Có ví dụ nào để mô tả được thời gian trả quả của Nghiệp?

Bốn loại nghiệp nói theo thời gian cho quả như hiện báo nghiệp,… thường hiển lộ trong một tâm lộ với nhau. Tức tư trong đổng lực thứ nhất gọi là hiện báo nghiệp, tư trong đổng lực thứ bảy gọi là sanh báo nghiệp, tư trong đổng lực thứ hai đến đổng lực thứ sáu gọi là hậu báo nghiệp. Riêng vô hiệu nghiệp, tức tư trong cả bảy đổng lực đã vượt quá thời hạn cho quả của mình.

Ngài đại trưởng lão A xà lê Ledi đã trình bày trong Paramatthadīpanīmahāṭīkā rằng: Trong số lượng 7 đổng lực đó, đổng lực thứ 1 đến thứ 3 gọi là đổng lực tiến lên, đổng lực thứ 5 đến đổng lực thứ 7 gọi là đổng lực lùi xuống, còn đổng lực thứ 4 gọi là đổng lực tột đỉnh (Sikhāpattajavana). Khi đề cập đến sức mạnh của 7 đổng lực, thì đổng lực thứ 1 có sức mạnh yếu bởi vì sanh lên lần đầu tiên chưa nhận được sự trợ giúp ủng hộ từ Tập Hành Duyên (Asevanāpaccaya). Đổng lực thứ 7 có sức mạnh yếu xuống vì đang ở sau cùng, do nhận được sự trợ giúp ủng hộ theo qui trình từ Tập hành Duyên của đổng lực thứ 6 nên có sức mạnh yếu xuống. Như vậy chỉ có đổng lực thứ 2 đến đổng lực thứ 6 có sức mạnh nhiều, bởi vì nhận được sự trợ giúp ủng hộ từ Tập Hành Duyên, không phải ở giai đoạn đang sanh lên lần đầu tiên và giai đoạn diệt cuối cùng. Do nhân này, việc cho quả của cả ba nghiệp mới không giống nhau.

Ví như các loại cây… có một số loại cây tuổi thọ không dài, vừa trồng xuống trong vòng một năm đã ra hoa kết trái, khi ra hoa kết trái rồi thì chết như cây chuối, cây bắp, cây đậu… Bởi nhóm cây này không có lõi vì vậy mới không đủ sức mạnh tồn tại lâu dài. Một số cây có tuổi thọ lâu hơn một năm nhưng không quá bốn năm. Khi trồng xuống cho đến năm thứ hai mới ra hoa kết trái, nhưng khi ra hoa kết trái rồi thì cũng sống không được bao lâu, như cây đu đủ, trái thơm… Bởi vì nhóm cây này cho dù có tuổi thọ lâu hơn nhóm cây đầu nhưng cũng là loại cây được liệt vào loại cây không có lõi. Một số cây có tuổi thọ dài hơn khi trồng xuống nhiều năm mới ra hoa kết trái như cây me, cây xoài… Bởi nhóm cây này là cây có lõi. Do đó, cây cũng phát triễn từ từ, việc ra hoa kết trái cũng phải đến năm, sáu năm trở đi mới có được. Từ đó về sau nếu thời tiết thuận hòa, mỗi năm cây lại ra hoa kết trái.

Điều này như thế nào thì tư trong đổng lực thứ 1 cũng giống như nhóm cây thứ nhất có sức mạnh non yếu không có khả năng cho quả trong thời tái tục. Tức không tạo lập kiếp sống mới được chỉ cho quả trong thời bình nhật vào khoảng giữa đời sống mà thôi. Vì vậy, tư này mới gọi là hiện báo nghiệp. Tư trong đổng lực thứ 7 giống như nhóm cây thứ hai, mặc dù có sức mạnh nhiều hơn tư trong đổng lực thứ 1 nhưng cũng chưa có sức mạnh đầy đủ. Do đó, chỉ có khả năng cho quả trong thời tái tục. Như tạo lập kiếp sống mới và cho quả trong thời bình nhật như làm cho các bộ phận thân thể sai biệt và sự thấy, sự nghe,… sanh lên được riêng biệt khi có cơ hội trong kiếp thứ hai mà thôi. Nếu không có cơ hội cho quả trong kiếp thứ hai thì coi như chấm dứt mãnh lực cho quả tức trở thành vô hiệu nghiệp. Vì vậy, Ngài trưởng lão Dhammapàla mới trình bày trong hậu sớ giải Thanh Tịnh Đạo rằng:

"Dubbalāpi antimajavanacetanā sanniṭṭhānakiccavisesayuttatāya phalavipaccanesattivisesayuttā hotīti upapajjavedanīyā antarikā ca sā hoti".

Tư trong đổng lực thứ 7 cho dù có sức mạnh giãm xuống nhưng hội đủ mãnh lực đặc biệt cho quả. Vì là tư hội đủ phận sự đặc biệt làm cho thành tựu công việc, cho nên tư trong đổng lực thứ 7 mới là sanh báo nghiệp và trở thành vô gián nghiệp. Còn tư trong đổng lực thứ 2 đến đổng lực thứ 6 giống như nhóm cây thứ ba có sức mạnh hơn cả nhóm tư trước. Vì vậy, mới có thể cho quả kể từ kiếp thứ ba… cho đến khi A La Hán Đạo sanh lên mới có khả năng triệt tiêu việc cho quả trong thời tái tục. Còn việc cho quả trong thời bình nhật cho dù người đó là A La Hán nghiệp này cũng vẫn cho quả được cho đến khi Ngài nhập diệt. Lúc đó việc cho quả của nhóm này mới chấm dứt cho nên nhóm nghiệp này mới gọi là hậu báo nghiệp.

Trích: Việc Hành Thiện Của Nhóm Người Nào Phần Nhiều Trở Thành Vô Hiệu Nghiệp Và Hoán Chuyển Tâm Lộ, Thắng Pháp Tập Yếu Luận - Hậu Sớ Giải, Soạn giải Tỳ Khưu Khải Minh