sāvatthī do chư tỳ khưu xin lông cừu rất nhiều để làm ngọa cụ.

5) Làm tọa cụ (nissidanasanthata).

Tỳ khưu làm tọa cụ phải cắt lấy chung quanh tọa cụ cũ một gang của đức Phật đem may chung với tọa cụ mới, làm cho hoại sắc tọa cụ mới, nếu không làm như thế, phạm ưng xả đối trị.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Jetavana gần thành Sāvatthī do chư tỳ khưu bỏ rải rác tọa cụ.

6) Thọ lãnh lông cừu (Elakaloma).

Khi tỳ khưu đi đường xa, nếu có lông cừu phát sanh đến mình, rồi muốn cần dùng, thì được phép lãnh, nếu không có người hộ, được phép tự mình đem đi xa lắm đến 3 do tuần. Ðem đi xa quá 3 do tuần, phạm ưng xả đối trị.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Jetavana gần thành Sāvatthī do tỳ khưu thọ lông cừu đi xa quá 3 do tuần.

7) Khiến tỳ khưu ni giặt lông cừu (elakalomadhovāpana).

Tỳ khưu dạy tỳ khưu ni, không phải bà con đi giặt, hoặc nhuộm, hoặc chải lông cừu, phạm ưng xả đối trị.

Ðiều này đức Phật cấm chế tại Tịnh xá Nigrodhā gần thành Kāpilavatthu do phe lục sư dạy tỳ khưu ni giặt lông cừu.

Chú giải: chỗ sanh tội (samuṭṭhāna) của 6 điều học trên đây như trong điều học “ngọa cụ trộn với chỉ tơ” (kosiya).

8) Thọ lãnh vàng bạc (rūpiya).

Tỳ khưu lãnh hoặc dạy người khác lãnh vàng bạc hoặc vui thích ngay vàng hoặc bạc mà người cất giữ cho mình phạm ưng xả đối trị.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại thành Rājagaha do tỳ khưu Upananda thọ vàng bạc.

Chú giải: vàng lá, vàng cục, bạc hình, bạc cục, bạc nén, bạc giấy... hoặc các vật dùng để mua, bán, đổi thế cho vàng bạc cũng đều gọi là vàng bạc là vật phải xả bỏ. Ngọc ngà, châu báu, 7 thứ lúa, tớ trai, tớ gái, ruộng vườn, trái, bông cây, đều là vật phát sanh tội tác ác. Chỉ gai, vải bông các thứ đậu, mè, thuốc, sữa, dầu mật, nước mía... đều là vật dụng thọ lãnh được, không phạm.

Trong vật phải xả bỏ, tỳ khưu thọ, hoặc dạy người lãnh cất cho mình, hoặc người cất ngay trước mặt họ nói: “vật này là của ngài”, hoặc vật ấy để nơi kín, chủ chỉ dâng bằng thân, hoặc bằng khẩu, hoặc ra dấu nói như vầy “bạc, vàng của tôi có trong chỗ đó, bạc vàng ấy là của ngài”. Nếu họ nói như thế, tỳ khưu không ngăn cấm, bằng ra dấu hoặc bằng khẩu cũng gọi là vui thích bạc vàng mà họ cất, phạm ưng xả đối trị. Nếu đã phạm nên xả như vầy: ahaṃ bhante rūpiyaṃ paṭiggahesiṃ idaṃ me bhante nissaggiyaṃ imāhaṃ saṅghassa nissajāmi ‒ Nghĩa: Bạch đại đức Tăng, tôi thọ bạc vàng rồi, bạc vàng ấy là của tôi phải xả, tôi xin xả bạc vàng ấy đến tăng.

Nếu có mặt người thế nơi đó, cho tăng nói với họ rằng “Người hãy biết vật này”. Nếu họ hỏi: “Với của này, tôi phải đem vật chi đến?” Tỳ khưu không nên nói: “Phải đem vật chi chi...”, chỉ nên nói “đem vật nên dùng” (sữa, dầu, mật...). Nếu họ đem các vật ấy đến, các tỳ khưu nên chia nhau dùng, trừ ra tỳ khưu đã thọ bạc vàng ấy, tỳ khưu đã thọ bạc vàng không nên dùng đến. Nếu người thế họ không muốn lấy bạc vàng ấy, tăng nên nhờ họ rằng “Ngươi nên liệng bỏ vật ấy đi”, nếu liệng trong một chỗ nào, hoặc họ lấy đi, chẳng nên ngăn cản, nếu họ không chịu liệng, tăng nên bảo một vị có đủ 5 chi để liệng bạc vàng ấy, không nên định chỗ liệng, nếu định chỗ liệng, tỳ khưu ấy phạm tác ác. Không phải bạc vàng, tưởng là bạc vàng, hoặc nghi, hoặc lãnh bạc vàng cho người khác, nhất là thọ cho tăng hoặc cho tháp, phạm tác ác.

Thể thức không phạm tội: Họ dâng vàng, hoặc cất để trong nơi khuất mắt, hoặc trước mặt họ nói rằng “Vật này là vật dụng của ngài”. Nếu tỳ khưu có tâm vui thích muốn lấy rồi ngăn cản ra, bằng cách ra dấu, hoặc bằng khẩu rằng “Vật ấy không nên”, hoặc nếu không ngăn cản bằng thân hay khẩu mà có tâm trong sạch, không vui thích, tính rằng là “Vật không nên đến ta”, cũng được, không có tội. Tỳ khưu lấy, hoặc dạy người lấy bạc vàng của người rớt trong chùa, hoặc trong chỗ mình ở, tính rằng “Của người nào, người ấy hãy lại lấy” như thế, và tỳ khưu điên đều không phạm tội.

Ðiều học này, phạm tội vì dạy người (sānattika) có 3 chi: vật ấy là bạc vàng, là vật phải xả bỏ (jātarūparajatabhāvo); về phần của mình (attudesikatā); tự mình lãnh hoặc dạy người khác lãnh, hoặc người cất giữ mà mình vui thích (patiggahanādisu aññatarabhāvo). Ðều đủ cả 3 chi ấy mới phạm ưng xả đối trị.

Chỗ sanh tội (samuṭṭhāna) như trong điều học làm mai dong, chỉ khác nhau là điều học này phạm vì lãnh (siyā kiriyā) và phạm vì không làm là không ngăn cản (siyā akiriyā) bạc vàng mà họ cất giữ cho.

9) Mua, bán, đổi vàng bạc (rūpiyasamvohāra).

Tỳ khưu mua bán, đổi vàng bạc là vật mà người dùng thế cho vàng bạc, phạm ưng xả đối trị.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Kỳ Viên tịnh xá gần thành Sāvatthī do phe lục sư mua bán, đổi vàng bạc.

Chú giải: chỗ sanh tội (samuṭṭhāna) như trong điều học trước.

Ðiều học này không phạm tội vì dạy người (anāṇattika) có 2 chi: vật đã đổi được hoặc của mình đem đi đổi (yamattanodhane parivateti tassavā dhanassavārūpiyabhāvoceva); thành tựu được trong việc mua bán, đổi (parivatanañca). Đều đủ 2 chi ấy phạm tội ưng xả đối trị.

10) Mua, bán, đổi vật y, bát (kayavikaya).

Tỳ khưu mua, bán, đổi các vật nhất là y, vật thực với người thế phạm ưng xả đối trị.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Vihāra Jetavana gần thành Sāvatthī do tỳ khưu Upananda đổi y.

Chú giải: Tỳ khưu nói với người thế “ngươi hãy cho vật này”, do vật này hoặc ngươi lấy vật này cho vật kia cho tôi, lấy vật này, đổi vật này như thế, phạm tác ác, đổi được phạm ưng xả đối trị. Lấy vật của người gọi là mua, đem của mình cho người gọi là bán, cho nên tỳ khưu đưa vật của mình, lấy vật của người như thế, trừ ra hạng người xuất gia (sa di), tỳ khưu dầu là của cha mẹ, nếu nói tiếng “đổi”, thì phạm ưng xả đối trị. Tỳ khưu cho vật thực hoặc vật gì khác đến người thế rồi nói người nên dùng vật này, rồi đem vật kia đến cho tôi hoặc làm việc này cho tôi hoặc làm việc kia cho tôi rồi dạy lấy nước nhuộm hoặc vật khác hoặc dạy đào đất, làm cỏ... như thế phạm ưng xả đối trị. Nếu có vật phải xả, bằng không có vật xả thì sám hối tội ưng xả đối trị.

Thể thức không phạm tội: Tỳ khưu hỏi giá rằng: của giá bao nhiêu hoặc muốn lấy vật gì nơi tay người ấy, nhờ kẻ khác, dầu là bà con của chủ vật ấy tiếp đổi giùm, rằng “ngươi hãy lấy của này, đổi vật kia lại cho ta”, hoặc nói không ra dấu, như người đi đường chỉ có gạo mà muốn được cơm nên nói với chủ cơm rằng: “Ta có gạo, không cần dùng, ta cần dùng cơm” như thế, chủ lấy gạo đi, cho cơm lại tỳ khưu, và tỳ khưu điên, đều không phạm tội.

Ðiều học này không phạm tội vì dạy người (anāṇattika), có 3 chi: của mình đem đi đổi hoặc của người đổi lại (tesaṃkappiyavatthutā); chủ của ấy là người thế (asahadhammikatā); đổi như cách đã nói (kāyavikkayāpajjanaṃ). Đều đủ cả 3 chia ấy mới phạm ưng xả đối trị.

Chỗ phạm tội như trong điều học thọ lãnh vàng bạc.

BÌNH BÁT LẦN THỨ BA (PATTAVAGGA)

Có 10 điều học.

1) Bình bát dư (patta).

Bình bát chưa gởi, chưa nguyện gọi là bình bát dư. Tỳ khưu cất giữ bình bát dư ấy lâu lắm đến 10 ngày, nếu cất giữ quá 10 ngày phạm ưng xả đối trị.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Jetavana gần thành Sāvatthī do phe lục sư cất giữ nhiều bình bát.

Chú giải: Bình bát có 2 thứ: bình bát sắt và bình bát đất vừa cho Sa-môn dùng mới nên nguyện và gởi.

Chỗ sanh tội (samuṭṭhāna) như trong điều học lễ dâng y lần thứ nhất (pathamakathina).

2) Bình bát chưa nứt bể đến 5 chỗ (onapancabhanna).

Bình bát nứt bể 2 ngón tay gọi là nứt bể 1 chỗ, tỳ khưu có bình bát nứt bể chưa bể chưa đủ 5 chỗ, nghĩa là có nứt bể chưa đủ 10 ngón tay, rồi đi xin bình bát mới nơi người thế không phải bà con, nơi người không có yêu cầu, nếu xin được, phạm ưng xả đối trị.

Điều học này đức Phật cấm chế tại Nigrodha tịnh xá gần thành Kapilavatthu do chư tỳ khưu xin bình bát mới nhiều.

Chú giải: Tỳ khưu phạm ưng xả đối trị phải xả bình bát trước mặt 5 vị tỳ khưu trở lên, 5 tỳ khưu thế mặt cho tăng ấy là người đổi bình bát. Nên đem bình bát của vị cao hạ đem dâng cho vị thấp hạ, đổi theo thứ tự, lần xuống như thế, cho đến tỳ khưu ngồi sau cuối cùng chư tăng, rồi lấy bình bát của tỳ khưu này, cho tỳ khưu xả ấy và nói “bình bát của ngài, ngài hãy dùng cho đến bể không bỏ, không nên cho ai”.

Thể thức không phạm tội: Tỳ khưu có bình bát nứt hoặc bể, xin nơi bà con, nơi người có yêu cầu của mình, nơi bà con và người có yêu cầu của tỳ khưu khác, xin cho vị khác hoặc kiếm do của mình và tỳ khưu điên đều không phạm tội.

Ðiều học này không phạm tội vì dạy người khác (anāṇattika) có 4 chi: bình bát nên nguyện, nứt bể chưa đủ chỗ (onapancahaṃdanattā); xin cho mình (attuddesikatā); xin nơi người không phải bà con, không có yêu cầu (agataviññattitā); xin được (patilābho). Ðều đủ cả 4 chi ấy mới phạm tội ưng xả đối trị.

Chỗ sanh tội (samuṭṭhāna) như trong điều học “khiến tỳ khưu ni giặt lông cừu” (ekaloma dhovāpana).

3) Thuốc chữa bịnh (bhesajja).

Tỳ khưu lãnh 1 trong 5 thứ thuốc là: sữa lỏng, sữa đặc, dầu, mật ong, nước mía, chỉ được phép để dành dùng lâu lắm là đến 7 ngày, nếu quá 7 ngày, phạm ưng xả đối trị.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Kỳ Viên tịnh xá (Jetavana) gần thành Sāvatthī do chư tỳ khưu cất giữ thuốc ấy lâu ngày.

Chú giải: Tỳ khưu cất giữ 1 trong 5 thứ thuốc ấy đến mặt trời mọc ngày thứ 8, phạm ưng xả đối trị. Kể theo mỗi thứ thuốc, nếu đựng chung trong 1 chỗ phạm 1 tội. Thuốc xả rồi, dùng thoa, xức được, uống không được.

Cả 5 thứ thuốc ấy, nếu đã giao cho người chưa thọ tỳ khưu giới (sa di, thiện tín) trong 7 ngày được lại dùng không phạm. Tỳ khưu đã thọ rồi, tính dùng, rồi để cho quá 7 ngày mới phạm ưng xả đối trị, nếu không tính uống để thoa xức, dầu quá 7 ngày cũng không phạm tội.

4) Y tắm mưa (vassikasātikā).

Còn 1 tháng hết mùa nóng, kể từ 16 đến cuối tháng 5, trong nửa tháng ấy là hạn định cho tỳ khưu phải kiếm y tắm mưa, từ ngày mùng 1, đến rằm tháng 6, trong nửa tháng này, tỳ khưu phải kiếm và làm cho xong y tắm mưa và mặc cũng được, nếu kiếm, làm, mặc sái thì giờ đã định, phạm ưng xả đối trị.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại tịnh xá Jetavana gần thành Sāvatthī do phe lục sư kiếm làm, mặc y tắm mưa trước thì giờ đã định.

Chú giải: Thể thức không phạm tội: Tỳ khưu có y bị trộm cướp hoặc mất và tỳ khưu điên đều không phạm tội.

Ðiều học này không phạm tội vì dạy người (anānattika pariyesanāpatti)(43) có 3 chi: y tắm mưa của mình; tìm kiếm ngoài hạn kỳ; xin được. Navāsanāpatti(44) có 4 chi: không có hư mất; tỳ khưu có y đều đủ; y tắm mưa của mình; mặc ngoài hạn kỳ.

Chỗ sanh tội như trong điều học “khiến tỳ khưu ni giặt lông cừu”.

5) Đòi y (civarācchindana).

Tỳ khưu đã cho y đến vị khác, rồi giận đòi lại hoặc dạy kẻ khác đòi lại, đòi y được, phạm ưng xả đối trị.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại tịnh xá Jetavana gần thành Sāvatthī do tỳ khưu Upananda cho y đến tỳ khưu rồi giận mà đòi lại.

Chú giải: Không phải tỳ khưu tưởng là tỳ khưu, sa di tưởng là tỳ khưu hoặc nghi, hoặc biết là sa di rồi đòi lại hoặc cho các y phục tùng khác đến tỳ khưu, rồi đòi lại, phạm tác ác.

Thể thức không phạm tội: Người được y vui, hoặc giận rồi trả y lại và tỳ khưu điên đều không phạm tội.

Ðiều học này không phạm tội vì dạy người (anāṇattika), có 5 chi: y có thước tấc nên gởi (vikkappanupaga pacchimacivaratā); chính tay mình cho (sāmaṃdinnatā); tưởng là của mình (sakkhasaññatā); người đi theo là tỳ khưu (upasaṃpannatā); chính mình đòi hoặc dạy kẻ khác đòi y vì giận (kodhavasena acchintanaṃ vā acchindāpanaṃ vā). Ðều đủ cả 5 chi ấy mới phạm ưng xả đối trị.

Chỗ sanh tội như trong điều học trộm cắp (adinnādāna samuṭṭhāna) chỉ khác nhau là điều này thuộc về thọ khổ.

6) Xin chỉ nơi người không phải bà con (suttavinnatti).

Tỳ khưu xin chỉ nơi người thế không phải bà con, không phải người có yêu cầu đem cho thợ dệt y, phạm ưng xả đối trị.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Veluvana gần thành Rājagaha.

Chú giải: khi thợ dệt sắp sửa dệt, phạm tác ác, mội lần dệt phạm tác ác.

Thể thức không phạm tội: Xin chỉ để may vá các thứ y hoặc cho thợ dệt bà con hoặc người có yêu cầu, xin cho kẻ khác, kiếm do của mình và tỳ khưu điên đều không phạm tội

Ðiều học này không phạm tội vì dạy người (anāṇattika), có 3 chi: xin chỉ để dệt y; cho mình; cho người thợ dệt và xin chỉ nơi người không phải bà con hoặc không phải người có yêu cầu. Ðều đủ cả 3 chi ấy mới phạm tội ưng xả đối trị.

Chỗ sanh tội (samuṭṭhāna) như trong điều học “khiến tỳ khưu ni giặt lông cừu”.

7) Thợ dệt (mahapesakāra).

Người thế không phải bà con, không có yêu cầu, họ cho thợ dệt y để dâng đến tỳ khưu. Nếu tỳ khưu đi nói với thợ, cho họ dệt y tốt rồi thưởng thêm, được y, phạm ưng xả đối trị.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại tịnh xá Jetavana gần thành Sāvatthī do tỳ khưu Upananda nói với thợ dệt cho tốt rồi thưởng thêm.

Chú giải: Tỳ khưu nói với thợ dệt: “người hãy dệt cho dài, cho lớn, cho mịn, cho tốt, khéo”, như thế, rồi đem vật chi chẳng hạn cho thợ (hoặc cho vật thực), nếu thợ dệt thêm chỉ rồi theo lời dạy, trong mỗi lần dệt phạm tác ác, dệt xong đem về phạm ưng xả đối trị.

Chỗ sanh tội (samuṭṭhāna) như trong điều học trên, nhưng đây có 4 chi: tỳ khưu dạy thợ dệt của thí chủ không phải bà con, không có yêu cầu (vikappamāpajjanatā); cho mình (attuddesikatā); thợ dệt thêm chỉ theo lời tỳ khưu (suttavaddhanaṃ); được y (civarapatilābho).

8) Cất giữ y quá hạn kỳ (accekacivara).

Còn 10 ngày nữa đến kỳ lễ tự tứ, là từ ngày mùng 5 tháng 9 nếu có thí chủ muốn dâng y nhập hạ gấp đến tỳ khưu, tỳ khưu nên thọ để dành đến hết hạn kỳ giữ y, nếu để cho quá hạn, phạm ưng xả đối trị.

Hạn kỳ giữ y ấy như vầy: nếu đã nhập hạ rồi không được thọ lễ dâng y, hạn kỳ giữ y chỉ có 1 tháng, kể từ ngày 16 tháng 9 đến rằm tháng 10, nếu có thọ lễ dâng y thì hạn kỳ giữ y có 5 tháng, kể từ 16 tháng 9 đến rằm tháng 2 (5 tháng ấy gọi là hạn kỳ giữ y).

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại tịnh xá Jetavana gần thành Sāvatthī do chư tỳ khưu không dám lãnh y gấp vì chưa có lịnh cho.

Chú giải: Y gấp vì người mắc đi chinh chiến, người có bịnh, hoặc phụ nữ sắp sanh sản, hoặc có người đức tin mới xin dâng y đến tăng trong ngày mùng 5 tháng 9. Y như thế tỳ khưu thọ rồi nên để dành cho sự dứt hạ sẽ đem dâng lại cho tăng, nếu không dứt hạ, cất giữ đến hết hạn kỳ giữ y, không gởi, không nguyện cũng được. Nếu cất giữ cho quá kỳ giữ y, phạm ưng xả đối trị. Y ngoài kỳ hạn ấy, kể từ ngày 16, nếu không được thọ lễ dâng y thì được phép cất giữ đến rằm tháng 10 (trong 1 tháng), được thọ lễ dâng y thì được phép cất giữ đến rằm tháng 2 (trong 5 tháng) gọi là hạn kỳ y.

Chỗ sanh tội (samuṭṭhāna) như trong điều học lễ dâng y lần thứ nhất (pathama kathina) chỉ khác nhau là điều học này có 4 chi: y dâng cúng gấp có thước tấc, dầu nhỏ hơn hết là vừa gởi vừa nguyện (accekacivarassa attanosantakatā); y phát sanh từ ngày mùng 5 tháng 9 (uppannabhāno); y không được gởi, không được nguyện (anadhiṭṭhita avikappitatā); qua khỏi hạn kỳ giữ y (civarakālātikkamo). Ðều đủ cả 4 chi ấy mới phạm ưng xả đối trị.

9) Chỗ nguy hiểm (sālaṅka).

Tỳ khưu nhập hạ trong rừng là nơi có điều lo sợ, khi ra hạ rồi, còn trong tháng là (1 tháng) từ 16 tháng 9 đến rằm tháng 10, nếu muốn để 1 trong 3 y nào trong xóm, chỉ được phép để trong 1 tháng ấy, khi có cớ đi khỏi nơi ấy được phép xa lìa y ấy chỉ trong 6 đêm, xa lìa quá 6 đêm thì phạm ưng xả đối trị, trừ ra có tăng chứng nhận cho.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Kỳ Viên tịnh xá gần thành Sāvatthī do chư tỳ khưu để y trong xóm quá 6 đêm, làm cho y phải hư mất.

Chú giải: Khi có đều đủ 4 chi, đức Phật cho phép gởi 3 y trong xóm được, 4 chi là: tỳ khưu nhập hạ ngày 16 tháng 6 và được làm lễ tự tứ (pavāraṇā); từ 16 tháng 9 đến rằm tháng 10; chỗ ở trong rừng xa xóm, ít lắm là 500 cây cung(45); chỗ ở trong rừng có điều lo sợ, nghĩa là trong chùa hoặc nơi gần chùa là chỗ ở, chỗ ăn, chỗ ngồi của bọn cướp, thấy rõ rệt, chỗ ở có điều lo sợ là trong chùa hoặc nơi gần chùa, bọn cướp giựt đánh phá người cũng thấy rõ. Ðều đủ cả 4 chi như thế, tỳ khưu được phép gởi tam y trong xóm chỉ trong 1 tháng. Nếu hữu sự, tỳ khưu muốn đi khỏi nơi ấy, chỉ nên xa lìa tạm lâu lắm là 6 đêm, nếu xa lìa quá 6 đêm không trở lại chỗ ở trong rừng hoặc nơi xóm, gởi y ấy trong 6 đêm, qua ngày thứ 7 mặt trời mọc lên, phạm ưng xả đối trị (trừ ra tỳ khưu có bịnh, có tăng cho phép xa lìa tam y).

Chỗ sanh tội (samuṭṭhāna) như trong điều học lễ dâng y lần thứ nhì (ditiyakathina).

10) Đoạt lợi về cho mình (parinata).

Tỳ khưu biết rằng: lợi mà thí chủ họ sẵn dành để dâng đến tăng rồi đoạt về cho mình, phạm ưng xả đối trị.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Kỳ viên tịnh xá (Jetavana) gần thành Xá Vệ (Sāvatthī) do phe lục sư đoạt y về cho mình, phạm ưng xả đối trị.

Chú giải: Tỳ khưu biết rằng lợi ích của tăng là 4 vật dụng họ để dâng cho tăng, bằng lời “chúng ta sẽ dâng y đến tăng”. Tỳ khưu biết như thế rồi đoạt về cho mình, trong mỗi lời nói khuyên người dâng đến mình ấy, phạm tác ác, nếu đoạt được thì phạm ưng xả đối trị.

Lợi mà thí chủ đã dâng cho tăng, rồi tỳ khưu nghi, tính đoạt về cho mình, lợi mà họ dâng đến 1 giáo hội, tính đoạt về 1 giáo hội khác, hoặc cho tháp, như thế phạm tác ác. Lợi mà họ tính dâng cho 1 tháp rồi đoạt về cho tháp khác, hoặc đoạt về cho tăng, cho tỳ khưu, hoặc lợi mà họ để dâng cho tỳ khưu, nói cho cùng, họ để cho chó, rồi tỳ khưu tính đoạt về cho tỳ khưu hoặc cho chó khác, hoặc lợi mà họ chưa dâng, tỳ khưu tưởng đã dâng, nghi, đoạt về cho mình, cho người khác, đều phạm tác ác (trong khi nói).

Thể thức không phạm tội: Lợi của họ đã dâng rồi, tỳ khưu tưởng chưa dâng rồi nói họ dâng cho mình, cho người khác, hoặc thí chủ hỏi “tôi nên dâng cho ai?” Tỳ khưu đáp “Ngươi có đức tin nơi nào nên dâng đến nơi ấy” nói như thế, và tỳ khưu điên đều không phạm tội.

Ðiều học này không phạm tội vì dạy người (anāṇattika), có 3 chi: lợi mà thí chủ đã dâng đến tăng rồi (saṅgheparinatabhāvo); đã biết rồi mà còn về đoạt về cho mình (attanopariṇāmanaṃ); được lợi (patilābho). Đều đủ cả 3 chi ấy mới phạm tội ưng cả đối trị.

Chỗ sanh tội (samuṭṭhāna) cũng như trong điều học trộm cắp (sikkhāpada adinnādānā samuṭṭhāna).

V. ƯNG ĐỐI TRỊ (PĀCITTIYA)

Pācittiya nghĩa là tội làm cho thiện pháp phải sa sẩy. Tàu dịch là “Ưng đối trị”, nghĩa là không phải như tội cất chứa y, bình bát trái phép, cho nên không phải xả, chỉ nên sám hối trước mặt 1, 2, 3 tỳ khưu hoặc giữa tăng thì được khỏi tội.

Có 92 điều học chia làm 9 phần: nói dối phần thứ nhất (musāvādavagga) có 10 điều học; thảo mộc phần thứ nhì (bhūtagāmavagga) có 10 điều học; dạy pháp phần thứ ba (ovādavagga) có 10 điều học; vật thực phần thứ tư (bhojanavagga) có 10 điều học; đạo lõa thể phần thứ năm (accelokavagga) có 10 điều học; uống rượu phần thứ sáu (surā pānavagga) có 10 điều học; giết côn trùng phần thứ bảy (sappānakavagga) có 10 điều học; nói theo pháp phần thứ tám (saha dhammikavagga) có 12 điều học; trong đền vua phần thứ chín (rājavagga) có 10 điều học. Tổng cộng có 92 điều học.

NÓI DỐI - PHẦN THỨ NHẤT (MUSĀVĀDAVAGGA)

Có 10 điều học

1) Nói dối (musāvādā).

Tỳ khưu nói dối phạm ưng đối trị.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Vihāra Jetavana gần thành Sāvatthī do tỳ khưu Hatthaka nói dối.

Chú giải: Tỳ khưu trước khi nói, trong khi nói biết là sự không sự thiệt, rồi ra dấu giả dối, như có hỏi hỏi “thấy hay không thấy” rồi dối, lúc lắc đầu cho người biết là không thấy, hoặc nói dối phạm ưng đối trị.

Tỳ khưu nói dối để khoe pháp bậc cao nhơn, phạm bất cộng trụ: nói dối vô cớ để cáo tỳ khưu khác phạm bất cộng trụ thì phạm tăng tàn, nói dối vô cớ để cáo gian tỳ khưu khác phạm tội tăng tàn thì phạm ưng đối trị, nói dối cáo gian tỳ khưu khác phạm tội làm quấy thì phạm tác ác, người nghe hiểu biết ý nghĩa thì phạm trọng tội, người nghe không rõ ý nghĩa thì phạm tác ác.

Tỳ khưu nói dối: thấy, nói không thấy; nghe nói không nghe; biết rằng mũi, lưỡi, thân, mà nói không biết; hoặc không thấy, không nghe, nói có thấy, có nghe; không biết, nói biết; tâm không biết, nói rằng biết, như thế phạm ưng đối trị.

Thể thức không phạm tội: Chưa suy nghĩ rồi nói gấp hoặc tính nói như vầy rồi nói lộn lời khác, sai lời thiệt và tỳ khưu điên đều không phạm tội.

Ðiều học này không phạm tội vì dạy người khác nói (anāṇattika), có 2 chi: tính nói lời không thiệt (visaṃvādanapurekkhāratā); ra dấu hoặc nói cho người nghe hiểu sự lý mà mình cố ý muốn nói sai lời thiệt (viññā pana payogo). Ðều đủ cả 2 chi ấy mới phạm tội ưng đối trị.

Chỗ sanh tội (samuṭṭhāna) như trong điều học trộm cắp (adinnādana sikkhāpada).

2) Chửi mắng (omasavāda).

Tỳ khưu chửi rủa hoặc mắng nhiếc vị khác, phạm ưng đối trị.

Điều học này, Đức Phật cấm chế tại Vihāra Jetavana gần thành Xá Vệ, do phe lục sư chửi mắng tỳ khưu có giới trong sạch.

Chú giải: Tỳ khưu chửi mắng ngay trước mặt, phạm ưng đối trị, chửi mắng sau lưng thì phạm tác ác, kể theo mỗi tiếng chửi. Tỳ khưu cố ý chửi để giễu chơi thì phạm tác ác, kể theo mỗi tiếng chửi.

Thể thức không phạm tội: Tỳ khưu không cố ý chửi mắng, nói đạo, dạy đạo, và tỳ khưu điên, đều không phạm tội.

Điều học này không phạm tội vì dạy người khác chửi (anāpattika), có 4 chi: chửi tỳ khưu (tassa upasampannattā); chửi trước mặt (jāti ādihi akkosanaṃ); người bị chửi biết rằng mình bị chửi (mamakkosatitijānanatā); không phải nói đạo, thuyết pháp dạy người (atthadhamma purekkhāratādinābhāvo). Đều đủ cả 4 chi ấy thì mới phạm ưng đối trị.

Chỗ sanh tội (samuṭṭhāna vidhī) như trong điều học trộm cắp (adinnādana sikkhāpada). Chỉ khác nhau là trong điều học này thuộc về thọ khổ (dukkhavedanā).

3) Lời đâm thọc (pesuñña).

Tỳ khưu nói lời đâm thọc vị khác, phạm ưng đối trị.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Kỳ viên tịnh xá (Jetavana) gần thành Xá Vệ (Sāvatthī) do phe lục sư nói dối đâm thọc các vị tỳ khưu khác.

Chú giải: Tỳ khưu nghe vị khác chửi tỳ khưu với nhau, rồi cố ý muốn cho người chửi ấy thương mình hoặc muốn cho cả 2 người chia rẽ nhau rồi nói lời đâm thọc, đem lời chửi của vị này, đến nói với vị kia, phạm ưng đối trị, đều đủ mỗi tiếng. Nếu đem lời của tỳ khưu chửi không nói ngay đến tỳ khưu bị chửi, hoặc đem lời của sa di chửi đến cho tỳ khưu hay, hoặc đem lời chửi của sa di đến cho sa di hay, đều phạm tác ác.

Thể thức không phạm tội: Tỳ khưu không cố ý muốn cho vị bị chửi thương mình, hoặc không muốn cho cả 2 vị chia rẽ nhau và tỳ khưu điên đều không phạm tội.

Ðiều học này không phạm tội vì dạy người đâm thọc (anāṇattika), có 3 chi: được nghe lời người chửi (không phải do người khác mà biết) rồi đem nói lại cho người bị chửi (jāti ādihi... bhikkhussa upasaṃharaṇaṃ); muốn cho người bị chửi thương yêu mình hoặc muốn cho 2 người chia rẽ nhau (piyakamyatā bhedādhippāyesu aññataratā); người bị chửi hiểu biết sự lý (tassa vijjānanaṃ). Ðều đủ cả 3 chi ấy mới phạm ưng đối trị.

Chỗ sanh tội (samuṭṭhāna vidhī) như trong điều học trộm cắp (adinnādanā sikkhāpada).

4) Dạy kệ pháp (padasodhamma).

Tỳ khưu dạy kệ pháp đến người chưa tu lên bực trên (upasampanna) đọc chung cùng nhau phạm ưng đối trị.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Vihāra Jetavana gần thành Sāvatthī do phe lục sư dạy kệ đến người chưa tu lên bực tỳ khưu và đọc chung cùng nhau.

Chú giải: như “rūpaṃ aniccaṃ” gọi là 1 câu đầu, câu sau như “vedanā aniccā” gọi là câu nối (anupada), tỳ khưu khi dạy pháp làm bằng kệ rằng: asevanācabālānaṃ, đọc rồi sa di đọc theo, tỳ khưu đọc chung cùng nhau với sa di, rồi đọc tiếp nối thêm asevanā cabālānaṃ, đọc chung cùng nhau như thế phạm ưng đối trị, kể theo mỗi câu. Tỳ khưu dạy pháp 1 lần 2 câu như là “asevanācabālānaṃ pandiṭānañca sevanā” rồi trở lại đọc nữa với sa di, sa di đọc câu đầu không kịp, đọc theo kịp câu thứ nhì thì rằng “panditā nañca sevanā” chung cùng với tỳ khưu như thế gọi là trước đọc khác nhau, sau đọc chung cùng nhau, phạm ưng đối trị kể theo câu sau. Tỳ khưu dạy sa di đọc “rūpaṃ aniccaṃ vedanā aniccā”, rồi tỳ khưu chỉ đọc được rūpaṃ aniccaṃ, sa di lẹ miệng đọc đến vedanā aniccā là câu nối tiếp liền theo câu aniccaṃ như thế phạm ưng đối trị, kể theo mỗi câu.

Thể thức không phạm tội: Học Pāli chung với sa di hoặc học nơi sa di hoặc đọc chung nhau, tụng kinh đã đọc thuộc lòng rồi hoặc sa di tụng sai, tỳ khưu dạy rằng “đọc như vầy” rồi đọc chung cùng nhau, và tỳ khưu điên đều không phạm tội.

Ðiều học này không phạm tội vì dạy người khác (anāṇattika), có 3 chi: người chưa tu lên bậc tỳ khưu (anupassam pannatā); dạy học pháp bằng câu kệ (vuttalakkhanaṃ dhammaṃ padaso vācanatā); đọc dính chung cùng nhau (ekato osāpanaṃ). Ðều đủ cả 3 chi ấy mới phạm tội ưng đối trị.

Chỗ sanh tội là dạy pháp bằng kệ (padasodhamma samuṭṭhāna), phạm vì làm (kiriyā), không khỏi phạm vì tưởng (nosaññāvimokkha), không cố ý cũng phạm, phạm tội vì Phật cấm (pannattika), khẩu nghiệp (vācikamma), có 3 tâm, 3 thọ.

5) Nằm chung trong chỗ có che lợp lần thứ nhất (pathamasahaseyya).

Tỳ khưu nằm trong chỗ có dừng, lợp chung với người chưa tu lên bực trên(46) (upasaṃpanna) quá 3 đêm phạm ưng đối trị.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại tháp Aggālava gần thành Aggalavi, do tỳ khưu mới xuất gia ngủ quên trong phước xá chung cùng với cư sĩ.

Chú giải: Tỳ khưu ngủ trong nơi dừng kín, hoặc lợp kín, hoặc lợp nhiều, dừng nhiều chung với người chưa tu lên bực trên (trừ ra tỳ khưu với nhau), dầu ngủ chung với súc sanh có khiếu có thể sanh tội bất cộng trụ, quá 3 đêm, phạm ưng đối trị, kể từ đêm thứ 4. Chỗ ở có dừng vách không chí với nóc, cao 1 hắc, 1 gang chung quanh gọi là “chỗ ở dừng kín” hết, cho nên chỗ ở như thế dầu là lầu 7 tầng hoặc nhà 4 mặt, có 100 phòng, nếu có 1 cửa ra vào chung cùng nhau, cũng gọi là chỗ ở chung cùng nhau. Tỳ khưu ngủ chung cùng người chưa tu lên bực trên, trong chỗ ở như thế đến 3 đêm, rồi qua ngày thứ 4, khi mặt trời đã lặn, người ấy nằm trước tỳ khưu đóng cửa phòng hoặc không đóng rồi nằm, hoặc tỳ khưu nằm trước, người ấy nằm sau mà tỳ khưu không ngồi dậy thì phạm ưng đối trị, kể theo mỗi lần nằm xuống và ngồi dậy với người ấy và kể theo số người (sa di, cư sĩ) nằm trong nơi ấy. Tỳ khưu mà tưởng là sa di hay là cư sĩ hoặc nghi rồi nằm phạm tác ác. Chỗ ở lợp phân nửa dừng phân nửa, lợp kín dừng ít, lợp nhiều dừng ít, dừng kín lợp ít, dừng nhiều lợp ít, đều là vật cho phát sanh tội tác ác.

Thể thức không phạm tội: Chỗ ở lợp kín, không dừng hoặc không lợp mà dừng kín hoặc không lợp nhiều, không dừng nhiều đều là vật không cho phát sanh tội, ngủ đến 2 hay là 3 đêm hoặc trong đêm thứ 3, ra trước mặt trời mọc rồi ở thêm nữa đến đêm thứ 4, sa di, cư sĩ nằm, tỳ khưu ngồi hoặc tỳ khưu nằm, đều không phạm tội.

Ðiều học này không phạm tội vì dạy người nằm (anāṇattika) có 3 chi: chỗ ở cho sanh tội ưng đối trị (pācittiyavatthu senāsanaṃ); nằm cùng người chưa tu lên bực trên, trong nơi ấy (tattha anupasampanne sahanipajjanaṃ); mặt trời đã lặn trong ngày thứ 4 (catutthadi vasesuri yatthamgamanaṃ). Ðều đủ cả 3 chi ấy mới phạm ưng đối trị.

Chỗ sanh tội (samuṭṭhāna vidhī) như trong điều học thọ lông cừu (elakaloma samuṭṭhāna).

Phạm tội do thân, do thân ý, phạm vì làm (kiriyā) không khỏi phạm vì tưởng (nosaññā vimokkha) vô ý cũng phạm (acittaka), tội vì Phật cấm (paṇṇattivajja) thân nghiệp (kāyakamma) có 3 tâm, 3 thọ.

6) Nằm chung trong chỗ kín lần thứ nhì (dutiyasahaseyya).

Tỳ khưu nằm trong chỗ lợp, dừng chung cùng phụ nữ, dầu chỉ trong 1 đêm, cũng phạm ưng đối trị.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Vihāra Jetavana gần thành Sāvatthī do đức Anuruddha vào ngụ chung trong nhà với phụ nữ.

Chú giải: Dầu nằm chung với phụ nữ mới sanh 1 ngày cũng phạm tội ưng đối trị.

Chỗ sanh tội (samuṭṭhāna vidhī) như trong điều học trước, chỉ khác nhau là điều học này dầu nằm chung chỉ trong 1 đêm cũng phạm.

Tỳ khưu nằm chung với tinh nữ, ngạ quỉ nữ có thân hình rõ rệt, bộ nấp và thú cái là vật cho sanh sự hành dâm, phạm tác ác.

7) Thuyết pháp đến phụ nữ (dhamma desanā).

Tỳ khưu nói pháp quá 6 tiếng đến phụ nữ, không có người nam, biết nghe chung với, phạm ưng đối trị.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Vihāra Jetavana gần thành Sāvatthī do tỳ khưu nói pháp đến phụ nữ.

Chú giải: Tỳ khưu nói pháp quá 6 tiếng như đã giải trong điều học “dạy kệ đến người chưa tu lên bực trên” (padasodhamma), đến phụ nữ biết nghe lời quấy phải và lời thô tục, phạm ưng đối trị, kể theo số phụ nữ, theo câu kệ, trừ ra có người nam biết nghe ở chung với, như đã có nói trong điều học “bất định thứ nhì” thì không phạm tội. Không phải phụ nữ, tưởng là phụ nữ hoặc nghi rồi mới nói pháp đến tinh nữ, ngạ quỉ nữ, bộ nấp và thú cái có thân hình như người thì phạm tác ác.

Thể thức không phạm tội: Tỳ khưu chỉ nói pháp đến 6 tiếng, hoặc ít hơn 6 tiếng hoặc có người nam như đã có giải ở chung với hoặc tỳ khưu nói rồi ngồi xuống, rồi nói tiếp thêm, hoặc phụ nữ đứng dậy, rồi ngồi xuống, rồi tỳ khưu nói tiếp thêm, hoặc nói pháp đến phụ nữ khác, hoặc phụ nữ hỏi đạo, tỳ khưu đáp và tỳ khưu điên đều không phạm tội.

Ðiều học này không phạm tội vì dạy người nói pháp (anāṇattika) có 5 chi: nói pháp quá 6 tiếng (channaṃ vāpānaṃ uparidesanā); phụ nữ như đã có giải (vuttalahhkanomātugāmo); không thay đổi oai nghi (iriyā patha parivattanābhāvo); không có người nam biết nghe ở chung với (viññupurisābhāvo); không có sự luận đạo (apanhavisajjanā). Ðều đủ cả 5 chi ấy mới phạm tội ưng đối trị.

Chỗ sanh tội (samuṭṭhāna vidhī) như trong điều học “dạy kệ pháp đến phụ nữ” (padasodhamma samuṭṭhāna) chỉ khác nhau là điều học này phạm vì làm và không làm (kiriya akiriyā) làm là: thuyết quá 6 tiếng, vì không làm là “không đổi oai nghi”.

8) Khoe sự thiệt (bhūṭṭārocana).

Tỳ khưu khoe pháp bậc cao nhơn mà tự mình đã đắc, đến người chưa tu lên bực trên, phạm ưng đối trị.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Phước xá Kūtāgāra gần thành Sāvatthī do chư tỳ khưu khoe pháp cao nhơn cùng nhau.

Chú giải: Tỳ khưu khoe pháp bậc cao nhơn như là đắc thiền định mà chính mình đã được, đến người chưa tu lên bực trên, phạm ưng đối trị.

9) Khai tội nặng (duṭṭhullārocana).

Tỳ khưu nói tội nặng (là tội tăng tàn) mà vị khác đã phạm, đến người chưa tu lên bực trên, phạm ưng đối trị, trừ ra tăng cho phép nói.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Vihāra Jetavana gần thành Sāvatthī do phe lục sư nói tội tăng tàn của tỳ khưu Upananda đến người thế.

Chú giải: không phải tội nặng tỳ khưu tưởng là tội nặng, nghi rồi nói hoặc nói phạm 5 tội khác (trọng tội, ưng đối trị,...) đến người chưa tu lên bực trên, phạm tác ác.

Thể thức không phạm tội: Nếu chỉ nói ngay điều học rằng: Tỳ khưu này cố ý cho tinh di hoặc đụng chạm phụ nữ hoặc chỉ tội rằng: Tỳ khưu này phạm tăng tàn, phạm trọng tội, hoặc tăng cho phép nói đến đâu thì nói đến đó và tỳ khưu điên đều không phạm tội.

Ðiều học này không phạm tội vì dạy người khác nói (anāṇattika), có 3 chi: nói tội tăng tàn của tỳ khưu cả và cách phạm tội (savatthukosaṅghādiseso); nói đến người chưa tu lên bực trên (anūpasampannassa ārocanaṃ); tăng không cho phép (bhikkhusammatiyābhāvo). Đều đủ cả 3 chi ấy mới phạm ưng đối trị.

Chỗ sanh tội (samuṭṭhāna vidhī) như trong điều học “trộm cắp”, chỉ khác nhau là điều học này thuộc về thọ khổ.

10) Đào đất (pathāvīkhanana).

Tỳ khưu đào đất, hoặc dạy người khác đào đất bằng lời không nên, phạm ưng đối trị.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Tháp Aggālava gần thành Ālavi do phe Tỳ khưu Alavi đào đất và dạy người khác đào đất.

Chú giải: Đất có 2 thứ: đất có đất nhiều hơn các vật khác (jātapathavi) và đất có đất ít hơn các vật khác. Đất thứ nhất toàn là đất phân, đất sét, đất có đá ít, có sỏi ít, có cát ít, có phần đất nhiều, có đất sét nhiều, hoặc đất mà họ chưa từng đốt, hoặc đống phân đất, đống đất sét mà chưa có mưa xuống nhằm trên 4 tháng gọi là đất phì (đất tốt). Đất thứ nhì: đất toàn là đá, toàn là sỏi, toàn là cát có đất phần ít, có đất sét ít có cát nhiều, đất đã có người đốt rồi gọi là đất chai (ajātapathavi); lại nữa, đống phân đất nào, đống đất sét nào mà mưa rớt nhằm ít hơn 4 tháng cũng gọi là đất chai. Đất toàn là sỏi, đá, cát thì không phạm tội. Tỳ khưu cố ý đào hoặc dạy người đào bằng lời không nên, làm cho đất nẻ, bể, lở, phạm ưng đối trị, kể theo mỗi lần làm. Tỳ khưu dạy nói “ngươi hãy đào, xô, xoi, bươi cuốc đất này” thì phạm tội, người chịu dạy, dầu đào suốt ngày, chỉ phạm 1 tội ưng đối trị thôi, người dạy nhiều lần phạm nhiều tội ưng đối trị. Đất tỳ khưu nghi, không phải đất tưởng là đất, hoặc nghi rồi làm cho cử động, phạm tác ác.

Thể thức không phạm tội: Ðất cục không dính với đất liền, đất lở không phạm, hoặc nói “ngươi hãy biết cái lỗ cột này, ngươi hãy cho tôi đất này, ngươi hãy lầy đất này cho tôi, tôi cần dùng đất”, không cố ý làm cho cử động, hoặc dùng ngón chân, tay, xủi đất, hoặc tưởng không phải là đất đều không phạm tội.

Ðiều học này không phạm tội vì dạy người (anāṇattika) có 3 chi: chất đất phì (jītapathavitā); biết là đất (pathavisaññitā); tự mình đào hoặc dạy người khác đào (khananakhanāpanānaṃ aññataraṃ). Ðều đủ cả 3 chi ấy mới phạm tội.

Chỗ sanh tội như trong điều học trộm cắp (adinnādāna samuṭṭhāna), chỉ khác nhau là trong điều học này phạm tội vì Phật cấm (pannattivajja) có 3 tâm, 3 thọ.

THẢO MỘC - PHẦN THỨ NHÌ (BHŪTAGĀMAVAGGA)

Có 10 điều học:

1) Phá hoại thảo mộc (bhūtagāma).

Tỳ khưu phá hoại cây cỏ sanh, mọc trên đất hoặc trong 1 nơi nào, cho đứt lìa, gãy, tét, phạm ưng đối trị.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Tháp Aggalava gần thành Aggāvi, do tỳ khưu đốn cây làm các công việc.

Chú giải: Các thứ cây cỏ, dầu nhỏ nhen đến đâu (rong rêu), mọc trong một nơi nào chẳng hạn, tỳ khưu đã biết mà tự mình hoặc dạy kẻ khác nhổ, chặt, bẻ làm cho lìa khỏi chỗ nó mọc, phạm ưng đối trị. Các thảo mộc mà người đã đào đã nhổ khỏi chỗ nó mọc dầu không có rể, mụt, củ, hột... mà còn giống (bījagāma), họ đem để trong đồ đựng hoặc cất trong một nơi nào (có thể còn gieo trồng nữa được) mà tỳ khưu làm hại thì phạm tác ác. Nghi trong thảo mộc, hoặc các thứ giống thảo mộc, không phải thảo mộc tưởng là thảo mộc hoặc giống của thảo mộc, phạm tác ác.

Thể thức không phạm tội: Thảo mộc hoặc giống của thảo mộc tưởng là không phải rồi làm hại, tỳ khưu điên vô ý hoặc kéo cây, lăn đá mà thảo mộc chết đều không phạm tội. Không cố ý giết hại, không cố ý nhớ như tỳ khưu nói chuyện cùng nhau mà lấy ngón chân hoặc tay làm hại thảo mộc cũng không phạm tội, hoặc nói: người nên biết bông cây này, người nên biết trái cây này, người nên lấy bông cây này, trái cây này đem cho tôi, tôi cần dùng bông cây này, trái cây này, người nên làm bông cây này, trái cây này cho tôi dùng được; nói như thế không phạm tội. Khi ăn rau, cần phải nhờ sa di hoặc thiện tín làm cho có thể ăn được khỏi phạm tội.

Ðiều học này không phạm tội vì dạy người (anāṇattika), có 3 chi: thảo mộc (bhūtagāmo); biết là thảo mộc (bhūtagamasaññitā); tự mình hoặc dạy kẻ khác phá hoại (vikopanaṃ vāvikapāpanamvā). Ðều đủ cả 3 chi ấy mới phạm ưng đối trị.

Chỗ sanh tội (samuṭṭhāna) như trong điều học đào đất (paṭhavīkhaṇanaṃ).

2) Lời nói tráo trở (aññavādaka).

Tỳ khưu làm quấy, tăng đã gọi đến hỏi tra mà cố ý nói tráo trở, hoặc nín thinh không nói. Nếu tăng đã tụng lời khuyên răn, mà còn giữ thái độ như thế phạm ưng đối trị.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại tịnh xá Ghosita gần thành Kosambi do tỳ khưu Channa làm quấy, đến tăng hỏi mà nói lời tráo trở.

Chú giải: Tỳ khưu cố ý muốn giấu lỗi, nói tráo trở như nói “ai phạm, phạm tội gì, phạm chỗ nào”, nói như thế hoặc nín thinh làm khó cho tăng, phạm tác ác. Đến khi tăng đã tra hỏi mà còn tráo trở nữa, hoặc nín thinh phạm ưng đối trị. Tỳ khưu không làm khó cho tăng, không nói tráo trở như thế phạm tác ác.

Thể thức không phạm tội: Tỳ khưu không biết tội hoặc không biết mình phạm tội hoặc hỏi “ngài hỏi thế nào”, và tỳ khưu điên đều không phạm tội.

Ðiều học này có 3 chi: tụng để cáo tội (dhammakamme āropitā); tăng tra hỏi tội hoặc điều phạm tội (ānuyujjiyamānatā); nói tráo trở, hoặc nín thinh, vì muốn giấu lỗi (patticaranaṃvā tuṇhībhāvovā). Ðều đủ cả 3 chi ấy mới phạm tội ưng đối trị.

Chỗ sanh tội (samuṭṭhāna) như trong điều học trộm cắp (adinnādāna samuṭṭhāna) chỉ khác nhau là điều học này không phạm tội vì dạy người (anāṇattika).

3) Tỳ khưu nói xấu vị khác (ujjhāpanaka).

Tỳ khưu nói xấu vị khác mà tăng đã chỉ định để làm việc cho tăng như lót chỗ ngồi, hoặc chia tài vật, nếu vị ấy làm việc cho tăng được đúng đắn, tỳ khưu nói xấu phạm ưng đối trị.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Vihāra Veluvāna gần thành Rājagaha do phe lục sư nói xấu đức A-la-hán Dabbamallaputta.

Chú giải: Nếu tỳ khưu mà tăng đã chỉ định hành đúng theo phép, thì vị nói xấu phạm ưng đối trị, hành không đúng theo phép vị nói xấu thì phạm tác ác.

Thể thức không phạm tội: Tỳ khưu nói xấu vị khác hành theo 4 pháp tây vị (āgati) (như thương riêng) nghĩa là: không làm đúng phép và tỳ khưu điên đều không phạm tội.

Ðiều học này không phạm tội vì dạy người khác nói xấu (anāṇattika), có 6 chi: người mà tăng đã chỉ định hành đúng theo phép (dhamma kammena sammatāta); người mà tăng chỉ định ấy là tỳ khưu (upasampannatā); làm không tây vị (agatigamanābhāvo); cố ý cáo tội đến người ấy (tassa avaṇṇakāmatā); cáo tội hoặc nói xấu đến người nào, người ấy là tỳ khưu (tassa upasampannatā); cáo tội hoặc nói xấu (ujjhāpanaṃ vākhi yanaṃvā). Ðều đủ cả 6 chi ấy mới phạm ưng đối trị.

Chỗ sanh tội (samuṭṭhāna) như trong điều học trộm cắp (adinnādāna samuṭṭhāna). Chỉ khác nhau là: điều học này thuộc về thọ khổ (dukkhavedanā).

4) Chỗ ngồi nằm thứ nhất (pathamasenāsana).

Tỳ khưu lấy ngọa cụ của tăng đem trải nằm trong thất của tăng, khi đi khỏi nơi ấy, mà không dọn, hoặc không nhờ người khác dẹp cất, phạm ưng đối trị.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Vihāra Jetavana gần thành Sāvatthī do chư sư đem vật lót ngồi, nằm nơi trống mà không dọn cất.

Chú giải: Ngoài 4 tháng mưa, trong nơi mát, dưới cội cây mà thú không đại, tiểu tiện nhằm, tỳ khưu để ngọa cụ nơi ấy, đi ra khỏi không phạm tội. Tỳ khưu lót cho các vị khác mà các vị này không ngồi trong nơi ấy, hoặc không nói “Ông đi đi” thì còn về phận sự người lót trải. Tỳ khưu ngồi trên bàn ghế, giường mà tự mình dọn ra, hoặc nhờ người dọn ra cho mình, các vật ấy đều về phận sự mình. Tỳ khưu đứng trong nhà ăn, dạy rằng: người đem để trong giữa chùa rồi đi đi, tỳ khưu ấy ra khỏi nhà ăn, đi đến nơi khác như thế, nên cho luật sư phạt tội. Nếu chỗ ngồi nằm của tăng thì phạm ưng đối trị, vật riêng của tỳ khưu thì phạm tác ác. Vật để trải lót (chiếu, đệm) cho đến vật để chùi lau tay chân mà tỳ khưu bỏ ngoài mưa nắng... rồi đi thì phạm tác ác. Tỳ khưu ngụ trong rừng, nếu không có chỗ che mưa, đem các vật ấy để trên nhánh cây cho khỏi thú phá hại (như mối ăn) rồi đi khỏi nơi ấy cũng được.

Thể thức không phạm tội: Chỗ ngồi nằm của mình hoặc của tỳ khưu thân thiết nhau, không phạm tội. Tự mình cất hoặc nhờ người khác cất, hoặc gởi đem phơi rồi đi, tính sẽ trở lại dọn cất, hoặc có người lại ở hoặc có tỳ khưu trưởng lão(47) lại đuổi, hoặc cho sa di, người thế đến lấy, có thú dữ đến đứng nơi ấy, không được dọn dẹp rồi đi khỏi vì sợ có điều hại hoặc khó tu hành, và tỳ khưu điên đều không phạm tội.

Ðiều học này phạm tội vì dạy người khác (sānattika) có 6 chi: nhất là giường, bàn thấp dài của tăng (mañcādinaṃ saṃghikatā); tự mình hoặc dạy người đem ra ngồi nằm trong chỗ đã nói (santhāranaṃ vā santhārāpanaṃ vā); không có người lại tranh giành (abalibuddhatā); không có điều hại (āpadāyābhāvo); không cố ý trở lại dẹp cất (nirapekkhatā); đi khỏi nơi ấy (lenducātātikkamo). Đều đủ 6 chi ấy mới phạm ưng đối trị.

Chỗ sanh tội (samuṭṭhāna vidhī) như trong điều học lễ dâng y lần thứ nhất (pathamakathinasamuṭṭhāna). Chỉ khác nhau là điều học này phạm vì làm là dọn ra, và không làm là không dọn cất, hoặc không gởi cho người khác (kiriyakiriyā).

5) Chỗ ngồi, nằm thứ nhì (dutiya senasana).

Tỳ khưu đem ngọa cụ của tăng lót nằm trong thất của tăng, khi đi khỏi nơi ấy, không dọc cất, hoặc không nhờ người khác dọn, phạm ưng đối trị.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Jetavana gần thành Sāvatthī do phe thập thất sư đến trải lót ngọa cụ rồi bỏ ra đi không dẹp nên bị mối ăn hư hết.

Chú giải: các thứ ngọa cụ của tăng, nệm, y lót lưng, y lót giường, y đắp, chiếu, đệm, da, tọa cụ có bìa... tỳ khưu lấy 1 thứ ngọa cụ nào đem lót nằm trong chùa, thất của tăng, rồi không đem cất, hoặc không nhờ kẻ khác cất, đi ra khỏi nơi ấy, 1 bước đầu phạm tác ác, khỏi bước thứ 2 phạm ưng đối trị. Trong nơi nào không có điều hại, dầu không gởi rồi cũng phạm, gởi là phận sự của tỳ khưu. Trong chỗ của tăng thì phạm ưng đối trị, trong chỗ của tỳ khưu thì phạm tác ác.

Thể thức không phạm tội: Chỗ ở của mình hoặc của tỳ khưu thân thiết tự mình dọn cất hoặc nhờ người dọn cất, hoặc có người tranh dành (như đã có giải) rồi bỏ đi, hoặc tính sẽ lại dọn cất trong ngày ấy, hoặc đi rồi tính trở lại nhưng có tai hại không thể trở lại được và tỳ khưu điên đều không phạm tội.

Ðiều học này phạm tội vì dạy người (sānattika), có 7 chi: chỗ nằm như đã nói (vuttalakkhanāseyā); chỗ nằm ấy của tăng (tassāsamghikatā); mình lót trải hoặc dạy người khác lót trải trong nơi như đã nói (santharanaṃ vā saṇtharāpanaṃ vā); không có người tranh dành (apalibhudhatā); không có điều hại (āpadāyābhāvo); đi đến nơi khác, không cố ý trở về (anapekkhassadisā pakkamanaṃ); đi khỏi ranh chùa (upacāra simātikkamo). Ðều đủ cả 7 chi ấy mới phạm tội.

Chỗ sanh tội (samuṭṭhāna) như trong điều học trên.

6) Chen lấn (anūpakhajja).

Tỳ khưu biết là thất của tăng đã có vị khác vào ngụ trước rồi, cố ý lấy đồ trải lót ngồi, hoặc nằm chen lấn trong nơi ấy, làm cho vị đã vào ngụ trước phải chịu chật hẹp, khó khăn, rồi bỏ đi ra khỏi, phạm ưng đối trị.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Jetavana gần thành Sāvatthī do phe lục sư dành chỗ ở tốt đẹp làm cho chư trưởng lão phải khó khăn.

Chú giải: tự mình hoặc dạy kẻ khác lót trải ngọa cụ trong chỗ ở của tăng, phạm tác ác; ngồi hoặc nằm phạm ưng đối trị. Trong chỗ ở của tỳ khưu phạm tác ác.

Thể thức không phạm tội: Lót trải trong chỗ ở của mình hoặc trong chỗ ở của tỳ khưu thân thiết, trong chỗ tỳ khưu bịnh, hoặc vì có điều hại, và tỳ khưu điên đều không phạm tội.

Ðiều học này không phạm tội vì dạy người khác (anāṇattika), có 4 chi: chỗ ở của tăng (saṅghikahāratā); biết rằng đã có người vào ở trước không nên chen lấn (anumaṭṭhāpaniyabhāvajānanaṃ); cố ý làm cho tỳ khưu ấy chật hẹp (sambādhetukāmatā); đã ngồi hoặc nằm trong nơi ấy (upacārenisīdanaṃ vā nippajūnaṃ vā). Ðều đủ cả 4 chi ấy mới phạm ưng đối trị.

Chỗ sanh tội (samuṭṭhāna vidhī) như trong điều học bất cộng trụ thứ nhất (paṭhama pārājika), chỉ khác nhau là điều học này thuộc về thọ khổ (dukkhavedanā).

7) Lôi tỳ khưu ra khỏi thất (nikaḍḍhana).

Tỳ khưu giận hờn vị khác rồi kéo lôi hoặc đuổi vị ấy ra khỏi thất của tăng, phạm ưng đối trị.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Jetavana gần thành Sāvatthī do phe lục sư giành chỗ ở nên kéo lôi phe thập thất sư.

Chú giải: Tỳ khưu giận đuổi, dạy người khác kéo lôi, trong khi dạy phạm tác ác; đuổi hoặc lôi ra khỏi cửa thất, phạm ưng đối trị; đuổi, kéo hoặc lôi ra khỏi chỗ ở tỳ khưu phạm tác ác; đuổi sa di, liệng vật dụng ra khỏi chỗ ở của tăng, phạm tác ác, kể theo mỗi vật dụng.

Thể thức không phạm tội: Kéo lôi ra khỏi chỗ ở của mình, hoặc chỗ ở của tỳ khưu thân thiết, hoặc can gián người cãi cọ rồi liệng vật dụng của cải ra khỏi chỗ ở của tăng, hoặc kéo tỳ khưu phá giới, đệ tử của mình làm quấy, hoặc liệng vật dụng của người quấy và tỳ khưu điên đều không phạm tội.

Ðiều học này phạm tội vì dạy người khác (sāṇattika), có 3 chi: chỗ ở của tăng (saṅghikavihāratā); kéo lôi tỳ khưu vô tội không cãi cọ (bhaṇḍanakārakabhāvādivimuttatā); tự mình kéo hoặc dạy người khác kéo lôi tỳ khưu ấy vì giận hờn (kopenanikaḍḍhanaṃ vā nikaḍḍhāpanaṃ vā). Ðều đủ cả 3 chi ấy mới phạm tội ưng đối trị.

Chỗ sanh tội (samuṭṭhāna vidhī) như trong điều học trộm cắp (adinnādānā sikkhāpada). Chỉ khác nhau là điều học này thuộc về thọ khổ (dukkhavedanā).

8) Gác trong thất (vehāsakutī).

Tỳ khưu ngồi hoặc nằm trên giường, ghế mà họ chỉ kê đỡ, chưa làm thiệt chắc, để trên gác trong thất, phạm ưng đối trị.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Vihāra Jetavana gần thành Sāvatthī do vị tỳ khưu ở trên gác, ngồi trên giường mà họ kê đỡ, rớt xuống nhằm đầu tỳ khưu ở tầng dưới.

9) Tịnh thất lớn (mahallaka).

Tỳ khưu dùng đất và vôi tô tịnh thất chỉ được phép tô nhiều lắm là 3 lớp, nếu tô quá 3 lớp phạm ưng đối trị.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại tịnh xá Ghosita gần thành Kosambī do tỳ khưu Channa tô thất lớp nhiều lớp làm cho thất phải ngã sập.

Chú giải: Phải đứng tránh chỗ cây xanh (cây, cỏ) là đứng xa cho khỏi ruộng, vườn, mà người có trồng cây, gieo mạ, trồng đậu... Nếu đứng trong các nơi ấy mà tô, sơn, phết, phạm tác ác.

10) Nước có côn trùng (sappānaka).

Tỳ khưu biết nước có côn trùng sống rồi đem tưới cây, cỏ, hoặc tưới đất phạm ưng đối trị.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại tháp Aggālava, gần thành Aggalavi, do các tỳ khưu xứ Aggalavi dùng nước tưới côn trùng đem tưới cỏ, đất.

Chú giải: Liệng cây, cỏ xuống chỗ nước ít làm cho côn trùng chết, liệng 1 lần phạm 1 tội. Trong nước không có côn trùng tưởng là có, hoặc nghi, rồi đem tưới cây cỏ, phạm tác ác.

Thể thức không phạm tội: Tưới vì tưởng là nước không có côn trùng, không cố ý, quên không biết, và tỳ khưu điên đều không phạm tội.

Ðiều học này phạm vì dạy người (anāṇattika), có 4 chi: nước có côn trùng sống (udakassasasappānakatā); biết rằng côn trùng sẽ chết vì sự tưới nước (marissantitijānanaṃ); nước sẽ rút hết (tabbāndakaṃtādisameva); như đem nước tưới cỏ vì 1 lẽ gì (tinādinaṃsibbānaṃ). Ðều đủ cả 4 chi ấy mới phạm ưng đối trị.

Chỗ sanh tội (samuṭṭhāna vidhī) như trong điều học trộm cắp (adinnādānā sikkhāpada). Chỉ khác nhau là điều học này phạm tội vì Phật cấm (paṇṇattivajja), có 3 tâm, 3 thọ.

DẠY PHÁP - PHẦN THỨ BA (OVĀDAVAGGA)

Có 10 điều học:

1) Dạy pháp cho tỳ khưu ni (bhikkhunovāda).

Tỳ khưu mà tăng không chỉ định, rồi đi

dạy 8 điều trọng pháp cho tỳ khưu ni, phạm ưng đối trị.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Jetavana gần thành Sāvatthī do phe lục sư thấy các đại đức dạy đạo cho tỳ khưu ni được nhiều vật dụng, bèn rủ nhau đi dạy tỳ khưu ni.

Chú giải: Tỳ khưu có đủ 8 chi: thu thúc theo giới bổn; học rộng; thông cả 2 giới bổn (tỳ khưu, tỳ khưu ni); tiếng thanh tao dễ nghe; đáng cho tỳ khưu ni kính mến; có sức vừa dạy bảo tỳ khưu ni được; tỳ khưu không quen phạm điều trọng pháp với tỳ khưu ni; xuất gia được 20 hạ hoặc nhiều hơn 20 hạ. Ðều đủ cả 8 chi ấy tăng mới nên chỉ định cho đi dạy tỳ khưu ni.

8 trọng pháp là: 1) tỳ khưu ni dầu tu được 100 hạ cũng phải làm lễ tỳ khưu mới xuất gia trong một ngày; 2) không nên nhập hạ trong chỗ không có tỳ khưu; 3) nên cố ý hỏi ngày lễ phát lộ, sám hối và đến thọ giáo nơi tỳ khưu tăng trong nửa tháng; 4) nhập hạ rồi nên hành phép tự tứ trong hai phái tăng; 5) phạm trọng pháp (là tăng tàn) rồi nên cho 2 phái tăng giao hiệp lại; 6) phải tu bậc thất xoa ma na (sikkhamānā) thọ trì 6 giới trong 2 năm nơi 2 phái tăng rồi mới được phép xuất gia lên tỳ khưu ni; 7) không được phép mắng nhiếc tỳ khưu; 8) cấm hẳn tỳ khưu ni không cho dạy tỳ khưu; cho phép tỳ khưu dạy tỳ khưu ni kể từ ngày đầu tiên mới xuất gia. Tỳ khưu ni phải nên tôn kính thọ trì 8 trọng pháp ấy cho đến trọn đời không được bỏ qua.

2) Mặt trời lặn (atthaṅgata).

Dầu là tỳ khưu mà tăng chỉ định khi mặt trời đã lặn mà còn dạy đạo đến tỳ khưu ni, phạm ưng đối trị.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Vihāra Jetavana gần thành Sāvatthī do đại đức A-la- hán Culapanthaka dạy đạo cho tỳ khưu ni đến tối; tỳ khưu ni mến tài đức ngài, đưa ngài ra khỏi thành, bị thành đóng cửa vào không được, làm cho thiên hạ nói xấu.

3) Tại chỗ ở của tỳ khưu ni (upassaya).

Tỳ khưu đi dạy tỳ khưu ni nơi chỗ ở của cô, phạm ưng đối trị, trừ ra dạy tỳ khưu ni có bịnh.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại tịnh xá Nigrodha gần thành Ca-tỳ-la-vệ (Kapilavatthu), do phe lục sư đi dạy đạo cho phe 6 tỳ khưu ni tại chỗ ở của các cô.

4) Mong được tài vật (āmisa).

Tỳ khưu nói xấu vị khác rằng đi dạy tỳ khưu ni vì mong được tài vật, phạm ưng đối trị.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Vihāra Jetavana gần thành Sāvatthī do phe lục sư nói các đại đức đi dạy tỳ khưu ni vì muốn được lợi.

5) Cho y đến tỳ khưu ni (civaradāna).

Tỳ khưu cho y đến tỳ khưu ni không phải bà con, phạm ưng đối trị, trừ ra đổi y với nhau.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Vihāra Jetavana gần thành Sāvatthī do 1 tỳ khưu cho cà sa đến tỳ khưu ni không phải bà con.

6) May y cho tỳ khưu ni (civarasibbana).

Tỳ khưu tự mình may hoặc dạy kẻ khác may y cho tỳ khưu ni không phải bà con, phạm ưng đối trị.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Vihāra Jetavana gần thành Sāvatthī do tỳ khưu Udāyi may y cho tỳ khưu ni.

7) Rủ tỳ khưu ni đi chung đường (samvidhāna).

Tỳ khưu rủ tỳ khưu ni đi chung đường, dầu chỉ đi xa 1 khoảng trong xóm cũng phạm ưng đối trị, trừ ra đường có sự nguy hiểm.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Vihāra Jetavana gần thành Sāvatthī do phe lục sư rủ tỳ khưu ni đi chung đường.

8) Rủ tỳ khưu ni đi chung thuyền (nāvābhirūhana).

Tỳ khưu rủ tỳ khưu ni đi chung thuyền, đi ngược hoặc đi xuôi nước cũng phạm ưng đối trị, trừ ra đi qua sông rạch.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Vihāra Jetavana gần thành Sāvatthī do phe lục sư rủ tỳ khưu ni đi chung thuyền.

9) Dọn nấu ăn (paripācana).

Tỳ khưu đã biết thọ thực (vật ngọt, hoặc mặn) mà tỳ khưu ni dọn, dạy thiện tín dâng cúng, phạm ưng đối trị, trừ ra thiện tín đã tính trước.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Vihāra Veluvana gần thành Rājagaha do tỳ khưu Davadatta đã biết nhờ tỳ khưu ni nên được mời ăn mà còn đi dự.

10) Chỗ khuất mắt (rahonisajja).

Tỳ khưu ngồi hoặc nằm trong chỗ khuất mắt với tỳ khưu ni phạm ưng đối trị.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Vihāra Jetavana gần thành Sāvatthī do tỳ khưu Udāyi vào ngồi nơi kín với tỳ khưu ni (vợ trước).

VẬT THỰC - PHẦN THỨ TƯ (BHOJANAVAGGA)

Có 10 điều học:

1) Nhà thí thực (āvasathapiṇḍa).

Vật thực trong phước xá mà họ bố thí không phân hạng người, tỳ khưu không bịnh chỉ được phép thọ thực 1 ngày rồi phải nghỉ, bỏ qua 1 ngày nữa thọ mới được, nếu thọ thực liên tiếp đến ngày thứ nhì, phạm ưng đối trị.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Vihāra Jetavana gần thành Sāvatthī do phe lục sư đến thọ thực nhà thí thực ấy luôn khi, làm cho người chê trách.

Chú giải: Có bịnh tưởng là không bịnh hoặc nghi rồi thọ thực, phạm tác ác.

Thể thức không phạm tội: Có bịnh biết là có bịnh, chỉ thọ thực 1 lần thọ thực cách 1, 2 ngày hoặc thọ rồi qua ngày sau đi khuất thực nơi khác mà có sự rủi ro, trở lại thọ nữa được, hoặc thí chủ thỉnh thọ luôn, hoặc họ để dành riêng cho tỳ khưu hoặc thọ ngoài 5 món ăn (cơm, bánh sốt, bánh nguội, thịt, cá) và tỳ khưu điên đều không phạm tội.

Ðiều học này không phạm tội vì dạy người khác (anāṇattika), có 3 chi: cơm trong phước xá (āvasathapiṇḍatā); không có bịnh (agilānātā); ở chờ ăn (anuvasitvābhojanaṃ). Ðều đủ cả 3 chi ấy mới phạm ưng đối trị.

Chỗ sanh tội như trong điều học thọ lông cừu (elakalomasikkhāpada).

2) Thọ thực chung nhiều vị (gānabhojana).

Nếu thí chủ họ thỉnh, cho biết tên vật thực 5 món là (cơm, bánh, sốt, bánh nguội, cá, thịt) một món nào, nếu tỳ khưu thọ vật thực ấy chung nhau từ 4 vị trở lên, rồi ăn chung hoặc ăn riêng, phạm ưng đối trị, trừ ra có 7 duyên cớ này: tỳ khưu bịnh (gilānasamayo); lễ dâng y (cīvaradānasamayo); kỳ làm y (cīvarakārasamayo); đi đường xa (addhānagamanasamayo); đi chung thuyền (nāvātirūhanasamayo); tỳ khưu hội hợp quá số, vật thực không đủ dùng (mahāsamayo); vật thực ấy của các hạng xuất gia thỉnh thọ thực (samanabhattasamayo). Có 1 trong 7 duyên cớ ấy thọ thực không phạm tội (trong điều học này chỉ lấy cớ đi thọ thực chung cùng nhau làm bằng).

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Vihāra Veruvana gần thành Rājagaha do phe tỳ khưu Devadatta dẫn đi thọ thực chung cùng nhau thường thường tìm xin vật ngon.

Chú giải: Dầu tỳ khưu lên tiếng xin ngay tên của vật thực rằng: người cho tôi xin cơm... cá... thịt ... xin chung chỗ, hoặc khác chỗ, nhưng thọ trong 1 chỗ cùng nhau cũng phạm tội. Thọ thực chung cùng nhau nhiều vị, trong khi thọ phạm tác ác, ăn vào phạm ưng đối trị, mỗi khi đã ăn vào khỏi cổ. Không phải thọ thực chung nhiều vị mà tưởng là thọ chung, hoặc nghi rồi ăn, phạm tác ác.

Thể thức không phạm tội: Không phải thọ thực chung nhiều vị biết là không phải, hoặc 2, 3 tỳ khưu thọ thực chung cùng nhau, hoặc nhiều tỳ khưu đi khuất thực rồi về ăn chung, hoặc thọ thực chung ngoài 5 món ăn, và tỳ khưu điên đều không phạm tội.

Ðiều học này không phạm tội vì dạy người khác (anāṇattika), có 3 chi: thọ thực chung nhiều vị (ganabhojanatā); không có duyên cớ (samayābhāvo); đã ăn vào khỏi cổ (ajjhoharanaṃ). Ðều đủ cả 3 chi ấy mới phạm ưng đối trị.

Chỗ sanh tội (samuṭṭhāna vidhī) như trong điều học thọ lông cừu (ekalakalomasikkhāpada).

3) Thọ thực nơi khác (paramparabhojana).

Tỳ khưu đã chịu thỉnh đi thọ 1 trong 5 món ăn, trong 1 nơi nào, rồi không đi trong nơi ấy, trở lại đi thọ trong nơi khác phạm ưng đối trị, trừ ra đã có cho tỳ khưu đi thế cho mình hoặc có 1 trong 3 duyên cớ này: tỳ khưu bịnh, lễ dâng y, kỳ làm y.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Vihāra Veluvana gần thành Rājagaha do chư tỳ khưu đã chịu thỉnh rồi mà còn đi thọ thực nơi khác làm cho thí chủ bất bình.

Chú giải: Khi thọ vật thực nơi thí chủ thỉnh sau phạm tác ác, khi ăn vào phạm ưng đối trị (mỗi miếng ăn mỗi tội) trừ ra có 1 trong 3 duyên cớ đã nói. Không phải thọ thực nơi khác mà tưởng là phải, hoặc nghi, phạm tác ác.

Thể thức không phạm tội: Biết không phải thọ thực nơi khác, đã cho người đi thọ thế cho mình, hoặc ăn chung 1 lượt, hoặc ăn theo vật thực đã thọ (thọ trước, ăn trước, thọ sau ăn sau), (ngoài 5 vật thực đã nói thì không kể) và tỳ khưu điên đều không phạm tội.

Ðiều học này không phạm tội vì dạy người khác (anāṇattika), có 3 chi: vật thực của người khác (paramparabhojanatā); không có duyên cớ (samayābhāvo); đã ăn vào (ajjhoharanaṃ).

Chỗ sanh tội (samuṭṭhāna vidhī) như trong điều học lễ dâng y lần thứ nhất (pathamakathina sikkhāpada). Chỉ khác nhau là điều học này phạm vì làm và không làm (kiriya akiriyā).

4) Thọ bánh (kānamātā).

Tỳ khưu vào xóm khuất thực, nếu có thí chủ họ đem bánh nhiều đến dâng, được phép thọ nhiều lắm đến 3 bát, nếu thọ quá hạn định, phạm ưng đối trị. Bánh mà tỳ khưu đã thọ được 2 hay 3 bát ấy, phải chia sớt cho tỳ khưu khác, mới nên.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Vihāra Jetavana gần thành Sāvatthī do chư tỳ khưu thọ bánh của mẹ nàng Kānā.

Chú giải: Tỳ khưu đã thọ 2 bát, khi ra khỏi gặp, tỳ khưu nơi phía ngoài nên nói “trong chỗ ấy tôi đã thọ 2 bát rồi, ngài chỉ nên thọ thêm 1 bát nữa”. Tỳ khưu này thấy vị khác nên cho hay “Tỳ khưu đến trước đã thọ 2 bát rồi, tôi cũng đã thọ 1 bát rồi, ngài không nên thọ nữa”. Tỳ khưu đã thọ trước 1 bát rồi, cũng phải nói lại với tỳ khưu khác như thế. Tỳ khưu đã thọ 3 bát rồi, thấy vị khác nên ngăn cản không cho đến thọ nữa, nếu không ngăn cản, phạm tác ác. Tỳ khưu đã nghe vị khác ngăn cản mà còn đi đến thọ nữa, phạm tác ác. Tỳ khưu ấy về đến nhà ăn, hoặc đến nơi thường thọ thực, để cho mình 1 bát còn dư lại phải dâng đến tăng, cho theo ý muốn mình không được (không nên cho đến người thân thiết). Tỳ khưu thọ được 1 bát, không muốn cho ai cũng được tùy sở thích.

5) Ngăn vật thực lần thứ nhất (pathamapavāraṇā).

Tỳ khưu đương ăn, nếu có thí chủ đem trong 5 vật thực đến dâng, ở trong khoảng 2 hắc 1 gang mà không thọ gọi là “ngăn vật thực”. Tỳ khưu đã ngăn vật thực không phải của tỳ khưu bịnh hoặc vật chưa làm theo luật (vinaya kamma) phạm ưng đối trị.

Chú giải: ngăn vật thực(48) có 5 chi: đương khi ăn (āsanaṃpaññāyati); vật ăn và vật ăn (5 thứ vật thực) (bhojanampaññāyati); người dâng ở trong khoảng 2 hắc 1 gang (hatthapāsethito); họ dâng vật thực vào (abhiharati); ngăn ra (patikkhepopaññāyati). Đều đủ cả 5 chi ấy mới gọi là ngăn. 7 thứ mễ hoặc bánh làm bằng 7 thứ mễ là vật sanh “ngăn vật thực”. Thịt và cá mà tỳ khưu đương ăn mà họ dâng thịt cá, dầu nhỏ bằng hột cải để trong đồ đựng, nếu tỳ khưu chưa ăn mà ngăn các vật thực khác, có thể làm cho sanh “ngăn vật thực” cũng không gọi là ngăn. Nhưng thịt và cá mà tỳ khưu đương ăn, 1 miếng còn trong tay, và trong bát, nếu tỳ khưu ngăn thịt, cá khác, gọi là ngăn cả 2 miếng. Cơm dầu 1 hột, vật thực trong bát, trong miệng và trong tay mà tỳ khưu còn tiếc rồi ngăn vật thực khác, gọi là ngăn. Nếu tỳ khưu không tiếc vật thực còn dư lại, vật thực ấy tỳ khưu không cố ý để ăn, hoặc muốn cho đến người khác, hoặc muốn đi ăn trong nơi khác, tỳ khưu ấy dầu ngăn cũng không gọi là ngăn.

Giải về hắc (hatthapāsa): Nếu tỳ khưu ngồi thì kể từ chỗ cuối cùng phía sau, nếu đứng kể từ gót chân, nằm nghiên bên nào, kể từ lưng bên ấy đến chỗ cuối cùng tay, chân của người dâng, ngồi hoặc đứng, hoặc nằm (trừ ra tay đưa ra dâng, được 2 hắc, 1 gang gọi là hắc). Họ đứng ở trong hắc rồi cúi dâng đến mà tỳ khưu ngăn ra mới gọi là “ngăn”. Nếu quá hắc mà ngăn thì không gọi là “ngăn”.

Giải về vật thực đến: Nếu tỳ khưu ngồi theo hàng ngũ, không đưa bát trong tay hoặc trên chân ra, chỉ nói “ngươi hãy lấy cơm” như thế, nếu tỳ khưu ngăn cũng không gọi là “ngăn”, dầu vật trong thúng đem để trước mặt rồi bạch như thế cũng vậy. Chỉ đến khi xúc cơm lên rồi tỳ khưu ngăn mới gọi là ngăn, dầu 2 người đồng nhau đở lên cũng gọi là ngăn. Khi họ dâng đến tỳ khưu ngồi theo hàng ngũ rồi tỳ khưu ở ngoài tiếp đập bát, gọi là ngăn vật mà họ dâng đến người khác, vì lẽ ấy, không gọi là ngăn.

Giải về cách ngăn: Trong vật mà họ dâng đến bằng lời, thì ngăn không được. Vật mà họ dâng bằng thân, cũng phải ngăn bằng thân, như đưa tay ra chận ngăn hoặc nói “vừa rồi, đừng dâng nữa, như thế mới gọi là ngăn”.

Một người dâng canh thịt rằng “Bạch ngài, xin ngài thọ canh”. Tỳ khưu nghe, ngăn người ấy ra, như thế không gọi là ngăn. Khi nào họ nói: “Bạch ngài, xin ngài thọ canh thịt” mà tỳ khưu ngăn mới gọi là ngăn. Nếu họ nói “xin ngài thọ vật này” mà tỳ khưu ngăn cũng gọi là ngăn. Dầu họ làm thịt cho ra món khác rồi họ nói “xin thọ thịt”, nếu còn chút ít thịt bằng hột cải mà ngăn thì cũng gọi là ngăn. Họ nấu canh cá, thịt chung với mít và canh măng, rồi đem đến dâng rằng: “Bạch ngài, xin ngài thọ canh mít, canh măng”, nếu ngăn cũng không gọi là ngăn, vì họ nói tên của vật nên dùng, không sanh sự ngăn. Nếu họ nói “xin ngài thọ canh cá, canh thịt” hoặc nói “hãy thọ vật này” mới gọi là ngăn.

Ngăn vật thực có 5 chi: tỳ khưu đương ăn, họ đem vật thức đến dâng nữa, họ ở trong hắc, họ dâng vật thực vào, tỳ khưu ngăn vật thực. Như thế mới gọi là ngăn.

Trong 4 oai nghi (nằm, đi, đứng, ngồi), tỳ khưu ngăn trong oai nghi nào, đừng thay đổi oai nghi ấy, ăn không có tội.

Vật dùng mà không làm theo luật (vinaya kamma) và không phải là vật dư của tỳ khưu bịnh gọi là “không phải vật dư” (anatiritta) dùng không được, vật thực đã làm theo luật và vật dư của tỳ khưu bịnh gọi là “vật dư” (atiritta) nên dùng được.

Bảy cách làm theo luật (vinaya kamma): 1) các vật thực như trái cây hoặc củ mà người không được làm thành vật cho tỳ khưu dùng được (samanakappa)(49) và thịt không nên dùng, tỳ khưu người làm theo luật (vinaya kamma) lấy các vật không nên dùng ấy đem làm theo luật rằng “tất cả vật này nên rồi” (alametaṃ sabbaṃ); 2) vật mà tỳ khưu, người làm theo luật chưa thọ, rồi làm theo luật rằng “tất cả vật này nên rồi”; 3) vật mà tỳ khưu đem đến cho tỳ khưu, người làm theo luật, làm cho thành vật nên dùng, nhưng chưa dở lên hoặc chưa dâng vào, rồi làm theo luật rằng “tất cả vật này nên rồi”; 4) tỳ khưu đem vật đến cho tỳ khưu trong bọn làm theo luật ấy ở ngoài hắc, rồi làm theo luật rằng “tất cả vật này nên rồi”; 5) một tỳ khưu nào làm theo luật rằng “tất cả vật này nên rồi” nhưng tỳ khưu, người làm theo luật ấy, chưa ăn rồi làm theo luật rằng “tất cả vật nên rồi”; 6) tỳ khưu, người làm theo luật được ăn rồi, đã ngăn vật thực rồi, đứng dậy khỏi chỗ ngồi rồi, đi làm theo luật cho vị khác rằng “tất cả vật này nên rồi”; 7) tỳ khưu người làm theo luật nói rằng “tất cả vật này nên rồi” (alamataṃ sabbaṃ). Một trong 5 thứ vật thực nào, mà không phải là vật dư của tỳ khưu bịnh, vật không nên làm theo luật (7 cách trên) hoặc vật thực không phải là của dư của tỳ khưu bịnh, cả 2 phần vật thực ấy gọi là không phải của dư (anatiribhojana).

Không phải vật dư (anatiritta) là nói về vật không được làm theo luật là: 1) vật mà không được làm cho thành vật nên; 2) vật mà tỳ khưu không được thọ, rồi làm cho ra vật nên; 3) vật mà tỳ khưu không được dở lên hoặc không được dâng vào gần cho tỳ khưu làm ra vật nên; 4) tỳ khưu ở trong hắc rồi làm; 5) tỳ khưu chưa được ăn rồi làm; 6) tỳ khưu đã ăn rồi, được ngăn vật thực rồi đứng dậy, khỏi làm; 7) vật mà tỳ khưu không nói “tất cả vật này nên rồi”, và vật không phải của dư của tỳ khưu bịnh. Cả 2 vật thực ấy gọi là “không phải vật dư” (anatiritta).

Vật dư (atiritta) là nói về vật đã được làm theo luật (vinaya kamma) là: 1) vật mà họ làm cho ra vật nên; 2) vật mà tỳ khưu được thọ lãnh rồi làm cho ra vật nên; 3) vật mà tỳ khưu dở lên hoặc dâng vào gần cho làm ra vật nên; 4) tỳ khưu ở trong hắc rồi làm; 5) tỳ khưu đã ăn rồi mới làm; 6) vật mà tỳ khưu đã ăn, ngăn vật thực rồi chưa đứng dậy khỏi chỗ ngồi, rồi làm; 7) vật mà tỳ khưu nói “tất cả vật này nên rồi” và vật dư của tỳ khưu bịnh. Cả 2 thứ vật thực ấy gọi là vật dư (atiritta).

Tỳ khưu ngăn cơm như có giải trên, nếu đã thay đổi oai nghi rồi thọ vật không phải của tỳ khưu bịnh, để dùng phạm tác ác, vì thọ; ăn vào phạm ưng đối trị, mỗi miếng ăn. Nhất là thọ yāmakālika để làm vật thực, ăn ngoài bữa ăn, thế cho vật thực. Vật dư của tỳ khưu bịnh mà tưởng là không phải của tỳ khưu bịnh, hoặc nghi, phạm tác ác.

Thể thức không phạm tội: Thọ vật thực không phải của tỳ khưu bịnh vì nghĩ sẽ đem cho tỳ khưu khác làm kappiya cho, rồi mới dùng, thọ cho người khác, thọ yāmakālika(50), sattāhakālika(51), yāvajīvika(52) ngoài vật thực, dùng theo luật là đức Phật đã cho phép, và tỳ khưu bịnh không phạm tội.

Ðiều học này không phạm tội vì dạy người (anāṇattika), có 3 chi: người ngăn cơm và đã ra khỏi chỗ ngồi (pavāritabhāvo); vật thực chưa làm kappiya không phải vật dư của tỳ khưu bịnh (amisassa anarittatā); ăn trong giờ (kāle ajjhoharaṇaṃ). Ðều đủ cả 3 chi ấy mới phạm ưng đối trị.

Chỗ sanh tội (samuṭṭhāna vidhī) như trong điều học lễ dâng y lần thứ nhất. Chỉ khác nhau là điều học này phạm vì làm là ngăn cản, phạm vì không làm là không được làm theo (kiriyakiriyā) trước rồi mới nên ăn.

6) Ngăn vật thực - lần thứ nhì (dutiya pavāraṇā).

Tỳ khưu biết rằng vị khác đã ngăn vật thực như thế, tính cáo tội vị ấy, rồi cố ý lấy vật thực không phải của tỳ khưu bịnh, hoặc không được làm theo luật (vinayakamma), đem nài nỉ hoặc ép, nếu vị ấy ăn, tỳ khưu nài nỉ hoặc ép ấy phạm ưng đối trị.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Jetavana gần thành Sāvatthī do tỳ khưu đem vật không phải của dư đến nài ép tỳ khưu mà mình cố oán đó ăn.

Chú giải: Khi tỳ khưu nài nỉ hoặc ép dâng vật thực đến tỳ khưu khác phạm tác ác, ăn vào phạm ưng đối trị.

Thể thức không phạm tội: Cho vật thực dư của tỳ khưu bịnh, hoặc cho vì có lời rằng “ngài dạy họ làm thành vật thực dư của tỳ khưu bịnh rồi sẽ dùng” hoặc đem cho người khác, hoặc như cho yāmakālika rồi nói “khi có duyên cớ sẽ dùng”, và tỳ khưu điên đều không phạm tội.

Ðiều học này không phạm tội vì dạy người (anāṇattika), có 5 chi: tỳ khưu đã ngăn cơm (pavārittatā); đã biết tỳ khưu ấy ngăn cơm (pavārittasaññittā); cố ý để cáo tội (asādanāpekkhatā); lấy vật không phải của dư của tỳ khưu bịnh đem cho (abhihatthumpavāranatā); tỳ khưu ấy đã ăn rồi (bhojanapariyosānaṃ). Ðều đủ cả 5 chi ấy mới phạm ưng đối trị.

7) Ăn vật thực sái giờ (vikālabhojana).

Tỳ khưu ăn vật thực trong khi sái giờ là từ chinh xế đến mặt trời mọc, phạm ưng đối trị.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Vihāra Veluvana gần thành Rājagaha do phe thập thất sư thọ thực sái giờ.

Chú giải: Thọ nhất là yāmakālika để dùng làm vật thực trong khi sai giờ hoặc trong giờ, là từ sớm mai đến đúng ngọ, hoặc tưởng là sai giờ, phạm tác ác.

Thể thức không phạm tội: trong giờ biết là trong giờ, ăn không phạm, có duyên cớ ăn yāmakālika trong khi sai giờ cũng được, và tỳ khưu điên đều không phạm tội.

Ðiều học này không phạm tội vì dạy người (anāṇattika), có 3 chi: trong lúc sái giờ (vikālatā); vật thực là yāvakalika(53) (yāvakālikatā); đã ăn vào (ajjhoharaṇaṃ). Ðều đủ cả 3 chi ấy mới phạm ưng đối trị.

Chỗ sanh tội (samuṭṭhāna vidhī) như trong điều học thọ lông cừu (elakalomāsikkhāpada).

8) Vật thực để dành (sannidhikāraka).

Tỳ khưu dùng vật thực đã thọ, rồi để dành cách đêm, phạm ưng đối trị.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Jetavana gần thành Sāvatthī do tỳ khưu Velatthasīsa ẩn tu trong rừng (thầy của đại đức Ananda) phơi cơm khô để ăn nhiều ngày.

Chú giải: Nếu rửa bát không sạch, lấy tay chùi thấy rõ dấu tay, đem phơi trong chỗ có nắng, hoặc thọ cháo nóng, mồ hôi bát chảy ra, tỳ khưu dầu ăn trong bát như thế, trong buổi mai ngày sau, phạm ưng đối trị.

Vật nào mà tỳ khưu đã cho dứt đến sa di không còn tiếc rồi sa di cất giữ, tỳ khưu được vật ấy dùng cũng nên. Trong vật để cách đêm phạm ưng đối trị. Thọ yāmakalika, sattāhakalika và yāvajivika để cách đêm làm vật thực, hoặc như vật thực, hoặc trong vật thực không phải để cách đêm, tưởng là vật để cách đêm, hoặc nghi đều phạm tác ác.

Thể thức không phạm tội: Biết là không phải vật để cách đêm, cất yāvajivika, yāmakalika và sattāhakalika, không quá hạn định, rồi dùng theo hạn định, và tỳ khưu điên đều không phạm tội.

Ðiều học này không phạm tội vì dạy người (anāṇattika), có 3 chi: vật thực dùng buổi sáng (anisaṃ); đã thọ vật thực ấy rồi để cách đêm (sannidhibhāvo); đã ăn vật ấy vào (tassa ajjhoharaṇaṃ). Ðều đủ cả 3 chi ấy mới phạm ưng đối trị.

Chỗ sanh tội (samuṭṭhāna vidhī) như trong điều học thọ lông cừu (ekalomāsikkhāpada).

9) Vật thực quí (panībhojana).

Tỳ khưu không bịnh xin cơm chung với 9 vật thực quí là: mỡ lỏng, sữa lỏng, sữa đặc, dầu, mật ong, nước mía (đường), cá, thịt, sữa tươi, sữa chua, 1 vật quí nào nơi thiện tín không phải bà con, không phải người có yêu cầu đem ăn, phạm ưng đối trị.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Vihāra Jetavana gần thành Sāvatthī, do nhóm Lục sư xin 9 vật thực quí để ăn.

Chú giải: xin vật quí không chung với cơm phạm tác ác. Xin cơm với cá, họ cho cơm với thịt không phạm tội. Có bịnh tưởng là không bịnh, nghi, phạm tác ác.

Thể thức không phạm tội: Biết mình có bịnh xin trong khi có bịnh, hết bịnh rồi ăn, hoặc ăn vật dư của tỳ khưu bịnh, xin nơi bà con, nơi người có yêu cầu, xin cho người khác hoặc đổi, và tỳ khưu điên đều không phạm tội.

Ðiều học này không phạm tội vì dạy người xin (anāṇattika), có 4 chi: cơm với vật thực quí (panītabhojanatā); không có bịnh (agilānatā); xin được (kataviññattiyāpatilābho); đã ăn vào (ajjhoharaṇaṃ). Ðều đủ cả 4 chi ấy mới phạm ưng đối trị.

Ðiều học này tội sanh do thân, thân khẩu, thân ý, thân khẩu ý, phạm vì làm (kiriyā), không khỏi phạm vì tưởng (nosaññavimokkha), không cố ý cũng phạm (acitaka), phạm vì Phật cấm (pannattikavajja), thân nghiệp, khẩu nghiệp, có 3 tâm, 3 thọ.

10) Trừ ra tăm và nước trắng (dantapona).

Tỳ khưu dùng vật thực mà người không dâng phạm ưng đối trị, trừ ra nước trắng và tăm xỉa răng.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại phước xá trong rừng Tuyết sơn gần thành Tỳ-sa-ly (Vesālī), do tỳ khưu ẩn tu nơi mồ mả ăn vật thực của họ đem cúng mồ rồi bỏ nơi ấy, làm cho người chê trách.

Chú giải: Tỳ khưu dầu thọ vật nhỏ nhem bằng cát bụi mà họ không dâng, thì phạm tác ác, đã ăn vào khỏi cổ, phạm ưng đối trị, trừ ra nước trắng và tăm. Nước không cần dâng, được phép dùng tuỳ thích; tăm không cần dâng vì không phải là vật ăn vào khỏi cổ, nếu ăn vật qua khỏi cổ mà không hay biết cũng phạm ưng đối trị; trong vật thọ mà người không dâng, phạm ưng đối trị; trong vật thọ mà người đã dâng, tưởng là chưa dâng hoặc nghi, phạm tác ác.

Thể thức không phạm tội: Biết là vật mà họ đã dâng, ăn vào khỏi cổ không phạm tội: 4 thứ thuốc: nước tiểu, phẩn, tro, đất, khi hữu sự là bị rắn mổ mà không có người hộ thì mình lấy dùng, và tỳ khưu điên đều không phạm tội hoặc có người hộ mà khó dạy hoặc không thể làm được. Khi không có tro, tỳ khưu được phép đốt củi khô, củi khô không có, bẻ cây tươi đốt làm tro cũng nên.

Ðiều học này không phạm tội vì dạy người thọ (anāṇattika), có 4 chi: vật không có người dâng (apatiggahitakatā); vật ấy đức Phật không cho phép (ananuññātāta); vật ấy không phải là abbohārika như khói, lửa (dhumādi abboharikabhāvo); đã ăn vào khỏi cổ (ajjhoharanaṃ). Ðều đủ cả 4 chi ấy mới phạm ưng đối trị.

Chỗ sanh tội (samuṭṭhāna vidhī) như trong điều học thọ lông cừu (elakalomāsikkhāpada).

ĐẠO LÕA THỂ - PHẦN THỨ NĂM (ACCELAKAVAGGA)

Có 10 điều học

1) Kẻ tu đạo Lõa thể (Accelaka).

Tỳ khưu tự tay mình cho hoặc dạy kẻ khác cho vật thực đến kẻ tu đạo lõa thể, tu ngoại đạo, phạm ưng đối trị (mỗi lần cho mỗi tội).

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại phước xá Kutāgāra trong rừng Tuyết sơn, gần thành Vesālī, do đại đức Ānanda cho bánh đến phụ nữ tu đạo lõa thể.

2) Rủ đi khất thực (uyyojana).

Tỳ khưu rủ vị khác đi khất thực cùng nhau tính làm quấy, rồi đuổi vị ấy trở về, phạm ưng đối trị.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Vihāra Jetavana gần thành Sāvatthī do tỳ khưu Upananda rủ đệ tử người bạn đi khuất thực rồi đuổi về.

Chú giải: đuổi sa di, phạm tác ác.

Thể thức không phạm tội: Ðuổi có duyên cớ như 2 vị ở chung chỗ cùng nhau, vật thực không vừa đủ nuôi mạng sống, hoặc thấy vật tốt cao giá, hoặc thấy phụ nữ rồi sanh lòng tham, khó chịu hoặc dạy đem vật chi đến tỳ khưu bịnh hoặc không tính làm quấy rồi đưa đi về, và tỳ khưu điên đều không phạm tội.

Ðiều học này phạm tội vì dạy người đuổi (anāṇattika), có 3 chi: tính làm việc quấy (anācāramācaritukamatā); đuổi tỳ khưu vì sự lợi ích ấy (tadatthameva upasaṃ pannassanyojanata); người bị đuổi đi khỏi chỗ (evaṃ uyyojetassa upacārātikkamo). Ðều đủ cả 3 chi ấy mới phạm ưng đối trị.

Chỗ sanh tội (samuṭṭhāna vidhī) như trong điều học trộm cắp (adinnādānā sikkhāpada).

3) Chỉ có 2 vợ chồng (sabhojana).

Tỳ khưu vào ngồi trong nhà không có người khác ngồi với, chỉ có 2 vợ chồng chủ nhà, phạm ưng đối trị.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Vihāra Jetavana gần thành Sāvatthī do tỳ khưu Upananda vào ngồi trong buồng của vợ người bạn.

4) Chỗ khuất mắt (rahopaticchanna).

Tỳ khưu ngồi hoặc nằm trong chỗ khuất mắt với một người nữ không có người nam ngồi chung với, phạm ưng đối trị. Ðiều học này gọi là (pathama rahonisajja) cũng được.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Vihāra Jetavana gần thành Sāvatthī, do tỳ khưu Upanada vào ngồi nơi khuất mắt với vợ người bạn.

Chú giải: dầu ngồi chung với phụ nữ mới đẻ trong ngày cũng phạm ưng đối trị.

5) Chỗ khuất tai (rahonisajja).

Tỳ khưu ngồi hoặc nằm chỗ khuất tai với một người nữ, phạm ưng đối trị. Ðiều học này gọi là “dutiya rahonisajja” cũng được.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Vihāra Jetavana gần thành Sāvatthī, do tỳ khưu Upananda vào ngồi trong nhà với vợ của người bạn.

Chỗ sanh tội (samutthāna vidhī) của 2 điều học này như trong điều học bất cộng trụ thứ nhất (pathama parajikasikkhāpada); ngoài ra, nên xem thêm điều học “bất định”.

6) Đi nơi khác (cāritta).

Tỳ khưu được thỉnh đi thọ 1 trong 5 món ăn, rồi đi nơi khác, trước giờ ăn hoặc ăn rồi đi từ sớm mai đến đứng bóng phải cho tỳ khưu trong nơi ấy hay với, mới nên đi, nếu không cho hay mà đi, phạm ưng đối trị, trừ ra có 1 trong 2 duyên cớ, là: kỳ lễ dâng y, làm y.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Vihāra Veluvana gần thành Rājagaha, do tỳ khưu Upananda đã chịu thỉnh ăn mà còn đi đến các nhà thiện tín khác, làm cho chư sư phải chờ gần đến giờ, nên thọ thực không được vừa lòng.

Chú giải: Dầu tỳ khưu đã chịu thỉnh để ăn của thí chủ rồi, hoặc chưa ăn, không từ giã tỳ khưu trong bọn rồi đi đến nơi khác từ sớm mai đến đứng bóng, khi đi bước thứ nhất phạm tác ác, đi đến bước thứ nhì phạm ưng đối trị.

Thể thức không phạm tội: Biết là họ không mời, hoặc có một trong hai duyên cớ, từ giã tỳ khưu trong bọn, không từ giã đi về chùa, đi đến chỗ ở tỳ khưu ni, đi đến nơi ngoại đạo, đi đến nhà ăn, đi vì có tai hại, và tỳ khưu điên, đều không phạm tội.

Ðiều học này không phạm tội vì dạy người khác (anāṇattika), có 5 chi: vui thích trong sự thỉnh đi ăn 1 trong 5 thứ vật thực (aññatarenanimantana sādiyanaṃ); không cho tỳ khưu trong bọn hay (santaṃbhikkhumanānucchatā); đi đến nơi khác, khỏi nhà họ mời (aññassagharassapavesanaṃ); chưa quá đứng bóng (majjhantikānatikkamo); không có duyên cớ hoặc tai hại (samayassavā āpadānaṃ vā abhāvo). Ðều đủ cả 5 chi ấy mới phạm ưng đối trị.

Chỗ sanh tội (samuṭṭhāna vidhī) như trong điều học “lễ dâng y lần thứ nhất” (pathamakathina sikkhāpada). Chỉ khác nhau là điều học này, phạm vì làm là chịu thỉnh đi thọ thực, vì không làm là không từ giã tỳ khưu trong bọn (kiriyā kiriyā).

7) Chỉ được phép xin vật dụng theo hạn định (mahānāma)(54).

Nếu thí chủ họ yêu cầu dâng 4 vật dụng có hạn 4 tháng hoặc định vật dụng, tỳ khưu không bịnh, nên xin trong hạn kỳ hoặc trong vật đã định thôi, xin quá hạn định ấy, phạm ưng đối trị, trừ ra họ đã yêu cầu thêm hoặc họ yêu cầu luôn.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại tịnh xá Nigrodha gần thành Kapilavatthu xứ Sakya do phe lục sư xin thuốc quá hạn.

Chú giải: Xin không quá hạn định tưởng là quá, hoặc nghi rồi xin, phạm tác ác.

Thể thức không phạm tội: Biết là không quá hạn định, xin không phạm tội, khi cần dùng cho họ biết thiệt, rồi xin trong hạn định hoặc xin nơi trong bà con và người đã yêu cầu vô hạn, hoặc xin cho kẻ khác, hoặc đổi, và tỳ khưu điên, đều không phạm tội.

Ðiều học này phạm tội vì dạy người xin (sāṇattika), có 4 chi: họ yêu cầu đến tăng (saṅghapavāraṇatā); xin thuốc cho quá số định (tato uttaribhesajjaviññātti); không có bịnh (agilānatā); xin quá hạn kỳ (pariyantātikkamo). Ðều đủ cả 4 chi ấy mới phạm ưng đối trị.

Chỗ sanh tội (samuṭṭhāna) như trong điều học làm mai dong (sañcarittasikkhāpada).

8) Xem động binh (uyyutta).

Tỳ khưu đi xem động binh ra trận, phạm ưng đối trị, trừ ra khi có duyên cớ nên đi, là có bà con mang bịnh trong nơi ấy.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Vihāra Jetavana gần thành Sāvatthī do phe lục sư xem động binh.

Chú giải: Voi vừa cho 12 người cưỡi, ngựa vừa cho 3 người cưỡi, xe vừa cho 4 người có cầm khí giới ngồi, gọi là động binh. Tỳ khưu đứng trong nơi nào rồi thấy trong nơi ấy, ngó xem thường thường, phạm ưng đối trị. Động binh tưởng là đội binh thường, phạm tác ác.

Thể thức không phạm tội: Biết là không phải động binh rồi đi xem không phạm, ở nơi chùa rồi xem, hoặc gặp giữa đường rồi xem, hoặc có tai hại, và tỳ khưu điên đều không phạm tội.

Ðiều học này không phạm tội vì dạy người khác (anāṇattika), có 4 chi: động binh ra đi (uyyuttasenaṃ); đi để xem (dassanatthāyagamanaṃ); và xem trong các chỗ khác, ngoài khoảng trống mà đức Phật đã cho phép (aññatradassanaṃ); không có duyên cớ hoặc tai hại (āpadāyavā abhāvo). Ðều đủ cả 4 chi ấy mới phạm ưng đối trị.

Chỗ sanh tội (samuṭṭhāna vidhī) như trong điều học thọ lông cừu (elakalomāsikkhāpada). Chỉ khác nhau là điều học này phạm tội vì đời (lokavajja), phạm vì ác tâm, có 3 thọ.

9) Ngụ trong cơ binh (senavāsa).

Nếu có duyên cớ, có thể đi được, tỳ khưu ngụ trong binh cơ ấy lâu lắm là trong 3 ngày, nếu ở quá hạn, phạm ưng đối trị.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại tịnh xá Jetavana gần thành Sāvatthī do phe lục sư đi xem cơ binh.

10) Đi đến chiến trường (uyyodhika).

Trong khi ngụ trong cơ binh theo hạn định ấy, tỳ khưu đi đến chiến trường, hoặc nơi động binh hoặc xem cơ binh, phạm ưng đối trị.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại tịnh xá Jetavana gần thành Sāvatthī do phe lục sư đi đến chiến trường.

6. Uống rượu - phần thứ sáu (surāpānavagga).

Có 10 điều học:

1) Uống rượu (surāpāna).

Tỳ khưu uống nước có chất say, phạm ưng đối trị. Ðiều học này đức Phật cấm chế tại xứ Bhaddavatikā, do tỳ khưu Sāgata uống rượu.

Chú giải: nước say làm bằng chất say nhất là làm bằng bột gọi là rượu (sura), nước mà người ngâm nhất là ngâm bông cây gọi là “meraya”. Cả 2 thứ nước ấy, dầu tỳ khưu uống 1 nhỏ, cũng phạm ưng đối trị. Không phải nước say tưởng là nước say, hoặc nghi rồi uống, phạm tác ác.

Thể thức không phạm tội: Biết là không phải nước say, uống không phạm tội, uống thuốc không có chất say, mà có màu, mùi và vị như nước say, hoặc canh, thịt, dầu, tầm ruột rừng và đường mà người để chút ít nước say vào cho bán mùi hôi, và tỳ khưu bịnh đều không phạm tội.

Ðiều học này không phạm tội vì dạy người khác (anāṇattika), có 2 chi: nước có chất say (majjabhāvoca); uống nước có chất say ấy (tassapānaṃ). Đều đủ cả 2 chi ấy mới phạm ưng đối trị.

2) Dùng tay chọc léc (aṅgulipatodaka).

Tỳ khưu dùng tay chọc léc vị khác, phạm ưng đối trị.

Điều học này do đức Phật cấm chế tại Kỳ Viên tịnh xá, gần thành Xá Vệ, do phe lục sư chọc léc vị khác.

Chú giải: Chọc léc sa di, phạm tác ác.

Thể thức không phạm tội: Không cố ý chọc léc chơi rồi đụng nhằm, có việc rồi đụng nhằm, và tỳ khưu điên, đều không phạm tội .

Ðiều học này không phạm tội vì dạy người khác (anāṇattika), có 2 chi: cố ý chọc léc chơi (hassādhippāyatā); tay mình đụng nhằm tỳ khưu khác (upasampannassakāye nakāyamasanaṃ). Ðều đủ cả 2 chi ấy mới phạm ưng đối trị.

Chỗ sanh tội (samuṭṭhāna vidhī) như trong điều học bất cộng trụ thứ nhất (pathama pārājika sikkhāpada).

3) Giỡn nước (hassadhamma).

Tỳ khưu giỡn nước phạm ưng đối trị.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Jetavana gần thành Sāvatthī do phe tỳ khưu Vagga giỡn nước.

Chú giải: Giỡn trong nước sâu từ cườm chân trở xuống phạm tác ác. Mỗi lần lặn xuống ngước lên phạm ưng đối trị, lội phạm ưng đối trị, mỗi lần tay bơi chân quậy. Nếu lội nổi trên nước, phạm ưng đối trị, mỗi lần tay chân bơi quậy; xuống chơi trong nước cạn dưới cườm chân, hoặc chơi ghe, hoặc lấy tay, chân, cây... chận nước hoặc giỡn nước trong đồ đựng, giỡn bùn, hoặc khoát nước chơi, đều phạm tác ác.

Thể thức không phạm tội: Viết chữ giải nghĩa không cố ý chơi, xuống tắm như thường, lội ngang rạch, sông hoặc có tai hại, và tỳ khưu điên, đều không phạm tội.

Ðiều học này không phạm tội vì dạy người khác (anāṇattika), có 2 chi: nước sâu ngập cườm chân (uparigoppahatā); xuống cố ý giỡn chơi cho vui (hassādhippāyenakilanaṃ). Ðều đủ cả 2 chi ấy mới phạm ưng đối trị.

Chỗ sanh tội (samuṭṭhāna vidhī) như trong điều học bất cộng trụ thứ nhất (pathama pārājikasikkhāpada).

4) Không kiên luật (anādariya).

Tỳ khưu tỏ dạng không kiên luật hoặc không kiên người giảng luật, phạm ưng đối trị.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại tịnh xá Ghosita, gần thành Kosambi, do tỳ khưu Channa không kiên pháp luật.

Chú giải: Tỳ khưu nhờ vị khác thức tỉnh, khuyên dạy dìu dắt, cấm răn theo điều học của đức Phật đã cấm chế mà không kiên vị ấy, hoặc không kiên luật pháp, phạm ưng đối trị. Nghĩ rằng “Vị này kiếm điều bắt tội chê trách, nói xấu, lời vị này, ta không hành theo” rồi không kiên nể, như thế gọi là không kiên; với tỳ khưu, phạm ưng đối trị, với sa di, phạm tác ác.

Thể thức không phạm tội: Tỳ khưu có học Phạn, đáp: “sự học đọc Pāli và chú giải của thầy giáo thọ của tôi như vầy”, và tỳ khưu điên đều không phạm tội.

Ðiều học này không phạm tội vì dạy người khác (anāṇattika), có 2 chi: tỳ khưu thức tỉnh theo luật mà Phật cấm chế (upasampannassa paññattena vacanaṃ); dể duôi không kiêng nể (anādariya karanaṃ). Ðều đủ cả 2 chi ấy mới phạm ưng đối trị.

5) Nhát tỳ khưu khác (bhiṃsāpana).

Tỳ khưu nhát hoặc làm cho vị khác kinh sợ, phạm ưng đối trị.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Vihāra Jetavana gần thành Sāvatthī do phe lục sư nhát phe thập thất sư.

Chú giải: Làm cho tỳ khưu khác sợ là nói: chỗ nầy có kẻ cướp độc ác, hoặc đem vật gì làm cho sợ, nói lời chi cho tỳ khưu khác sợ, tỳ khưu này dầu sợ hay không, tỳ khưu nhát cũng phạm ưng đối trị; tỳ khưu nhát người tu lên bậc trên phạm tác ác.

Thể thức không phạm tội: Không tính làm cho người sợ, nói lời thiệt, như nói “đường này xa, có bọn cướp”, và tỳ khưu điên đều không phạm tội.

Ðiều học này không phạm tội vì dạy người khác (anāṇattika), có 2 chi: người ấy là tỳ khưu (upasampannatā); cố ý ráng làm cho tỳ khưu kinh sợ, trong khi vị này nghe và thấy (bhiṃsāpetukāmatāya vāyamanaṃ). Ðều đủ cả 2 chi ấy mới phạm ưng đối trị.

Chỗ sanh tội (samuṭṭhāna vidhī) như điều học trên.

6) Nhúm lửa lên ngọn (jotisamā dahana).

Tỳ khưu vô bịnh tự mình hoặc dạy người khác nhúm lửa cho lên ngọn đặng hơ, phạm ưng đối trị. Nếu đốt vì hữu sự như đốt bát, không phạm tội.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại rừng Bhesaka do các tỳ khưu nhúm lửa để hơ trong tháng lạnh.

Chú giải: Nhúm lửa chưa cháy phạm tác ác, cháy lên ngọn phạm ưng đối trị. Tỳ khưu có bịnh, không có lửa chịu không được gọi là: “có bịnh”. Tỳ khưu có bịnh tưởng là không bịnh, nghi rồi nhúm lửa để hơ, phạm tác ác.

Thể thức không phạm tội: Biết là có bịnh rồi nhúm lửa hơ không phạm tội, hơ lửa của người khác nhúm, nhúm lửa vì hữu sự hoặc có tai nạn, và tỳ khưu điên đều không phạm tội.

Ðiều học này không phạm tội vì dạy người khác (anāṇattika), có 4 chi: vô bịnh (agilānatā); không có duyên cớ mà đức Phật cho phép (anuññātakaranābhāvo); cố ý để hơ (visibbhetukāmata); tự mình hoặc dạy kẻ khác nhúm lửa cháy lên ngọn (samādahanaṃ). Ðều đủ cả 4 chi ấy mới phạm ưng đối trị.

Chỗ sanh tội (samuṭṭhāna vidhī) như trong điều học làm mai dong (sancaritta sikkhāpada).

7) Tắm (nhāna).

Tỳ khưu ở xứ Trung Ấn Độ, 15 ngày tắm một kỳ được, nếu chưa đủ 15 ngày rồi tắm, phạm ưng đối trị, trừ ra có dịp mới tắm được. (Điều học này chỉ cấm ở xứ Trung Ấn Độ, xứ ngoài như xứ ta nên tắm thường thường, không phạm tội).

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Vihāra Veluvana gần thành Rājagaha. Do chư tỳ khưu tắm lâu, làm cho đức vua Tần Bà Sa chờ đợi.

8) Làm dấu (dubhaṇṇakarana).

Tỳ khưu được y mới, nếu muốn mặc, cần phải dùng 1 trong 3 màu là: màu xanh chàm, đen xậm, xám tro (bùn), để làm dấu tròn (bandukappa) mới nên mặc, nếu chưa làm dấu tròn mà dùng, phạm phạm ưng đối trị.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Vihāra Jetavana gần thành Sāvatthī do chư tỳ khưu không biết nhìn y đã bị bọn cướp đoạt.

Chú giải: Tỳ khưu đã mặc y làm dấu mà tưởng là chưa làm, hoặc nghi mà mặc, phạm tác ác.

Thể thức không phạm tội: Ðã làm dấu tròn, biết đã làm rồi mặc, hoặc đã làm mà dấu tròn đã bay tan, hoặc chỗ làm dấu tròn ấy đứt rách mất, hoặc y làm không được, và tỳ khưu điên đều không phạm tội.

Ðiều học này không phạm tội vì dạy người khác (anāṇattika), có 3 chi: y chưa làm dấu tròn (civarassa akatakappatā); không phải tỳ khưu có y mất (nanaṭṭhācivaraditā); đã mặc hoặc đắp y ấy (nivāsanaṃ vā pārupanaṃ vā). Ðều đủ cả 3 chi ấy mới phạm ưng đối trị.

Chỗ sanh tội (samuṭṭhāna vidhī) như trong điều học thọ lông cừu (elakaloma sikkhāpada). Chỉ khác nhau là điều học này phạm vì làm, là mặc, đắp, vì không làm là không làm dấu (kiriyā kiriyā).

9) Gởi y (vikappana).

Tỳ khưu gởi y cho 1 trong 5 hạng người xuất gia, tỳ khưu, tỳ khưu ni, thất xoa ma na (sikkhamānā), sa di, sa di ni, mà không cho người lãnh gởi xả phép gởi cho, rồi đem y về mặc, đắp, phạm ưng đối trị. Ðiều học này gọi là “paccudhāra” như thế cũng được.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Vihāra Jetavana gần thành Sāvatthī do tỳ khưu Upananda gởi y khi lấy y đem vể mặc không nhờ người lãnh gởi xả phép gởi.

Chú giải: Tỳ khưu đã gởi y rồi đem về mặc mà chưa xả phép gởi ấy phạm ưng đối trị. Nguyện đặt tên hoặc lìa xa y chưa xả phép gởi, phạm tác ác; đã xả phép gởi tưởng là chưa xả hoặc nghi rồi mặc, đắp, phạm tác ác.

Thể thức không phạm tội: Biết đã xả phép gởi rồi mặc, đắp, người chịu gởi đã xả phép gởi cho, hoặc dùng y vì thân thiết với người chịu gởi, và tỳ khưu điên đều không phạm tội.

Ðiều học này không phạm tội vì dạy người khác (anāṇattika), có 3 chi: không xả y mà mình đã gởi (sāmaṃvikappi tassa apaccudhāro); y ấy đủ thước tấc (bề ngang, bề dài) nên gởi (vikappanūpaga civaratā); đã mặc, đắp (paribhogo). Ðều đủ cả 3 chi ấy mới phạm ưng đối trị.

Chỗ sanh tội (samuṭṭhāna vidhī) như trong điều học lễ dâng y lần thứ nhất (pathamakathina sikkhāpada).

10) Giấu vật dụng (ananidhāna).

Tỳ khưu giấu 1 trong 5 món, bát, ca sa, tọa cụ, ống kim, dây thịt lưng của vị khác, để giễu chơi, phạm ưng đối trị.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Jetavana gần thành Sāvatthī do phe lục sư giấu các vật dụng (bát, cà sa...) của phe thập thất sư.

Chú giải: Người lãnh đem giấu phạm tác ác; tỳ khưu giấu hoặc dạy người đem giấu, phạm ưng đối trị; giấu của người chưa tu lên bực trên phạm tác ác.

Thể thức không phạm tội: Vật dụng của người khác cất không kỹ lượm giùm cất cho, hoặc lượm cố ý để thức tỉnh, rồi mới cho lại, và tỳ khưu điên đều không phạm tội.

Ðiều học này phạm tội vì dạy người khác (sānattika), có 2 chi: nhất là giấu bát của tỳ khưu (pattādinaṃ apanidhānaṃ); cố ý làm cho chủ khó lòng, hoặc giễu chơi (hassadhippāyatā). Ðều đủ cả 2 chi ấy mới phạm ưng đối trị.

Chỗ sanh tội (samuṭṭhāna vidhī) như trong điều học trộm cắp (adinnādānā sikkhāpada).

GIẾT CÔN TRÙNG - PHẦN THỨ BẢY (SAPPĀNAKAVAGGA)

Có 10 điều học

1) Giết súc sanh (sañcicapāna).

Tỳ khưu cố ý giết súc sanh phạm ưng đối trị.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Jetavana gần thành Sāvatthī do tỳ khưu Udāyi bắn thác điểu thú (quạ).

Chú giải: Tỳ khưu cố ý giết súc sanh dầu nhỏ bằng trứng chí, trứng rệp cũng phạm ưng đối trị. Thú lớn thì nghiệp ác lớn, nghi con thú còn sống, hoặc không phải thú còn sống mà tưởng là còn sống, rồi giết phạm tác ác.

Thể thức không phạm tội: Biết rằng không phải thú, không cố ý, quên, không biết, và tỳ khưu điên đều không phạm tội.

2) Giết côn trùng (sappānaka).

Tỳ khưu biết trong nước có côn trùng sống rồi dùng nước ấy để: uống, tắm hoặc rửa tay, chơn, hoặc rửa đồ đựng, phạm ưng đối trị.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Jetavana gần thành Sāvatthī do phe lục sư dùng nước có côn trùng sống.

3) Nhắc vụ cũ lại (ukkotana).

Tỳ khưu biết tăng đã giải sự tranh biện theo 1 trong 7 pháp diệt tránh nào đúng theo pháp rồi mà còn nhắc việc ấy lại nữa, phạm ưng đối trị.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Jetavana gần thành Sāvatthī do phe lục sư nhắc lại việc cũ mà tăng đã xử xong đúng theo phép.

Chú giải: Tỳ khưu nào biết tăng đã diệt tránh rồi mà còn đến nói với tỳ khưu ấy rằng “Tăng xử việc ấy không đúng đâu, phải xử lại nữa” nói như thế thì phạm ưng đối trị. Tăng sự đúng theo pháp nghi, tưởng là không dùng theo pháp, phạm tác ác.

Thể thức không phạm tội: Tưởng là tăng sự không đúng theo pháp, biết tăng sự không đúng, và tỳ khưu điên đều không phạm tội.

Ðiều học này không phạm tội vì dạy người khác (anāṇattika), có 3 chi: tranh biện mà tăng đã diệt theo pháp (yathādhammaṃ nihatabhāvo); đã biết (jānanatā); nhắc lại (ukkotanaṃ). Ðều đủ cả 3 chi ấy mới phạm ưng đối trị.

4) Giấu tội nặng (duṭṭhullapaticchādana).

Tỳ khưu biết tỳ khưu khác phạm tội nặng là tội tăng tàn, mà lại giùm giấu tội ấy, phạm ưng đối trị.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Jetavana gần thành Sāvatthī do tỳ khưu Upananda nhờ tỳ khưu khác giấu tội tăng tàn làm mai dong mà ngài đã phạm.

Chú giải: Trong tội nặng, nghi, tưởng là không phạm tội nặng, phạm tác ác.

Thể thức không phạm tội: Tính sợ có sự cãi lẻ đến tăng hoặc nghi rằng: người ấy hung ác sẽ có tai hại đến sinh mạng hoặc đến phạm hạnh, rồi nín thinh, chưa gặp tỳ khưu đáng nói nên chưa nói hoặc không muốn giấu rồi nín thinh, không nói vì nghi, và tỳ khưu điên đều không phạm tội.

Ðiều học này không phạm tội vì dạy người khác (anāṇattika), có 2 chi: biết là tỳ khưu phạm tội nặng (upasam pannassa dutthullāpattijānanaṃ); định không nói với người khác vì muốn giấu tội nặng ấy (dhūranikkhapo). Ðều đủ cả 2 chi ấy mới phạm ưng đối trị.

Chỗ sanh tội (samuṭṭhāna vidhī) tội sanh vì thân khẩu ý, phạm vì làm (kiriyā), khỏi phạm vì tưởng (saññāvimokkha), vô ý cũng phạm (acittaka), phạm tội vì đời (lokavajja), thân nghiệp, khẩu nghiệp, ác tâm (akusalacitta), thọ khổ (dukkhavedanā).

5) Người chưa đủ 20 tuổi (onavisativassa).

Tỳ khưu biết là người chưa đủ 20 tuổi rồi làm thầy tế độ cho tu lên bực trên (upasaṃpadā), phạm ưng đối trị. Người ấy vẫn còn là sa di, chưa được lên bậc tỳ khưu đâu.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Vihāra Veluvana gần thành Rājagaha do chư tỳ khưu truyền tỳ khưu giới cho những người trẻ tuổi.

Chú giải: Tỳ khưu làm hoà thượng tế độ, phạm ưng đối trị. Ngoài ra, các tỳ khưu khác chứng minh đều phạm tác ác. Về phần người tu lên bậc trên ấy, dầu hoà thượng biết, hay không làm phép cho lên bậc trên cũng không được lên. Người ấy khi đã tu được 10 hạ rồi, được làm hoà thượng cho kẻ khác tu lên bậc trên, trừ hoà thượng ấy ra, nếu các tỳ khưu chứng minh đủ số, người mới tu ấy được gọi là lên bực trên đúng đắn. Dầu người chưa được lên bực trên kia, chưa biết mình đến đâu thì đường trời và Niết-bàn cũng không hư hại đến đó. Nếu biết thì nên làm lễ tu lên bực trên lại.

6) Trốn quan thuế (theyyasattha).

Tỳ khưu biết bọn buôn tính trốn thuế nhà nước, trốn quan thuế, rồi còn rủ đi chung đường cùng nhau, dầu đi khỏi một khoảng xóm cũng phạm ưng đối trị.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Jetavana gần thành Sāvatthī do 1 vị tỳ khưu đi chung với bọn buôn lậu bị bắt rồi được thả ra.

Chú giải: đi đường rừng không có xóm, qua khỏi nửa do tuần cũng phạm ưng đối trị.

Người không rủ, tỳ khưu không rủ, hoặc bọn buôn mà tỳ khưu nghi, hoặc không phải bọn buôn, tỳ khưu nghi là bọn buôn, đều phạm tác ác.

Thể thức không phạm tội: Tỳ khưu tưởng là không phải là bọn buôn lậu, không rủ mà đi chung đường cùng nhau hoặc người rủ mà tỳ khưu không rủ, hoặc rủ nhau đi vì có tai hại, và tỳ khưu điên đều không phạm tội.

Ðiều học này không phạm tội vì dạy người khác (anāṇattika), có 4 chi: bọn buôn lậu (theyyasatthabhāro); đã biết (jānanaṃ); cả 2 bên đồng rủ nhau đi (saṃvidhānaṃ); đi khỏi xóm hoặc đã quá nửa do tuần (avisanketenagamanaṃ). Ðều đủ cả 4 chi ấy mới phạm tội ưng đối trị.

Tội phát sanh do thân ý, thân khẩu ý, phạm vì làm (kiriyā), khỏi phạm vì tưởng (saññāvimokkha), phạm vì cố ý (sacittaka), phạm vì Phật cấm (pannattivajja), thân nghiệp, khẩu nghiệp, 3 tâm, 3 thọ.

7) Rủ phụ nữ đi chung (saṃvidhāra).

Tỳ khưu rủ phụ nữ đi chung đường cùng nhau, dầu chỉ đi qua khỏi xóm cũng phạm ưng đối trị.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Jetavana gần thành Sāvatthī do 1 vị tỳ khưu rủ 1 người phụ nữ đi chung đường.

Chú giải: Trong tinh nữ, ngạ quỉ nữ, bộ nấp và thú cái có thân hình như người, tỳ khưu phạm tác ác. Tỳ khưu rủ, phụ nữ không rủ, hoặc không phải phụ nữ tưởng là phụ nữ, hoặc nghi đều phạm tác ác.

Thể thức không phạm tội: Biết là không phải phụ nữ, không phạm tội, ngoài ra như điều học trên, trừ ra có sự nguy hiểm.

Ðiều học này không phạm tội vì dạy người khác (anāṇattika), có 3 chi: cả hai bên đồng rủ nhau đi chung đường (dvinaṃpisaṃ vidahitvā maggapati pannatā); không sai ý muốn (avisanketatā); đã đi qua khỏi xóm hoặc đi khỏi nữa do tuần (gāmantārogamanaṃ vā adhayojanātikkamovā). Ðều đủ cả 3 chi ấy mới phạm ưng đối trị.

Tội phát sanh do thân khẩu, thân ý, thân khẩu ý, phạm vì làm (kiriyā), không khỏi phạm vì tưởng (nosaññāvimokha), vô ý cũng phạm tội (acittaka), phạm vì Phật cấm (pannattivajja), thân nghiệp, khẩu nghiệp, có 3 tâm, có 3 thọ.

8) Tỳ khưu tà kiến (ariṭṭha).

Tỳ khưu chấp tà kiến, hiểu thấy sai lầm pháp luật mà đức Phật đã giảng giải, các tỳ khưu khác ngăn cản cũng chẳng nghe, nếu tăng đã tụng lời khuyên răn đến 3 lần (samanubhāsanakamma) mà còn chưa dứt bỏ tà kiến, phạm ưng đối trị.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Jetavana gần thành Sāvatthī do tỳ khưu Ariṭṭha tà kiến.

Chú giải: Tỳ khưu tà kiến là nói “tiếp xúc phụ nữ không có tội, ví như đụng nhằm vật lót, trải, mềm dịu, không thấy tội, trong sự dâm dục như thế, vị khác nghe biết nên giảng tội ngũ trần, răn cấm tỳ khưu ấy đến 2, 3 lần mà không nghe, tỳ khưu tà kiến ấy phạm tác ác. Vị khác thấy mà không khuyên răn cũng phạm tác ác. Nếu tỳ khưu tà kiến không chịu bỏ kiến thức xấu xa nên dẫn đến cho tăng khuyên răn. Nếu đã khuyên mà không nghe, tăng tụng samanubhāsana đến 2 lần mà tỳ khưu ấy cũng chưa bỏ tánh cũ thì phạm tác ác, khi tụng dứt lần thứ 3 rồi, phạm ưng đối trị.

9) Thân cận cùng tỳ khưu si mê (ukkhitasambhoga).

Tỳ khưu biết rõ vị ấy chưa bỏ kiến thức lầm lạc như thế rồi thân cận cùng vị ấy, là ăn chung hoặc hành tăng sự chung (saṅghakamma), ngủ trong nơi dừng che cùng nhau, phạm ưng đối trị.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Jetavana gần thành Sāvatthī do phe lục sư hành tăng sự chung với tỳ khưu Ariṭṭha.

Chú giải: Tỳ khưu nào đã phạm tội, tăng không cho ở chung cùng tăng, vì không thấy tội hoặc không chịu sám hối, hoặc không bỏ tà kiến mà vị nào được biết như thế rồi cho vật thực, hoặc ăn chung cùng nhau, hoặc học hay dạy pháp, hoặc cho tỳ khưu ấy làm tăng sự chung cùng nhau ... phạm ưng đối trị. Nghi trong tỳ khưu mà tăng đã cáo tội ấy thì phạm tác ác.

Thể thức không phạm tội: Tưởng là tỳ khưu mà tăng không cáo tội, biết là tỳ khưu đã bỏ tà kiến, và tỳ khưu điên đều không phạm tội.

Ðiều học này không phạm tội vì dạy người khác (anāṇattika), có 3 chi: tăng không hành theo pháp (akatānudhammatā); biết rõ (jānanaṃ); có làm việc nhất là thân cận cùng tỳ khưu ấy (sambhogādikaranaṃ). Ðều đủ cả 3 chi ấy mới phạm ưng đối trị.

Chỗ sanh tội (samuṭṭhāna vidhī) như trong điều học trộm cắp (adinnādānā sikkhāpada), chỉ khác nhau là điều học này phạm tội vì đời (lokavajja) có 4 tâm, 3 thọ.

10) Dỗ dành sa di (kanthaka).

Tỳ khưu biết sa di mà tỳ khưu đã hủy bỏ rồi vì tội thấy quấy ngoài pháp luật mà đức Phật đã giải, dỗ dành sa di ấy về cho hầu hạ mình, hoặc ăn chung ngủ chung trong chỗ che lợp, phạm ưng đối trị.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Jetavana gần thành Sāvatthī, do phe lục sư dỗ dành sa di Kanthaka tà kiến cho hầu hạ mình.

Chú giải: Tỳ khưu nghe thấy biết sa di tà kiến như thế rồi khuyên răn đến 2, 3 lần mà không nghe nên tụng lời hủy thương(55) (nāsana) đến sa di ấy rằng: “Ajjatagge te āvuso samanuddesa nacevaso bhagavā satthā apadisitabboyampicaññe samanudde sālabhanti bhikhūhisaddhim dirattatirattaṃ sahaseyyaṃ sāpite natthi caraparevinassāti”.

Nghĩa là: Này sa di! Kể từ ngày nay ngươi chẳng nên ỷ lại nơi đức Thế Tôn là tôn sư của ngươi nữa. Các sa di khác được phép ngủ chung với tỳ khưu đến 2, 3 đêm là hạn định, dầu như thế ngươi cũng không được phép ngủ chung, ngươi lánh xa ra đi, ngươi là người xấu xa, hãy hư hại đi”, như thế nếu tỳ khưu nào đã biết sa di mà tăng đã phá hoại như vậy rồi lại dỗ dành cho vật dụng hay dạy đạo, cho hầu hạ mình, vui thích thân cận hoặc ở chung cùng sa di ấy, phạm ưng đối trị.

NÓI THEO PHÁP - PHẦN THỨ TÁM (DHAMMIKA VAGGA)

Có 12 điều học

1) Nói theo pháp (sahadhammika).

Tỳ khưu làm quấy, khi vị khác thức tỉnh mà còn cãi lẽ rằng “Tôi chưa học hỏi điều học ấy, chờ tôi học hỏi các ngài bác học, luật sư đã”, nói lời như thế, phạm ưng đối trị.

Lẽ thường, tỳ khưu học hỏi, nếu chưa được biết rõ điều nào cần phải học tập cho thấu đáo điều ấy nơi bậc minh sư, cầu ngài giảng giải cho thấy rõ rệt.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Ghositārāma gần thành Kosambī, do tỳ khưu Channa làm quấy.

Chú giải: cãi lẽ với người chưa tu lên bậc trên, phạm tác ác.

Thể thức không phạm tội: Tỳ khưu nói “Tôi biết tôi sẽ học hỏi”, và tỳ khưu điên, điều này không phạm tội.

Ðiều học này không phạm tội vì dạy người khác (anāṇattika), có 2 chi: tỳ khưu đã có vị khác khuyên răn theo điều luật cấm chế (upasampannassapaññattena vacaṇaṃ); cãi lẽ như thế (asikkhitukāmatāya evamvacanaṃ). Ðều đủ cả 2 chi ấy mới phạm ưng đối trị.

2) Nói cho người giải đãi (vilekhana).

Tỳ khưu đương học luật, vị khác cố ý nói xấu điều học làm cho tỳ khưu ấy giải đãi, phạm ưng đối trị.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Jetavana gần thành Sāvatthī do phe lục sư nói cho tỳ khưu giải đãi.

Chú giải: Nói xấu rằng “học tập điều học có ích chi, người nào học như thế chỉ làm khó khăn, nóng nảy bực bội trong tâm thôi”, nói như thế phạm ưng đối trị. Nói cho sa di phạm tác ác, nói xấu kinh và luận trong tỳ khưu và sa di phạm tác ác.

Thể thức không phạm tội: Không cố ý nói xấu, nói rằng “hãy đọc kinh hoặc luận, hoặc kệ ngôn đi, sau sẽ học luật”, và tỳ khưu điên đều không phạm tội.

Ðiều học này không phạm tội vì dạy người khác (anāṇattika), có 2 chi: cố ý nói xấu (garahitukāmatāca); nói xấu điều học trong tỳ khưu (upasampannassa santi kesikkhāpadavivaṇṇa naṃca). Ðều đủ cả 2 chi ấy mới phạm ưng đối trị.

3) Làm như không biết (mohana).

Tỳ khưu phạm tội, cố ý nói “tôi chỉ mới biết đây rằng: điều ấy có trong giới bổn (pātimokkha). Nếu vị khác nói: tỳ khưu ấy đã từng biết trước rồi mà nói như thế ấy là cố ý làm như không biết. Tăng nên tuyên bố bài moharo panakamma(56) đến tỳ khưu ấy khi tăng đã tụng rồi mà vẫn còn “làm như không biết” nữa, phạm ưng đối trị.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Jetavana gần thành Sāvatthī do phe lục sư làm như tuồng không biết.

4) Đánh tỳ khưu khác (pahāradāna).

Tỳ khưu giận vị khác rồi đánh vị ấy như bợp tai, đá, cú ..., phạm ưng đối trị.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Jetavana gần thành Sāvatthī do phe lục sư đánh phe thập thất sư.

Chú giải: Dầu vị ấy bị đánh như thế mà rủi có chết cũng phạm ưng đối trị, vì chỉ cố ý đánh cho đau khổ thôi. Đánh sa di thì phạm tác ác.

Thể thức không phạm tội: Nếu có người muốn làm hại đánh mình, mình có thể cự lại cho khỏi bị hại, và tỳ khưu điên đều không phạm tội.

Ðiều học này không phạm tội vì dạy người khác (anāṇattika), có 3 chi: giận hờn (kupikatā); không cố ý, muốn cho mình khỏi bị hại (namokkhādhippāyatā); đánh người tu lên bậc trên (upasaṃ pannassapahāradānaṃ). Ðều đủ cả 3 chi ấy mới phạm ưng đối trị.

Chỗ sanh tội (samuṭṭhāna vidhī) như trong điều học bất cộng trụ thứ nhất (pathamapārājika sikkhāpada). Chỉ khác nhau là điều học này thuộc về thọ khổ (dukkhavedanā).

5) Dá tay muốn đánh (talasattika).

Tỳ khưu giận hờn vị khác rồi dưa tay lên muốn đánh, phạm ưng đối trị.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Jetavana gần thành Sāvatthī do phe lục sư dá tay muốn đánh phe thập thất sư.

Chú giải: Nếu tỳ khưu dá tay muốn đánh rồi quên đánh nhằm phạm tác ác, vì không cố ý đánh. Nếu trúng nhằm mình bị bịnh thế nào, cũng phạm tác ác. Ngoài ra cũng như trong điều học trên.

6) Cáo vô cớ (amūlaka).

Tỳ khưu vô cớ, là không được thấy, không được nghe, không nghi mà cáo vị khác vì tội tăng tàn, phạm ưng đối trị.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Jetavana gần thành Sāvatthī do phe lục sư vô cớ cáo các tỳ khưu trong phe.

Chú giải: Tỳ khưu tự mình cáo vô cớ hoặc dạy kẻ khác cáo phạm 1 trong 13 tội tăng tàn, nếu vị bị cáo được biết rằng mình bị cáo thì tỳ khưu tiên cáo phạm ưng đối trị; cáo sa di phạm tác ác.

Thể thức không phạm tội: Tưởng là tỳ khưu phạm rồi cáo theo ý tưởng, và tỳ khưu điên đều không phạm tội.

Ðiều học này phạm tội vì dạy người khác (sāṇattika), có 4 chi: bị cáo là người tu lên bậc trên (upasampannatā); cáo tội tăng tàn không có cớ (saṅghādisesassa amūlakata); tự mình cáo hoặc dạy kẻ khác cáo (anuddhasanatā); trong khi bị cáo biết rằng mình bị cáo (tamdhaṇaṃvijānanaṃ). Ðều đủ cả 4 chi ấy mới phạm ưng đối trị.

Chỗ sanh tội (samuṭṭhāna vidhī) như trong điều học trộm cắp (adinnādānā sikkhāpada). Chỉ khác nhau là điều học này thuộc về thọ khổ (dukkhavedanā.

7) Cố ý làm cho tỳ khưu nghi ngờ (sañcicca).

Tỳ khưu cố ý làm cho sự nghi ngờ lo buồn phát sanh đến các vị khác, dầu là trong một chốc lát cũng phạm ưng đối trị.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Jetavana gần thành Sāvatthī do phe lục sư cố ý làm cho phe thập thất sư nghi ngờ.

Chú giải: Làm cho phát sanh sự nghi ngờ là nói “có lẽ ngài chưa đúng 20 tuổi chăng? Tu không lên bậc trên được, có lẽ ngài ăn vật thực sái giờ, có lẽ ngài uống nước có chất say, có lẽ ngài ngồi trong chỗ kín với phụ nữ”, làm cho người lo buồn, như thế phạm ưng đối trị; làm cho sa di nghi, phạm tác ác.

Thể thức không phạm tội: Không cố ý làm cho tỳ khưu buồn lo, là nói vì muốn cho sự lợi ích đến tỳ khưu ấy, và tỳ khưu điên đều không phạm tội.

Ðiều học này không phạm tội vì dạy người khác (anāṇattika), có 3 chi: người đã tu lên bậc trên (upasaṃpannatā); cố ý làm cho tỳ khưu ấy lo buồn (adhāsukāmatā); làm cho sự lo buồn phát sanh như đã giải (kukucca upādanaṃ). Ðều đủ cả 3 chi ấy mới phạm ưng đối trị.

Chỗ sanh tội (samuṭṭhāna) như trong điều học trên.

8) Rình nghe lén (upassuti).

Khi các tỳ khưu đương tranh biện nhau, tỳ khưu đi rình nghe lén, tính rằng các tỳ khưu này nói lời chi, ta nghe lời ấy rồi cố ý để cáo, phạm ưng đối trị.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Jetavana gần thành Sāvatthī do phe lục sư cãi lẽ với tỳ khưu khác trong sạch, rồi đi rình nghe lén.

Chú giải: Tỳ khưu khi đến nơi nghe các tỳ khưu khác đương tranh biện rồi ra dấu “tằng hắn” hoặc nói “tôi ở đây”, nếu không làm như thế, nín thinh để nghe cũng phạm ưng đối trị; rình nghe sa di thì phạm tác ác.

Thể thức không phạm tội: Ði rình nghe, tính rằng được nghe các ngài nói, ta trở về, ta lánh đi, ta chịu nhịn, và tỳ khưu điên đều không phạm tội.

Ðiều học này không phạm tội vì dạy người khác (anāṇattika), có 3 chi: người đã tu lên bậc trên (upasampannatā); cố ý cáo (codanā dhippāyo); rình nghe lén được (savanaṃ).

Chỗ sanh tội (samuṭṭhāna vidhī) như trong điều học trốn qua thuế (theyyasattha sikkhāpada), phạm vì làm là mình nghe lén (siya kiriyā), phạm vì không làm là không “tằng hắn” cho người biết (siyā akiriyā), khỏi phạm vì tưởng (saññāvimokkha), phạm vì cố ý (sacittaka), phạm tội vì đời (lokavajja), thân nghiệp, khẩu nghiệp (kāyakamma vacīkamma), phạm ác tâm (akusalacitta), thuộc về thọ khổ (dukkha vedanā).

9) Phỉ báng tăng làm việc phải (kammapaṭibāhana).

Tỳ khưu nhận chịu cho tăng, làm việc phải, đến sau trở lại nói xấu tăng làm việc ấy, phạm ưng đối trị.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Jetavana gần thành Sāvatthī do phe lục sư nói xấu tăng làm việc phải.

Chú giải: Tỳ khưu nghi trong tăng sự đúng theo pháp, hoặc trong tăng sự đúng theo pháp mà nói là không đúng, phạm tác ác.

Thể thức không phạm tội: Tỳ khưu tưởng trong tăng sự không đúng theo pháp, rồi nói xấu, và tỳ khưu điên đều không phạm tội.

Ðiều học này không phạm tội vì dạy người khác (anāṇattika), có 3 chi: tăng sự đúng theo phép (dhammakammatā); tưởng là tăng sự đúng theo phép (dhammakammamtisaññā); đã nhận chịu rồi nói xấu (chandaṃ datvākhiyanaṃ). Ðều đủ cả 3 chi ấy mới phạm ưng đối trị.

Chỗ sanh tội (samuṭṭhāna vidhī) như trong điều học trộm cắp (adinnādānā sikkhāpada), chỉ khác là điều học này thuộc về thọ khổ (dukkha vadanā).

10) Chưa ưng chịu mà bỏ ra đi (pakkamana).

Khi tăng đương hội họp để diệt tránh hoặc làm tăng sự. Tăng chưa làm xong việc ấy, tỳ khưu ở trong hội chưa ưng chịu mà bỏ ra đi, phạm ưng đối trị. Điều học này gọi là “chandamadatvā gamana” như thế cũng được.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Jetavana gần thành Sāvatthī do tăng hội họp làm tăng sự có tỳ khưu chưa ưng chịu rồi bỏ ra đi.

Chú giải: Tỳ khưu bỏ ra đi, bước chưa khỏi hắc “tăng” (haṭṭhapāsa saṅghaṃ) phạm tác ác, ra khỏi hắc tăng phạm ưng đối trị, nghi trong tăng sự đúng theo phép hoặc trong tăng sự không đúng theo phép, tưởng là không đúng đều phạm tác ác.

Thể thức không phạm tội: Biết là tăng sự không đúng theo phép, bỏ ra đi không phạm tội, biết rằng sẽ có tiếng chẳng lành đến tăng, hoặc tăng làm không đúng theo phép rồi bỏ ra đi, hoặc có bịnh, hoặc đi tiểu, đại tiện, hoặc đi ra tính sẽ trở lại, và tỳ khưu điên đều không phạm tội.

Ðiều học này không phạm tội vì dạy người khác (anāṇattika), có 6 chi: trong khi phân xử (vinicchayaka thāyavaggamānatā); tăng sự đúng theo pháp (dhamma kammatā); biết rằng tăng sự đúng theo pháp (dhammakammasannitā); ở trong giới hạn tăng (samānasīmāyathitatā); mình có sự đồng đẳng với tăng (samānasaṃvāsakatā); cố ý làm cho hư tăng sự, rồi bỏ ra đi khỏi tăng hội (kotitukāma tāyahatthapāsavijahanaṃ). Ðều đủ cả 6 chi ấy mới phạm ưng đối trị.

Chỗ sanh tội samanubhāsana, tội sanh do thân, khẩu, ý, phạm vì làm là bỏ ra đi và không làm là không hữu sự (kiriyā kiriyā), khỏi phạm vì tưởng (saññāvimokkha), phạm vì cố ý (sacittaka), phạm vì tội đời (lokavajja), thân nghiệp, khẩu nghiệp, ác tâm (akusalacitta), thọ khổ (dukkha vedanā).

11) Phỉ báng các tỳ khưu (khiyyadhamma).

Tỳ khưu đồng ý với tăng đã thưởng y đến 1 tỳ khưu nào, đến sau trở lại nói xấu rằng “các tỳ khưu ấy đem lợi của tăng đến tỳ khưu vì ý riêng”, như thế phạm ưng đối trị.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Veluvana gần thành Rājagaha, do phe lục sư nói xấu vị A-la-hán Dabbamalla.

12) Đoạt về cho người khác (parināmana). Tỳ khưu biết rằng lợi mà thí chủ đã sẵn lòng dâng đến tăng rồi thành lợi đến tăng ấy về cho người khác, phạm ưng đối trị.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Jetavana gần thành Sāvatthī do phe lục sư đoạt của tăng về cho tỳ khưu khác.

Chú giải: như trong điều học đoạt về cho mình (parihatta sikkhāpada) trong ưng xả đối trị. Chỉ khác là trong điều học đoạt về cho mình phạm tội ưng xả đối trị vì đoạt về cho mình, trong điều học này chỉ phạm ưng đối trị, vì đoạt về cho người khác.

TRONG ĐỀN VUA - PHẦN THỨ CHÍN (RĀJAVAGGA)

Có 10 điều học:

1) Trong cung cấm (antepura).

Đức vua được thọ lễ tôn vương làm chúa trong nước, ngài còn ngự trong cung cấm với hoàng hậu, tỳ khưu chưa được lịnh đòi vào cung cấm ấy, phạm ưng đối trị.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Jetavana gần thành Sāvatthī do đức Ānanda vào trong cung cấm trong khi đức vua Pasenadikosala cùng hoàng hậu còn ngự trên long sàn.

2) Lượm vật báu (ratana).

Tỳ khưu thấy vật dụng của người thế rơi hoặc bỏ quên trong nơi nào, cho là vật làm rớt rồi tự mình hoặc bảo kẻ khác lượm lấy, phạm ưng đối trị, trừ ra vật ấy rơi hoặc bỏ quên trong chùa hoặc chỗ ở của mình, phải lượm cất cho chủ, nếu không lượm cất, phạm tác ác.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Jetavana gần thành Sāvatthī do một tỳ khưu đi tắm lượm được túi bạc đựng 500 lượng của người bà-la-môn. Bà-la-môn đã nhờ tỳ khưu cho túi bạc lại, rồi tính cáo gian rằng của tôi có đến 1000 lượng không phải chỉ 500 lượng đâu, bèn bắt tỳ khưu ấy rồi thả ra.

Chú giải: Tự mình lượm lấy hoặc bảo kẻ khác lượm lấy bạc vàng cho mình, phạm ưng đối trị. Cho tăng, cho tháp và cho vị khác, phạm tác ác. Dầu của cha mẹ rồi lượm cất như người giữ kho, phạm ưng đối trị. Nếu người thế nói: “xin ngài cất giùm vật này”, thì nên ngăn “không nên”. Nếu họ bất bình liệng vật ấy rồi bỏ đi, gọi là việc bận của tỳ khưu, tỳ khưu nên lượm cất.

Thợ mộc, hoặc người của nhà nước làm việc trong chùa, họ gởi vật chi hoặc gởi chỗ ở, xin cất giữ giùm cho, cũng chẳng nên vị mặt, sợ sệt, nên chỉ chỗ cất để cũng được. Dầu phía trong chùa hoặc phía trong chỗ ở hoặc trong nơi mà họ nghi, có lẽ tỳ khưu hay sa di lượm lấy vật rơi rớt trong chỗ như thế, nên tự mình hoặc bảo kẻ khác lượm lấy rồi làm dấu cất và nên nói: “Vật của người nào người ấy hãy vào lấy đi”. Nếu người vào đến, nên hỏi người ấy rằng “vật của ngươi làm mất ấy như thế nào”, nếu họ nói trúng thì nên cho họ, nói không trúng nên đáp “Ngươi hãy vào kiếm đi”. Nếu tỳ khưu đi khỏi nơi ấy, nên gởi cho vị khác đáng gởi, nếu không có vị như thế, nên gởi cho người cư sĩ đáng tin cậy, rồi ra đi được.

Tỳ khưu không đi khỏi chùa và không thấy chủ lại kiếm, nên lấy vật ấy dùng làm chỗ ở hoặc tháp, hoặc ao sen, là vật bền chắc. Nếu đã quá lâu ngày mà chủ lại đến, nên chỉ rõ vật bền chắc ấy, rồi nói “Ngươi nên hoan hỉ đi”. Nếu chủ không vui lòng, muốn đòi lại nên cho người khác lấy vật bền chắc ấy làm của họ, rồi huờn vật mà họ làm rơi trong chùa hoặc trong chỗ ở của mình ấy lại cho họ. Nếu không lượm cất, phạm tác ác.

Thể thức không phạm tội: Vật rơi trong chỗ mà đức Phật cho phép lượm, tỳ khưu lượm cất vật có thể cất được, lượm vật ấy vì sự cần thiết, hoặc là vật mượn, hoặc lượm lấy cho là vật đã bỏ, và tỳ khưu điên đều không phạm tội.

Ðiều học này phạm tội vì dạy người khác (sānattika), có 4 chi: không có cớ mà đức Phật cho phép (anuññātakāranaṃ); vật của người khác (parasantakatā); không phải lượm lấy vì cho là vật bỏ và mượn (vissāsagānakapālukulasaññānaṃ abhāvo); tự mình lượm hoặc bảo kẻ khác lượm (uggahanaṃ vā uggahāpanaṃ vā). Ðều đủ cả 4 chi ấy mới phạm ưng đối trị.

Chỗ sanh tội (samuṭṭhāna vidhī) như trong điều học làm mai dong (sañcaritta sikkhāpada).

3) Đi vào xóm sái giờ(vikālegāmappavesana).

Tỳ khưu không cho vị khác trong bọn hay mà đi vào xóm sái giờ phạm ưng đối trị, trừ

ra có việc gấp, nhất là có rắn mổ tỳ khưu trong bọn.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Jetavana gần thành Sāvatthī do phe lục sư đi vào xóm sái giờ để nói chuyện vô ích làm cho thiên hạ chê trách.

Chú giải: Ra đi vào xóm bước đầu, phạm tác ác. Qua bước thứ nhì phạm ưng đối trị. Ăn trong nhà thiện tín hoặc trong nhà ăn rồi muốn đi vào xóm, nếu có tỳ khưu ngồi bên trái hoặc bên mặt cũng phải từ giã, bằng không có nên nghĩ rằng “không có” rồi đi. Khi đi ra đến đường dầu thấy tỳ khưu khác cũng phải từ giã bằng lời này “Tôi xin từ giã đi vào xóm trong lúc sái giờ” (vikalegāmappavesanam āpucchāmi), trong lúc sái giờ phạm ưng đối trị; trong giờ tưởng là sái giờ phạm tác ác.

Thể thức không phạm tội: Biết là buổi sớm có việc gấp, hoặc có từ giã vị khác rồi đi, không có vị nào khác rồi đi, hoặc đi đến chùa mà phải qua xóm, hoặc đi đến chỗ ngụ của tỳ khưu ni, đi đến chỗ người tu ngoại đạo hoặc có tai hại, và tỳ khưu điên đều không phạm tội.

Ðiều học này không phạm tội vì dạy người khác (anāṇattika), có 3 chi: không từ giã tỳ khưu trong bọn (santambhikkhunī anāpucchā); không có cớ mà đức phật cho phép (anuññātakaraṇabhāvo); đi vào xóm sái giờ (vikālegāmappanesanaṃ). Ðều đủ cả 3 chi ấy mới phạm ưng đối trị.

Chỗ sanh tội (samuṭṭhāna vidhī) như trong điều học lễ dâng y lần thứ nhất (pathamakathina), chỉ khác nhau là điều học này phạm tội vì làm và không làm (kiriyā kiriyā).

4) Làm ống đựng kim (sūcighana).

Tỳ khưu làm ống đựng kim bằng xương, hoặc bằng ngà, bằng sừng, phạm ưng đối trị. Phải phá bỏ ống đựng kim ấy rồi sám hối rồi mới hết tội.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại tịnh xá Nigrodha gần thành Kapilavatthu, xứ “Thích Ca”, do chư sư xin rất nhiều ống đựng kim bằng ngà, thí chủ không rảnh làm việc để nuôi sanh mạng và vợ con, làm cho thiên hạ chê trách.

Thể thức không phạm tội: Làm ống đựng thuốc nhỏ mắt, cán dao, ống lược nước và tỳ khưu điên đều không phạm tội.

Ðiều học này phạm tội vì dạy người khác (sānattika) có 3 chi: ống đựng kim (sūcigharatā); làm, nhứt là bằng xương (atthima yāditā); tự mình làm hoặc bảo kẻ khác làm cho mình làm được (attano atthāya karanaṃ vā kārāpetvā vā paṭilābho). Ðều đủ cả 3 chi ấy mới phạm tội ưng đối trị.

Chỗ sanh tội (samuṭṭhāna) như trong điều học làm mai dong (sancaritta sikkhāpada).

5) Làm giường (mañca).

Tỳ khưu làm giường hoặc bàn nhỏ thấp dài, nên làm chân cao hơn hết là chừng 8 ngón tay(57) của đức Phật (kể từ dạ dưới giường trở xuống), nếu làm quá mực thước, phạm ưng đối trị. Phải cắt bỏ cho bằng hạn định rồi sám hối, mới hết tội (điều học này gọi là “chedanaka” như thế cũng được).

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Jetavana gần thành Sāvatthī, do tỳ khưu Upananda làm giường cao quá hạn định.

Thể thức không phạm tội: Bảo họ làm cho vừa hạn định hoặc cao quá giới hạn rồi dạy họ cắt bỏ cho vừa và tỳ khưu điên đều không phạm tội. Có hai chi: giường hoặc bàn nhỏ dài cao quá giới hạn (pamānātikkantani añcapithatā); tự mình làm hoặc bảo kẻ khác làm cho mình, làm được (attano attāyakaranaṃ vā kārāpetvā vā paṭilābho). Ðều đủ cả 2 chi ấy mới phạm ưng đối trị.

Chỗ sanh tội (samuṭṭhāna) ngoài ra, như trong điều học làm ống đựng kim (sūcighara sikkhāpada).

6) Làm giường có dồn gòn (tulonaddha).

Tỳ khưu làm giường hoặc bàn nhỏ thấp dài có dồn gòn hoặc dồn bông, phạm ưng đối trị. Phải phá bỏ rồi sám hối mới hết tội.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Jetavana gần thành Sāvatthī, do phe lục sư làm giường có dồn bông làm cho thiên hạ chê trách.

Thể thức không phạm tội: Trong các đồ trang sức, dây nịch lưng, áo bát, vải lược nước, gối có dồn bông không tội.

Ðiều học này phạm tội vì dạy người khác (sānattika), có 2 chi: giường hoặc bàn nhỏ thấp dài có dồn gòn (tulonaddhamañcapithatā); tự mình làm hoặc bảo kẻ khác làm cho mình, làm được (attano atthāyakaranaṃ vā kārādetvā vā paṭilābho). Ðều đủ cả 2 chi ấy mới phạm ưng đối trị.

7) Làm tọa cụ(nisīdana).

Tỳ khưu làm tọa cụ để ngồi, nên làm theo hạn định là bề dài 2 gang, bề ngang một gang rưỡi, bìa 1 gang của đức Phật, nếu làm quá hạn định phạm ưng đối trị. Phải cắt bỏ cho bằng mực thước rồi sám hối mới hết tội.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Jetavana gần thành Sāvatthī do phe lục sư làm toạ cụ quá hạn định.

Thể thức không phạm tội: Làm cho vừa theo hạn định hoặc nhỏ hơn người khác làm cho, quá hạn định rồi cắt bỏ ra cho bằng và tỳ khưu điên đều không phạm tội. Có 2 chi: toạ cụ quá hạn định (nisīdanassapamānātikknatatā); tự mình làm hoặc bảo kẻ khác làm, làm được (attano atthāya karanaṃ vā karāpetvā patilābho). Ðều đủ cả 2 chi ấy mới phạm ưng đối trị.

Chỗ sanh tội (samuṭṭhāna) như trong điều học trên.

8) Vải rịt ghẻ (gandappaticchādi).

Tỳ khưu làm vải rịt ghẻ, nên làm cho đúng theo hạn định là bề dài 4 gang, bề ngang 2 gang của đức Phật. Nếu làm quá hạn định phạm ưng đối trị. Phải cắt bỏ cho bằng hạn định rồi sám hối mới hết tội.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Jetavana gần thành Sāvatthī, do phe lục sư làm vải rịt ghẻ quá giới.

9) Làm y tắm mưa (vassikasātikā).

Tỳ khưu làm y để tắm mưa, nên làm theo hạn định là: bề dài 6 gang, bề ngang 2 gang của đức Phật, nếu làm quá giới phạm ưng đối trị. Phải cắt bỏ cho đúng theo luật định, rồi sám hối mới hết tội.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Jetavana gần thành Sāvatthī do phe lục sư làm y tắm mưa quá giới.

10) Làm cà sa lớn (nanda).

Tỳ khưu làm ca sa dài, lớn bằng cà sa của Phật phạm ưng đối trị. Ca sa của Phật có bề dài 9 gang, bề ngang 6 gang của đức Thế Tôn. Phải làm theo luật định là cắt cho vắn, cho nhỏ hơn ca sa của Phật, rồi sám hối mới hết tội. Ðiều học này gọi là Nandatthera cũng được.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Jetavana gần thành Sāvatthī do tỳ khưu Nanda (em của Phật) có tướng mạo rất đẹp (bề cao thấp hơn đức Phật 4 ngón), mặc ca sa lớn bằng ca sa của Phật, ở xa đi lại, chư tỳ khưu tưởng là đức Thiên Nhơn Sư, bèn sửa soạn đứng dậy tiếp nghinh, rõ lại không phải là đức Vô Thượng Sĩ, nên chê trách.

VI. BỐN ĐIỀU HỌC ƯNG PHÁT LỘ (PATIDESANĪYA)

Patidesanīya nghĩa là tội mà tỳ khưu phải sám hối bằng cách khác (có giải nơi chương sau).

1. Tự tay mình thọ lãnh (hatthatopaṭiggahana)

Tỳ khưu tự tay mình thọ lãnh vật thực nơi tay tỳ khưu ni không phải bà con, phạm ưng phát lộ.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Jetavana gần thành Sāvatthī do 1 tỳ khưu thọ vật thực nơi tay tỳ khưu ni đi bát dâng cho đến 4 ngày, làm cho tỳ khưu ni ấy phải nhịn đói, mình gầy sức yếu.

2. Ðương ăn trong chỗ họ thỉnh mời (kulesunimantitā)

Tỳ khưu đang ăn trong chỗ họ thỉnh mời, nếu có tỳ khưu ni đến dạy thí chủ đem vật này, vật kia đem đến dâng đến tỳ khưu ấy, vì lòng thương yêu trọng đãi tỳ khưu, nên đuổi tỳ khưu ni ra khỏi, nếu không đuổi thì phạm ưng phát lộ.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Jetavana gần thành Sāvatthī do phe lục sư được mời thỉnh ăn, có phe sau tỳ khưu ni đến dạy thí chủ dâng vật này, vật nọ đến phe lục sư, lục sư nhờ đó mà ăn no. Các vị khác phải chịu nhịn.

3. Bậc thánh mà tăng đã chỉ định (sekkhasammata)

Bậc thánh nhơn nào mà tăng đã ra lịnh định là bậc có đức tin nhiều mà nghèo, nếu tỳ khưu không bịnh, không được thỉnh mà thọ vật thực nơi ấy đem về dùng, phạm ưng phát lộ.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Veluvana gần thành Rājagaha do chư sư thọ lãnh vật thực nơi bậc thánh nhơn mà nghèo, làm cho nhà ấy phải chịu đói khát.

4. Chỗ ở trong rừng nguy hiểm (araññikasenāsana)

Chỗ ở trong rừng là nơi xa xóm ít nhất là 1000 thước. Tỳ khưu ngụ trong rừng là nơi nguy hiểm có điều lo sợ, nếu không bịnh mà thọ lãnh vật thực của thí chủ đã cho tin trước rằng “họ sẽ đến dâng vật thực trong nơi ấy” và tỳ khưu không cho họ hay có sự nguy hiểm trong nơi ấy, tự tay mình thọ lãnh đem dùng, phạm ưng phát lộ.

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Nigrodha tịnh xá, gần thành Kapilavatthu (dòng Thích Ca), do chư sư ngụ nơi rừng nguy hiểm, có phe tín nữ vào trai tăng bị bọn trai hung ác đón đường cướp của và hãm dâm.

Thể thức không phạm tội: Tỳ khưu cho hay sự nguy hiểm ấy mà tưởng là chưa cho hay, hoặc nghi, hoặc tưởng đã có cho hay rồi, có bịnh, thọ lãnh vật thực của thì chủ dâng đến mà mình đã cho hay trước, hoặc dùng vật thực dư của tỳ khưu bịnh, hoặc dùng củ, trái cây mà mình được thọ lãnh ngoài chùa, và tỳ khưu điên đều không phạm tội.

Ðiều học này có 7 chi: chỗ ngụ trong rừng như đã nói (yacāvutta āraññika senāsakatā); vật thực không phải phát sanh trong nơi ấy (yāvakālikassa attatthajātakatā); không có bịnh (agilānatā); vật thực không phải của dư của tỳ khưu bịnh (agilānāvasesakatā); không cho hay (appatisaṃ viditatā); thọ lãnh trong chùa (ajjhārame paṭiggahanaṃ); đã ăn vào (ajjhoharanaṃ). Ðều đủ cả 7 chi ấy mới phạm ưng phát lộ.

Chỗ sanh tội (samuṭṭhāna) như trong điều học lễ dâng y lần thứ nhất (pathama kathina sikkhāpada). Chỉ khác nhau là điều học này phạm tội vì làm (kyriyā) là thọ lãnh và vì không làm là không cho hay trước (akiriyā).

Nếu phạm 1 trong 4 tội ưng phát lộ ấy nên sám hối như vầy: Tôi đã phạm phép đáng cho đức Phật chê trách là phép ưng phát lộ mà người phạm cần phải bày tỏ ngay, tôi xin bày tỏ pháp ấy. Còn lời xin sám hối và lời thọ tiếp theo như lời sám hối trong các tội khác ‒ Gārayhaṃ bhante [āvuso] dhammaṃ āpajjiṃ asappāyam patidesaniyaṃ taṃ patidesemi. Nếu nhiều vị, đọc āpajjimhā thế cho āpajjiṃ, paṭidesama thế cho paṭidesemi.

VII. BẢY MƯƠI LĂM ĐIỀU HỌC ƯNG HỌC PHÁP (SEKKHIYAVATTA)

Ưng học pháp là điều học mà chư tỳ khưu, sa di phải học và hành. Chia làm 4 phần: mặc y cho nghiêm trang, phần thứ nhất, có 26 điều (sārūpa); thọ thực cho tề chỉnh, phần thứ nhì, có 30 điều học (bhojanapatisaṃyutta); thuyết pháp cho đúng phép, phần thứ ba, có 16 điều học (dhammadesanāpatisamyutta); lượm lặt, phần thứ tư, có 3 điều (pakiṇṇaka).

MẶC Y CHO NGHIÊM TRANG - PHẦN THỨ NHẤT (SĀRŪPA)

Có 26 điều học:

1) Tỳ khưu nên làm như vầy: Ta phải mặc, đắp y cho kín mình (parimaṇdalanivāsana).

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại Jetavana gần thành Sāvatthī do phe lục sư mặc y nội phía trước và phía sau không đồng, làm cho thiên hạ chê trách.

Chú giải: Phải mặc y nội phía trên cho kín rún, phía dưới từ đầu gối xuống 8 ngón tay như thế gọi là mặc kín mình. Nếu dể duôi, mặc phía trước hoặc phía sau xệ xuống, phạm tác ác.

Nếu phạm 1 trong 75 điều “ưng học pháp” gọi là phạm tác ác cả, không cố ý, quên không biết có bịnh, có điều rủi ro, và tỳ khưu điên đều không phạm tội.

Không cố ý là: Tính mặc cho kín mình thiệt mà quên, rồi mặc không kín như thế gọi là không cố ý; không phạm tội: tâm tưởng nơi khác, rồi mặc không kín như thế gọi là quên, quên nên không phạm tội. Không biết mặc cho kín như thế, gọi là không biết, không phạm tội, nhưng lệ thường, tỳ khưu phải học hỏi trước, nếu không học hỏi trước, như thế gọi là dể duôi, cũng không khỏi phạm tác ác.

Tỳ khưu nào, đầu gối lớn, ống chân dài, mặc y phục xuống khỏi 8 ngón tay cho kín cũng nên. Tỳ khưu có ghẻ nơi đầu gối hoặc trong chân như thế gọi là có bịnh, mặc y cao lên hoặc thấp xuống cũng nên. Thú dữ rượt hoặc bọn cướp đánh đuổi gọi là: có điều rủi ro, trong khi rủi ro như thế không phạm.

Các nguyên nhân không sanh tội nhất là: không cố ý như đã nói trên, cũng kể vào trong tất cả điều học ưng học pháp sẽ giải ra phía sau, nơi nào có điều chi khác nhau sẽ giải thêm trong điều ấy.

Trong tất cả điều học ấy, đều không phạm tội vì bảo kẻ khác làm (anāṇattika). Ðiều học này có 3 chi: không dè dặt cẩn thận (anādasiyaṃ); không có nguyên nhân không phạm tội (anāpatti karaṇābhāvo); mặc không kín mình (aparimandalaṃ nivāsanaṃ). Ðều đủ cả 3 chi ấy mới phạm tác ác.

Trong mỗi điều học ưng học pháp đều có 3 chi giống nhau như trong điều học này. Cho nên trong mấy điều học sau, không cần phải nói đến phần chi phạm tội nữa.

Chỗ sanh tội sẽ giải ra phía sau cuối cùng. Trong mỗi câu đầu của ưng học pháp không nói tên tội, chỉ có câu: tỳ khưu nên làm như vầy; “đều đủ cả điều học” (sikkhākaranīyā). Biết rằng phạm tội tác ác, vì tiếng “không cẩn thận” mà làm thì phạm tác ác. Cho nên phía sau không cần phải nói tên tội nữa, cũng nên biết là phạm tội vì không cẩn thận.

2) Tỳ khưu nên làm như vầy: Ta nên đắp y cho kín mình, mặc y vai trái phía dưới từ đầu gối xuống khoảng 4 ngón tay, phía trên trùm cho kín cánh chỏ tay trái (parimandala pārāpana).

3) Tỳ khưu nên làm như vầy: ta nên trùm y cho kín mình khi đi vào khoảng nhà (supaṭicchanno antaragharegamana).

4) Tỳ khưu nên làm như vầy: ta nên trùm y cho kín mình khi ngồi trong khoảng nhà (supaṭicchanno antaragharenisīdana);

Vào ngụ trong khoảng nhà dầu ngồi rồi ra y, mặc cho kín mình (như trong khi ở trong chùa) trong lúc ban ngày hoặc ban đêm cũng không phạm tội.

Tiếng “vāsupagatassa” trong kinh chú giải rằng: “đi vào để ngụ”, nhưng không định ngụ đêm hay là ngụ đỡ. Có chỗ lại nói “vāsupagato” nghĩa là đi vào ngụ đêm.

5) Tỳ khưu nên làm như vầy: ta nên thu thúc cho chánh đáng là không nên múa tay quơ chơn khi đi vào khoảng nhà (susamvuto antaragharegamana).

6) Tỳ khưu nên làm như vầy: Ta nên thu thúc cho chánh đáng là không múa tay quơ chơn khi ngồi trong khoảng nhà (susaṃvuto antaragharenisīdana).

7) Tỳ khưu nên làm như vầy: Ta nên ngó xuống là xem phía trước, xa 4 hắc khi đi vào khoảng nhà (nghỉ đứng trong nơi nào rồi liếc xem để ngừa sự rủi ro tai hại: như voi, ngựa, xe cũng nên) (okkhittacakkhuantaraghare gamana).

8) Tỳ khưu nên làm như vầy: ta nên ngó xuống xa 4 hắc khi ngồi trong khoảng nhà (okkhittacakkhu antaragharenisīdana).

9) Tỳ khưu nên làm như vầy: ta không nên dở y lên khi đi vào trong khoảng nhà, dầu trong khi thọ thực cũng không nên dở y lên (na ukkhittakāya antaragharegamana).

10) Tỳ khưu nên làm như vầy: ta không nên dỡ y lên, khi ngồi trong khoảng nhà (na ukkhittakāya antaraghare nisīdana).

11) Tỳ khưu nên làm như vầy: Ta không cười lớn tiếng khi đi vào khoảng nhà, dầu có bịnh cũng không khỏi phạm tội (na ujjhaggikāya antaragharegamana).

12) Tỳ khưu nên làm như vầy: Ta không cười lớn tiếng khi ngồi trong khoảng nhà. Nếu có cớ nên cười, thì mỉm cười, không phạm tội (na ujjhaggikāya antaragharenisīdana).

13) Tỳ khưu nên làm như vầy: Ta nên nói nhỏ nhẹ khi đi vào khoảng nhà (appasaddho antaragharegamana).

14) Tỳ khưu nên làm như vầy: Ta nên nói nhỏ nhẹ khi ngồi trong khoảng nhà (appasaddho antaragharenisīdana). Nói nhỏ nhẹ là như nhà bề dài 12 hắc, đại đức (sư cả) ngồi đầu, vị thứ nhì ngồi giữa, vị thứ ba ngồi sau chót.

Nếu vị cả nói với vị thứ nhì, vị này vừa đủ nghe rõ, còn vị thứ ba chỉ nghe tiếng mà không phân biệt được lời lẽ chi của 2 vị ngồi trước, như thế gọi là nói nhỏ nhẹ. Còn nói lớn tiếng là tiếng nói nghe đến vị thứ ba phân biện được sự lý, như thế gọi là lời nói lớn.

Trong kinh chú giải nói: phân biện tiếng nhỏ, tiếng lớn là tiếng nói thường không nhỏ không lớn nhưng có người có tiếng lớn, có người có tiếng nhỏ. Vậy nên nói tiếng thường làm mẫu.

15) Tỳ khưu nên làm như vầy: ta không uốn mình khi đi vào khoảng nhà (nakāyappacālakaṃ antaragharegamana).

16) Tỳ khưu nên làm như vầy: ta không uốn mình khi khi ngồi trong khoảng nhà (nakāyappacālakaṃ antaragharenisīdana).

17) Tỳ khưu nên làm như vầy: ta không nên đánh đồng xa khi đi vào khoảng nhà (nabāhuppacālakaṃ antaragharegamana).

18) Tỳ khưu nên làm như vầy: ta không nên uốn vai khi ngồi trong khoảng nhà (nabāhuppacālakaṃ antaragharenisīdana).

19) Tỳ khưu nên làm như vầy: ta không nên lắc đầu khi đi trong khoảng nhà (nasisappacālakaṃ antaragharegamana).

20) Tỳ khưu nên làm như vầy: ta không lắc đầu khi ngồi trong khoảng nhà (nasīsappacā lakaṃ aṃantaragarenisīdana). Nên ngồi cho thân thể, tay chân ngay thẳng, trong khi ngồi trong khoảng nhà.

Trong 3 điều học nói về khi ngồi ấy, nếu vào ngụ đêm trong xóm, dầu uốn mình, lắc đầu cũng không phạm tội.

21) Tỳ khưu nên làm như vầy: ta không nên chống nạnh khi đi vào trong khoảng nhà (nakhambhakato antaragharegamana).

22) Tỳ khưu nên làm như vầy: ta không nên chống nạnh khi ngồi trong khoảng nhà, vào ngụ đêm chống nạnh không phạm tội (nakhambhakato antaragharenisīdana).

23) Tỳ khưu nên làm như vầy: ta không nên trùm đầu khi đi vào trong khoảng nhà (na ogunthito antaragharegamana).

24) Tỳ khưu nên làm như vầy: ta không nên trùm đầu khi ngồi trong khoảng nhà (na ogunthito antaragharenisīdana). Vào ngụ đêm trùm đầu không phạm tội.

25) Tỳ khưu nên làm như vầy: ta không nên nhón gót khi đi vào trong khoảng nhà (na ukkutikāya antaragharegamana).

26) Tỳ khưu nên làm như vầy: ta không nên ngồi khoanh tay choàng đầu gối khi ngồi trong khoảng nhà (napallathikāya antaragharenisīdana), vào ngụ đêm không phạm tội.

Trong cả 26 điều này, tỳ khưu vì dể duôi, cố ý làm sai luật cấm phạm tác ác.

Không cố ý, quên, không biết, có sự hại và tỳ khưu bịnh, và tỳ khưu điên đều không phạm tội.

THỌ THỰC CHO CHỈNH TỀ - PHẦN THỨ NHÌ (BHOJANAPATISAMYUTTA)

Có 30 điều học:

1) Tỳ khưu nên làm như vầy: ta nên chú ý thọ lãnh vật thực cho đúng phép, là không làm như thế lấy đem đi đổ bỏ vì giận (sakkaccaṃ piṇḍapāta patiggahaṇa).

2) Tỳ khưu nên làm như vầy: khi thọ thực ta chỉ nên ngó trong bát (pattasaññi piṇḍapāta paṭiggahana).

3) Tỳ khưu nên làm như vầy: ta chỉ nên thọ lãnh canh vừa với cơm (samasūpaka piṇḍapāta paṭiggahana).

4) Tỳ khưu nên làm như vầy: ta chỉ nên thọ lãnh vật thực vừa miệng bát (samatittika piṇḍapāta paṭiggahana), dầu thọ lãnh vật ajāmakālika, sattāhakālika hoặc yāvajivika đầy tràn bát cũng nên.

Nếu thọ lãnh 2 bát nên thọ trước 1 bát rồi để vào nơi khác gởi về chùa, rồi thọ thêm nữa, hoặc mía đã róc, chặt ra từng đoạn, hoặc trái cây mà họ gói lại để lên bát, như thế nói là vun bát cũng không đặng, cho nên thọ lãnh cũng nên.

Trong điều này, dầu tỳ khưu đau thọ lãnh vật thực, vung tràn bát cũng không khỏi tội.

5) Tỳ khưu nên làm như vầy: ta nên ăn cho chỉnh tề (sakkaccaṃ piṇḍapāta bhuñjana).

6) Tỳ khưu nên làm như vầy: khi ăn ta chỉ nên ngó trong bát (pattasaññi piṇḍapāta bhuñjana).

7) Tỳ khưu nên làm như vầy: ta phải ăn vật thực cho đều, là không ăn sâu giữa bát, hoặc đùn vun lên (sapadāna piṇḍapāta bhuñjana).

8) Tỳ khưu nên làm như vầy: ta chỉ dùng canh cho vừa với cơm (samasūpaka piṇḍapāta bhuñjana).

9) Tỳ khưu nên làm như vầy: ta không nên đùa cơm vun lên giữa bát mà ăn (nathūpikato omadditā piṇḍapāta bhuñjana).

10) Tỳ khưu nên làm như vầy: ta không nên đùa cơm khuất lấp đồ ăn, cố ý muốn được nhiều thêm nữa, dầu tỳ khưu bịnh cũng không khỏi phạm tội.

Nếu không cố ý muốn được thêm mà đùa khuất vật thực không phạm tội (nasūpaṃ vā byañjanaṃ vā odane napaṭicchādana).

11) Tỳ khưu nên làm như vầy: ta không bịnh không xin vật thực để ăn; xin nơi bà con hoặc nơi người có yêu cầu, hoặc xin cho người khác không phạm tội (nasūpaṃ vā byañjanaṃ vā odanaṃ vā agilāno attano atthāya viññāpetvā bhuñjana).

12) Tỳ khưu nên làm như vầy: ta không nên liếc xem bát vị khác, cố ý tìm lỗi người, tỳ khưu bịnh cũng không khỏi phạm tội.

Liếc xem cố ý cho thêm, hoặc không cố ý tìm lỗi không phạm tội (na ujjhāna saññiparesaṃ pattaolokana).

13) Tỳ khưu nên làm như vầy: ta không làm vắt cơm cho lớn quá bằng trứng ngỗng, gọi là lớn quá, nhỏ bằng trứng gà gọi là nhỏ quá, nhỏ hơn trứng ngỗng, lớn hơn trứng gà thì vừa (nātimahan takavalakarana).

14) Tỳ khưu nên làm như vầy: ta làm vắt cơm cho tròn không dài (parimandala ālopakarana).

15) Tỳ khưu nên làm như vầy: khi vắt cơm chưa đến miệng, ta không hả miệng chờ (na anāhataka valemuhkadvā ravivarana).

16) Tỳ khưu nên làm như vầy: trong khi ăn, ta không nhét trọn bàn tay vào miệng (nabhuñjamanosabbamhatthammukhepakkhipana).

17) Tỳ khưu nên làm như vầy: ta không nói chuyện khi vật thực còn trong miệng (nasakavalena mukhenabyāharaṇa).

18) Tỳ khưu nên làm như vầy: ta không thảy vật thực vào miệng mà ăn (napindukkhepakabhuñjana).

19) Tỳ khưu nên làm như vầy: ta không cắn vắt cơm mà ăn (nakavalāvaccedakabhuñjana).

20) Tỳ khưu nên làm như vầy: ta không ăn độn cơm bên má như khỉ ăn (na avagaṇḍakārakabhuñjana).

21) Tỳ khưu nên làm như vầy: ta không búng rảy tay trong khi ăn (rảy rác được) (nahatthaniddhūnakabhuñjana).

22) Tỳ khưu nên làm như vầy: ta không làm cho cơm đổ, liệng, bỏ rác, có đổ cơm không phạm tội (nasiṭṭhāvakārakabhuñjana).

23) Tỳ khưu nên làm như vầy: trong khi ăn ta không le lưỡi ra khỏi miệng (na jivchānicchārakabhuñjana).

24) Tỳ khưu nên làm như vầy: ta không nên ăn và chắp (nacapucapukārakabhuñjana).

25) Tỳ khưu nên làm như vầy: ta không dùng vật thực nghe tiếng rột rột (nasurusurukārakabhuñjana).

Ðiều học này, đức Phật cấm chế tại Ghosita tịnh xá, gần thành Kosambī, do 1 vị tỳ khưu nghe tăng thọ sữa húp rột rột rồi giễu rằng: có lẽ tăng húp sữa cho nguội chăng?

26) Tỳ khưu nên làm như vầy: ta không ăn, liếm tay (nahatthanilehakabhuñjana).

27) Tỳ khưu nên làm như vầy: ta không nên ăn liếm bát và vét bát (napattanillehakabhuñjana).

28) Tỳ khưu nên làm như vầy: ta không liếm môi trong khi ăn (na otthanille napattanillehakabhuñjana).

29) Tỳ khưu nên làm như vầy: ta không dùng tay còn dính vật thực, cầm đồ đựng nước, tính đem rửa tay hoặc cho người khác rửa, cầm không phạm tội (nasāmi senahatthenapā nīyathālakapaṭiggahana).

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại rừng Bhesakalā gần thành Sumsumāratira, do chư tỳ khưu tay còn dính cơm mà cầm đồ đựng nước bị thí chủ chê trách.

30) Tỳ khưu nên làm như vầy: ta không đổ nước rửa bát còn hột cơm trong khoảng nhà. Nên lượm cơm cho nát rồi đổ, hoặc đổ trong ống nhổ, rồi đem đi đổ hoặc đem đổ nơi khác, đều không phạm tội (nasasitthakaṃpattadhovanaṃantaragharechaddana).

Ðiều học này đức Phật cấm chế tại rừng Bhesakalā gần thành Sumsumāratira, do chư tỳ khưu đổ nước rửa bát có lộn cơm là cho thí chủ chê trách.

Trong cả 30 điều học này, tỳ khưu nào dể duôi, cố ý, phạm tác ác. Không cố ý, không trí nhớ, không biết mình, có sự hại, và tỳ khưu điên đều không phạm tội.

Tỳ khưu bịnh không phạm tội, trừ ra trong 4 điều học thọ vật thực đầy tràn miệng bát, móc ăn giữa bát, đùa cơm lấp vật thực và liếc xem bát tỳ khưu khác để tìm lỗi người, dầu tỳ khưu bịnh cũng không khỏi phạm tội.

THUYẾT PHÁP CHO ĐÚNG PHÉP - PHẦN THỨ BA (DHAMMADESANĀPAṬISAṂYUTTA)

Có 16 điều học:

1) Tỳ khưu nên làm như vầy: ta không nói pháp đến người vô bịnh, có dù trong tay.

Chú giải: Nếu người khác họ che cho, hoặc dù để trong mình cho vừa rảnh tay cũng gọi là người không có dù trong tay, nói pháp đến người ấy cũng nên (nachattapānissa agilānassadhammadesana).

2) Tỳ khưu nên làm như vầy: ta không nói pháp đến người vô bịnh, có gậy trong tay (như trong điều học trên) (nadaṇḍapānissa agilānassadhammadesana).

3) Tỳ khưu nên làm như vầy: ta không nói pháp đến người vô bịnh, có vật bén (dao, gươm) trong tay (như trong điều học trên) (nasatthapānissagilānassadhammadesana).

4) Tỳ khưu nên làm như vầy: ta không nói pháp đến người vô bịnh có cung tên, súng trong tay (naāvudhapānissagilānassadhammadesana).

5) Tỳ khưu nên làm như vầy: ta không nói pháp đến người vô bịnh, có mang dép guốc (napādukārudhassa agilānassadhammadesana).

6) Tỳ khưu nên làm như vầy: ta không nói pháp đến người vô bịnh, có mang giày da (naupāhanārullhassa agilānassadhammadesana).

7) Tỳ khưu nên làm như vầy: ta không nói pháp đến người vô bịnh, ngồi trên xe, võng... ngồi trên xe với nhau, nói pháp cũng được.

Tỳ khưu ngồi trên xe cao, người nghe ngồi xe thấp hoặc ngồi trên xe bằng nhau, tỳ khưu ngồi xe trước, người nghe ngồi xe sau, đều nói pháp được hết, nhưng người ngồi xe sau, dầu cao hơn mà nói pháp đến người ngồi xe trước không nên (nayānagatassa agilānassadhammadesana).

8) Tỳ khưu nên làm như vầy: ta không nói pháp đến người vô bịnh, ngồi hoặc nằm trên giường (nasayanaga tassa agilānassadhammadesana).

Tỳ khưu nằm nơi cao nói pháp đến người nằm nơi thấp cũng nên, người nằm nói pháp đến người đứng, hoặc ngồi nói đến người đứng, hoặc ngồi với nhau, hoặc đứng nói với người đứng đều được cả.

9) Tỳ khưu nên làm như vầy: ta không nói pháp đến người vô bịnh, ngồi khoanh tay choàng qua đầu gối (napallatthikāyanisinnassa agilānassadhammadesana).

10) Tỳ khưu nên làm như vầy: ta không nói pháp đến người vô bịnh, có bịt khăn (navetthitasīsassa agilānassadhammadesana).

11) Tỳ khưu nên làm như vầy: ta không nói pháp đến người vô bịnh, đội khăn hoặc nón (na ogunthitasīsassa agilānassadhammadesana).

12) Tỳ khưu nên làm như vầy: ta không ngồi sà đất nói pháp đến người vô bịnh, ngồi trên chiếu, đệm (nachamāyamnisīditvā āsanenisinnassa agilānassadhammadesana).

13) Tỳ khưu nên làm như vầy: ta không ngồi trên chỗ thấp nói pháp đến người vô bịnh ngồi nơi cao (nanīce āsanenisīditvā uce āsanenisinnassa agilānassadhammadesana).

14) Tỳ khưu nên làm như vầy: ta không đứng nói pháp đến người vô bịnh ngồi (nathitonisinnassa agilānassadhammadesana).

Trong kinh chú giải có nói, dầu tỳ khưu trẻ đến chỗ tỳ khưu cao hạ, rồi tỳ khưu trẻ ấy đứng, vị trưởng ngồi hỏi đạo, tỳ khưu trẻ không nên đáp. Nếu tỳ khưu trẻ không có thể bảo vị trưởng lão đứng dậy mới nên hỏi, không dám nói, vì tôn kính vị trưởng lão, nên nghĩ rằng: ta nói pháp đến tỳ khưu trẻ đứng gần bên, rồi nói cũng nên.

15) Tỳ khưu nên làm như vầy: ta không đi phía sau nói pháp đến người vô bịnh đi phía trước (napacchato gacchanto pūrato gacchantassa agilānassadhammadesana).

Kinh chú giải có nói, nếu người đi trước nói đạo không nên đáp, nên nghĩ rằng: ta nói pháp đến người đi phía sau, như thế rồi nói.

16) Tỳ khưu nên làm như vầy: Ta không đi ngoài đường, nói pháp đến người vô bịnh đi trong đường (na upathena gacchanto pathena gacchantassa agilānassadhammadesana).

Nếu mỗi người đi 1 bên đường, nói pháp cũng nên.

Trong cả 16 điều học, tỳ khưu dể duôi cố ý phạm tác ác, quên, không biết mình, có bịnh, có điều hại, và tỳ khưu điên đều không phạm tội.

LƯỢM LẶT - PHẦN THỨ TƯ (PANKINNAKA)

Có 3 điều học:

1) Tỳ khưu nên làm như vầy: ta không bịnh, không đứng tiểu hoặc đại tiện.

Trong khi mắc đại tiểu tiện gấp rút không phạm tội (nathito agilāno uccāraṃ vā passāvaṃ vā karaṇa).

2) Tỳ khưu nên làm như vầy: ta không bịnh, không đại hoặc tiểu tiện, khạc nhổ, hỉ mũi trên chỗ xanh nhứt là cây cỏ tươi, dầu rễ cây còn sống thấy rõ trên mặt đất hoặc nhánh cây còn sống cũng đều gọi là xanh cả (naharite agilāno uccāram vā passāvaṃ vā karana).

Lên ngồi trên nhánh cây để đại tiểu tiện rớt xuống chỗ không có vật xanh cũng nên. Ði tiểu chỗ không có vật xanh, dầu đại tiểu tiện đến gấp rút cũng gọi như người có bịnh, không tội. Nếu tìm không kịp nơi không có vật xanh, nên kiếm vật chi lót đại tiểu tiện có chảy nhằm vật xanh cũng vô tội.

3) Tỳ khưu nên làm như vầy: ta không bịnh không đại hoặc tiểu tiện, nhổ, hỉ mũi trong nước (na udake agilāno uccāraṃ vā passāvaṃ vā karaṇa).

Nước để dùng được, nước không dùng được không phạm tội. Nước ngập không có gò đất, đại tiểu tiện trong nước ấy không tội. Đại tiểu tiện trên khô chảy xuống nước không phạm tội.

Trong cả 3 điều học ấy, tỳ khưu dể duôi cố ý phạm tác ác. Không cố ý, không có trí nhớ, không biết mình có bịnh, có sự rủi ro, và tỳ khưu điên đều không phạm tội.

Trong cả 75 điều ưng học pháp (trừ ra điều 25, 29, 30 trong phần thọ thực tề chỉnh), đức Phật cấm chế tại Kỳ Viên tịnh xá (Vihāra Jetavana) gần thành Xá Vệ (Sāvatthī) do phe lục sư làm quấy.

2 điều học cười lớn, 2 điều học nói lớn tiếng, 1 điều học nói chuyện còn vật thực trong miệng thành 5 điều học: ngồi sát đất nói pháp đến người trên chiếu đệm; ngồi nơi thấp nói pháp đến người ngồi nơi cao; đứng nói pháp đến người ngồi; đi ngoài đường nói pháp đến người đi trong đường; đi sau nói pháp đến người đi trước ‒ 5 điều học này với 5 điều trên thành 10 điều học. 10 điều học này thuộc về samanubhāsanasamuṭṭhāna là tội sanh do thân khẩu ý, phạm tội vì làm (kiriyā), khỏi phạm tội vì tưởng (saññāvimokkha), phạm tội vì cố ý (sacittaka), phạm tội vì đời (lokavajja), thân nghiệp (kāyakamma), khẩu nghiệp (vacīkamma), ác tâm (akusalacitta), thọ khổ (dukkhavedanā).

Xin đồ ăn, xin cơm thuộc về theyyasatthasamutthāna, tội sanh do thân-ý, thân-khẩu-ý (kiriyā, saññāvimokkha, sacittaka, lokavajja, kāyakamma, vacīkamma, akusalacitta, dukkhavedanā.

Nói pháp đến người vô bịnh, có dù trong tay, có gậy trong tay, có vật bén (dao, gươm) trong tay, có cung tên trong tay, mang guốc, dép, mang giày da đến người đi trên xe, người nằm, đến người ngồi khoanh tay choàng qua đầu gối, người bịt khăn, người đội khăn. 11 điều học ấy thuộc về dhamma desanasamuṭṭhāna là tội sanh do khẩu-ý (kiriyā, kiriyā, saññāvimokkhā, sacittaka, lokavajja, vacikamma, akusalacetta, dukkhavedanā). Còn lại 53 điều học chỗ sanh tội (sanutthāna) như trong điều học bất cộng trụ thứ nhất (pathamapārājika sikkhāpada).

Lại nữa, ưng học pháp không có nhất định là chỉ bấy nhiêu, mà không nhất định ấy là cách thức tỳ khưu nên học và hành chẳng phải có bấy nhiêu đâu, dầu là pháp hành đức Phật đã chế định trong phần hành (vattakhanidha) cũng gọi là ưng học pháp, vì là pháp hành mà tỳ khưu nên học và hành theo.

-oo0oo-

(21) Từ đời nọ đến đời kia.
(22) Mười một hạng người không thể tu lên bậc tỳ khưu được là: người bán nam bán nữ (bộ nấp), người có cả 2 bộ sanh trược khí, người giả tu hành, người còn theo ngoại đạo, không phải người (loài thú), người giết cha, người giết mẹ, người giết A-la-hán, người chích máu Phật, người chia rẽ tăng, người hành dâm với tỳ khưu ni.
(23) Do vị A-xà-lê hoặc giới tử đọc trật tên giới tử, tên vị Hoà thượng tế độ, tên tăng...
(24) Do vị A-xà-lê không bạch hỏi cho đủ các món cần dùng theo bổn phận của tỳ khưu (như y, bát...).
(25) Do tăng không đủ số (từ 5 vị trở lên) để chứng nhận.
(26) Là tỳ khưu không phải người điên, không có tâm tán loạn, không hôn mê.
(27) Māsaka là giá bạc thông dụng ngày xưa bên xứ Trung Ấn Độ bằng 6 cắc bạc của ta (năm 1966).
(28) Của người gởi, tỳ khưu làm mất, không chịu bồi thường cũng phạm Bất cộng trụ.
(29) Bát bên xứ Trung Ấn Độ thuở ấy giá bằng 6 cắc ở nước ta, lưu hành đến ngày nay.
(30) Phước xá này cất trong rừng lớn gần biển và núi Tuyết sơn (Bénarès).
(31) Lục thông là: nhãn thông, nhĩ thông, tha tâm thông, túc mạng thông, thần túc thông, lậu tận thông.
(32) Kinh Chú giải có nói: Tỳ khưu biết dạy học Phạn ngữ và lời chú giải có tài thuyết pháp hay, khi đã thuyết xong, có người hỏi: Ngài học với thầy nào? Tỳ khưu ấy dấu pháp danh của thầy, đáp: Chẳng có thầy nào có thể dạy được ta cả, ta chỉ biết ở nơi ta.
(33) Cáo vì không được thấy tận mắt, không được nghe, không được nghĩ trong tâm.
(34) Cáo rằng phạm tội hành dâm.
(35) Tài sản của tăng từ số 9 đến 17 đều làm bằng kim loại.
(36) Là sau khi nhập hạ rồi, nhằm ngày rằm tháng 9, chư tăng nhóm lại mà tỏ tội cùng nhau.
(37) Nghĩa là 1 nhóm tỳ khưu từ 4 vị sắp lên ở hoà thuận nhau để hành đạo.
(38) Là lời khuyên răn.
(39) Xem trong Kathina khandhaka.
(40) Tam y phát sanh trong 11 tháng, từ 16/10 đến rằm tháng 9, gọi là y ngoài lễ dâng y.
(41) Duyên cớ là lúc y bị cướp mất, lửa cháy, nước lôi, mối ăn, cũ rách.
(42) Thường gọi là thiện nam.
(43) Phạm tội vì cách xin.
(44) Phạm tội vì cách mặc ngoài hạn định.
(45) Lối ngàn thước tây.
(46) Chưa tu lên bậc trên là chưa thọ cụ túc giới làm tỳ khưu.
(47) Nếu có vị trưởng lão bảo dậy, hoặc có tinh, ngạ quỉ đến ngồi nơi ấy hoặc có quan lớn đến ngồi nơi ấy, bỏ đi khỏi phạm tội.
(48) 5 thứ vật thực, nhất là cơm và bánh làm bằng 7 thứ mễ.
(49) Cách thọ lãnh vật mà thí chủ dâng có 5: Vật mà người có sức lực bậc trung vừa dở lên nổi; người dâng ở trong hắc; người dâng nghiêng mình dâng vào; chư Thiên, người hoặc thú dâng; tỳ khưu thọ lãnh vật ấy bằng thân hoặc bằng vật dính thân.
(50) 8 thứ nước: nhất là nước xoài gọi là yāmakālika là vật được phép dùng trong 1 ngày 1 đêm
(51) 5 thứ thuốc: sữa lỏng, sữa đặc, đường, mật ong, dầu gọi là sattāhakālika là vật được phép để dùng trong 7 ngày
(52) Ngoài vật thực và 2 thứ thuốc trên gọi là : yāvajīvika, vật được phép dùng cho đến hết.
(53) Vật ăn trong buổi sáng từ mặt trời mọc tới đứng bóng.
(54) Mahānāma là đức vua dòng Thích Ca, con nhà chú của đức Phật, tuổi lớn hơn đức Phật 1 tháng, đã đắc quả Tư-đà- hàm.
(55) Không cho ở chung, ăn chung.
(56) Moharo panakamma là lời tăng khuyên rằng: Này ông, việc không phải là lợi của ông đâu, ông chỉ được điều quấy vì khi tỳ khưu tụng giới bổn, ông không ghi nhớ cho đúng đắn.
(57) Ngón tay của Phật bằng 3 ngón tay của người bậc trung.

Trang Website được thành lập và quản lý bởi các cận sự nam, cận sự nữ trong Phật Giáo. Mục đích nhằm lưu trữ, số hoá kinh sách và tài liệu Phật Giáo Nguyên Thuỷ - Theravāda.

Chi tiết