147. Vấn: Sự tu hành của cư sĩ còn không?
Đáp: Sự tu hành của cư sĩ còn nữa.
148. Vấn: Còn phải tu chi thêm nữa?
Đáp: Phải xa lánh sáu đường hư hại và phải làm tròn phận sự là:
con đối với cha mẹ – cha mẹ đối với con; chồng đối với vợ – vợ đối với chồng;tớ đối với chủ – chủ đối với tớ;bạn đối với bạn;trò đối với thầy – thầy đối với trò;thiện tín đối với Sa-môn – Sa-môn đối với thiện tín.
Và phải làm hai điều hữu ích cho phát sanh.
149. Vấn: Sáu điều hư hại (apāyamukha) ấy là điều dạy cư sĩ phải lánh như thế nào?
Đáp: Sáu điều hư hại ấy là:
tư cách thường uống rượu, là nguyên nhân phát sanh sự dể duôi (suramerayamajjapamādaṭṭhānannyoga); tư cách thường đi chơi theo chỗ gốc hẻm trong lúc sái giờ (vikālavisikhācariyānuyogo); tư cách đi xem lễ lớn [16] (samajjābhicaronaṃ);tư cách đổ bác (jutappamādatthanānuyono);tư cách thân cận cùng bạn dữ (pāpamittānuyogo);tư cách thường ưa sự lười biếng (alassānuyogo).
Cả sáu điều hư hại ấy , cận sự nam, cận sự nữ và cận sự nữ chẳng nên làm.
150. Vấn: Phận sự con phải đối với cha mẹ như thế nào?
Đáp: Con phải đối với mẹ cha phải có năm điều là:
con phải quyết tâm rằng: ta được mẹ cha nuôi nấng rồi ta phải phụng dưỡng mẹ cha lại (bhato nesaṃ bharissāmi); con phải quyết tâm rằng: khi mẹ cha có việc ta phải hoãn việc của ta lại để làm việc của mẹ cha ta (kiccaṃ nesaṃ karissāmi); con phải quyết tâm rằng: ta phải gìn giữ dòng dõi mẹ cha cho đúng đắn, không cho hư hại nghĩa là không làm cho tiêu tan tài sản của mẹ cha, vì sự vô ích, cùng tiếp độ mẹ cha cho khỏi điều tà kiến và cho được ở theo chánh pháp, không làm cho chướng ngại trong các nghiệp lành nhứt là việc trai tăng, bố thí mà mẹ cha đã hành theo chánh pháp rồi (kulavamsaṃ thapesāmi); con phải quyết tâm rằng: ta phải có tánh nết cho tốt vừa lòng mẹ cha, đáng cho mẹ cha chia sớt tài sản cho (dayajjaṃ patipajjāmi); con phải quyết tâm rằng: khi mẹ cha quá vãng rồi, ta phải thường bố thí đến bực đáng thọ lãnh của tín thí tin lý nhơn quả đem dâng cúng để hồi hướng phần quả hước đến mẹ cha kể từ ngày mẹ cha quá vãng được ba ngày trở về sau (dakkhinaṃ anupadāssānu).
151. Vấn: Mẹ cha phải đối với con như thế nào?
Đáp: Mẹ cha phải đối với con như thế, chẳng phải vì tôn kính con đâu, đây là việc của mẹ cha phải tiếp độ đến con thôi.
152. Vấn: Mẹ cha tiếp độ con có mấy điều?
Đáp: Mẹ cha tiếp độ đến con có năm điều:
ngăn cấm không cho con làm việc dữ như là: không cho sát sanh, không cho trộm cắp (pāpānivārenti); cho con làm nghiệp lành nhứt là bố thí, trì giới (kalyāne nivārenti); cho con học hành nghề nghiệp chữ nghĩa nên học (học chữ, học toán) (sippaṃ sikkhāpenti); lo dựng vợ gã chồng cho con vừa theo dòng dõi và của cải (paṭirupena dārena samyojenti); cho của cải đến con trong hai dịp: thường cho con xây dựng hoặc cho con làm phước, cho trong khi định đôi bạn cho con hay là cho trong khi mình sắp chết (samaye dāyajjaṃ niyyādenti).
153. Vấn: Chồng đối với vợ có mấy điều?
Đáp: chồng đối với vợ có năm điều:
đối đãi, nói lời êm ái dịu ngọt với vợ (sāmmānanāya); không làm khổ khắc, khinh rẻ vợ như kẻ tôi tớ (avimānanāya); không bỏ lòng vợ (ānaticariyāya) [17]; giao trọn quyền cho vợ làm chủ trong sự sắp đặt vật thực (issariyavosaggena); sắm đồ trang sức cho vợ vừa theo của cải mình (alaṅkārānuppadānena).
154. Vấn: Vợ đối với chồng phải có mấy điều?
Đáp: Vợ đối với chồng phải có năm điều là:
phân phát các việc nhứt là hết lòng lo việc cơm nước cho đúng theo thì giờ đã định (susamrihitakammanta); tiếp độ bà con của chồng và của mình cho đồng nhau (susaṃgahitaparijanā); biết gìn giữ của cải mà chồng đã làm được (sambhatañca anurakkhati); không bỏ bụng chồng (phải trinh tiết) (aniticārinī); làm người đàn bà thông hiểu các việc nhứt là lo cơm cháo, không lười biếng và làm cho các việc được kết quả tốt đẹp (dakkhā ca hoti analasāsabbakiccesu).
155. Vấn: Cận sự nam, cận sự nữ phải đối với ông thầy Samôn có mấy điều?
Đáp: Cận sự nam, cận sự nữ phải đối với ông thầy Samôn có năm điều:
làm việc lành thương là làm việc như đi thỉnh ngài nơi chùa, lấy vải lược, lược nước đem dâng và đấm bóp [18] cho ngài vì lòng tôn kính (mittena kayakammena); nói lời lành thương là nói như: thức tỉnh kẻ khác cho bố thí đến các ngài, lên tiếng tặng khen ngài khi dứt thời thuyết pháp và hết lòng thành thật trọng đãi các ngài (mettena vaciikammena); ý tưởng lành thương là như tâm tính rằng: đối với các ngài thượng toạ hằng đến nhà chúng ta “cầu cho các ngài được an vui” và hết lòng thành thật tôn trọng các ngài (mettena manokammena); trạng thái người không đóng cửa nhà là người siêng năng bố thí đến hàng Samôn khi thấy các ngài đến rồi, làm phước không than tiếc, đối với vật đã có, không nên nói là không có (anāvatadvāratāya); có tư cách dâng cúng vật thực đến hàng Samôn (amisānuppadānena).
156. Vấn: Cận sự nam, cận sự nữ phải làm đối với hàng Samôn như thế, còn Samôn có phận sự tiếp độ cận sự nam, cận sự nữ chăng?
Đáp: Samôn cũng phải có phận sự tiếp độ đến cận sự nam, cận sự nữ do sáu pháp là:
ngăn cấm cận sự nam, cận sự nữ không cho làm những nghiệp xấu xa, như không cho sát sanh, trộm cắp (pānānivārenti); cho cận sự nam, cận sự nữ làm những nghiệp lành, nhứt là bố thí, trì giới (kalyāṇenivesenti); tiếp độ cận sự nam, cận sự nữ và rải tâm từ ái cho cận sự nam, cận sự nữ được an vui không có điều khổ não, buồn lo, bịnh tật (kalyāṇena manasā anukampanti); cho cận sự nam, cận sự nữ nghe pháp chưa thường nghe (asutaṃ sāventi); làm cho pháp mà cận sự nam, cận sự nữ đã nghe rồi cho được trong sạch, là giảng giải nghĩa lý pháp ấy cho thêm rõ rệt, cho đến khi cận sự nam, cận sự nữ hết điều nghi ngại; chỉ đường trời cho cận sự nam, cận sự nữ là chỉ cho biết rằng: người mà được thoát sanh về cõi trời vì thế lực của pháp lành, nhứt là ngũ giới và thập thiện.
____________________
Chú thích:
[16] Ngày lễ lớn hoặc là đi nghe ca hát.
[17] Một lòng với vợ.
[18] Cận sự nam chỉ nên đấm bóp thôi.
Nguồn: “CƯ SĨ VẤN ĐÁP”, Tỳ khưu Hộ Tông.
