Cha mẹ là bạn trong nhà của mình
Những người trong gia đình, chung sống một chổ với nhau và có công việc chung nhau một cách mật thiết, như cha mẹ với con trai con gái… Bậc trí tuệ gọi bà mẹ là bạn rất quan trọng, bởi bà mẹ có nhiều đặc ân mà làm những việc mà người khác trong gia đình khó làm được. Hẳn như vậy, những người khác trong gia đình của mình như con, vợ… nếu mình lâm bệnh, họ hằng nhờm gớm hoặc chán nản trong sự nuôi bệnh, riêng bà mẹ sẽ coi phẩn nhơ của con mình dường như hoa đẹp, không nhờm gớm, hy sinh chịu khó chịu cực với con. Cớ ấy cho nên Ngài gọi người Mẹ là bạn trong nhà của mình.
Lại nữa, tiếng gọi bạn đây đừng hiểu rằng chỉ đặc biệt gọi cha mẹ thôi đâu. Dù cha cũng có thể gọi Mitta được, bởi cha mẹ hằng có đủ 4 pháp của bạn lành (Mittadhamma) là:
- Có nhiều đặc ân.
- Chung vui chung khổ.
- Hướng dẫn điều lợi ích.
- Có tình thương (tâm từ ái).
Cả 4 bằng pháp nầy, cha mẹ hằng gọi nhuần đặc biệt đến với các con nam nữ, một cách đầy đủ, không chịu bỏ thiếu sót. Chẳng những thế, cha mẹ còn từ bi đặc biệt đến các con một cách phi thường. Người mong sự an vui và tốt lành bội phần cho các con, trong khi những đứa con nam nữ, dù thọ khổ chút ít, cha mẹ cũng có tâm lo lắng luôn khi. Nếu có thể thay thế cho các con để lãnh lấy sự đau khổ về phần mình thì cha mẹ nhận liền tức khắc, không sụt sè, dám hy sinh sự an vui của chính mình, đến đỗi sanh mạng của mình cũng không tiếc, miễn là hy sinh cho các con đươc sự an vui dễ dàng.
Về phần những người con nam nữ, có sự hy vọng ấm áp trong tâm rất nhiều khi chính mình được cha mẹ còn hộ trì cho.
Đức hiệu của cha mẹ
Đức Chánh đẳng CHánh giác dựa nơi pháp có đức tánh lành của cha mẹ đã rãi đến gội nhuần cho các con nam nữ như đã giải, cho nên Ngài ấn định danh hiệu của cha mẹ bằng 4 phẩm vị như vầy:
Brahmā ti mātāpitaro Pubbācariyā ti vuccare Āhuneyyā ca puttānaṃ Pajāya ca anukampakā
- Cha mẹ người tế độ các con, Như Lai gọi là “Phạm Thiên”
- Là “Thầy tổ đầu tiên”
- Là “Bậc đáng cúng dường” (A-la-hán)
- Là “Chư Thiên trước nhứt”, của những người con nam nữ.
Giảng giải:
Ngài cho cha mẹ danh hiệu là “Phạm Thiêm của con”, bởi cha mẹ hằng rải tứ vô lượng tâm, là Từ, Bi, Hỷ, Xã đến các con một cách đầy đủ, không từng bỏ qua, giống như Chư Thiên bậc cao gọi là Phạm Thiên, không từng bỏ qua 4 đức tánh ấy đối với tát cả chúng sanh.
Ngài cho cha mẹ danh hiệu là “Thầy Tổ đầu tiên của con” bởi bắt đầu từ ngày mới sanh ra, cha mẹ hằng lưu tâm cố gắng dạy dỗ con đủ mọi cách, như dạy “con hãy ngồi như thế nầy; hãy đứng như thế nầy; hãy đi như thế nầy; hãy ăn uống như thế nầy; hoặc nói năng như thế nầy…”. Về sau, các bậc Thầy tổ khác với dạy cho học tập văn chương kỷ nghệ… hoặc truyền Tam quy Ngũ giới và cho xuất gia sadi hay thọ cụ túc giới… Những bậc Thầy Tổ sau này gọi là “Thầy sau” (Pacchārya) còn cha mẹ được gọi là “Thầy trước” (Pubbācārya), bởi đã dạy dỗ con cho lánh xa điều ác và thực hành điều thiện trước tất cả các Thầy Tổ khác.
Ngài cho cha mẹ danh hiệu là “Chư Thiên trước nhứt” của con, bởi lẽ, “Thanh tịnh Thiên” (Visuddhideva), là bậc dứt trừ phiền não, tức là Thánh nhân vô lậu, các Ngài không nghĩ gì đến sự lỗi lầm của chúng sanh ngu muội đã mong hại Ngài trái lại các Ngài cố gắng thực hành để hộ trì cho được sự an vui đến chúng sanh mà thôi và làm cho những lễ vật của phần đông dâng cúng được kết quả nhiều như thế nào, cha mẹ cũng thế, không chấp trách gì sự lỗi lầm của con nam nữ đã hành động sái quấy đến các Ngài. Cha mẹ hằng thực hiện những sự gội nhuần điều an vui tiến hóa cho các con thôi, không dĩ đến sự mệt nhọc của bản thân, mới đáng gọi cha mẹ là “Chư Thiên”, bởi có sự hành động tương tự như bậc Thanh tịnh Thiên. Lại nữa, những người con được nghe biết các vị Thiên Thần khác cũng do Cha mẹ là người chỉ dẫn cho biết, thế nên những người con mới hiểu lẽ thực hành về Chư Thiên ấy, luôn đến kết quả cao siêu xứng đáng theo sức hành động của mình.
Cớ ấy cho nên các bậc tôn xưng:
Thiên (Sammatideba), Sanh hóa Thiên (Upapattideba) và Thanh tịnh Thiên (Visuddhideba) đều gọi là “Chư Thiên sau”.
Riêng về cha mẹ gọi là “Chư Thiên trước”, bởi cha mẹ là người có đặc ân đối với các con nam nữ trước hơn tất cả Chư Thiên khác.
Bởi cớ ấy, hàng thức đạt nên tôn kính phụng dưỡng và cúng dường đến cha mẹ, là bậc bằng hữu tối thượng trước nhất, các Ngài có đặc ân về mọi phương diện, như là sự hộ trì nuôi dưỡng phi thường. Vậy đạo làm con chúng ta chớ nên hờ hững. Được như thế, sự an vui tiến hóa sẽ phát sanh đến cho ta, ngay nơi kiếp nầy và kiếp sau chẳng sai. Đức Bổn Sư Thích Ca đặc chỉ về pháp Tứ vô lương tâm, nhứt là từ (metta) của cha mẹ đã thực hiện gội nhuần đến các con như thế, cho nên Ngài gọi bà mẹ là bạn trong nhà của mình (mātā mittaṃ sake ghare).
Bạn hạng này có năng lực chỉ giúp những sự việc bên trong và trú trong phẩm vị là nơi tôn kính của những người con thôi. Hàng thức đạt không nên tự mãn chỉ nương nhờ với bằng hữu tức là cha mẹ thôi mà trái lại nên tìm kiếm bạn bên ngoài cho nhiều hơn nữa để được sức mạnh mà ta phải làm cho được kết quả khả quan.
Cây to người ta cắt đứt rễ cái rễ con rồi, khi gặp cơn gió lốc sẽ ngã xuống, người bị đứt hai tay hai chân rồi không thể làm được việc gì thế nào; người trên xã hội này cũng thế ấy, nếu không có bằng hữu nào khác ngoài cha mẹ, thì hẳn sẽ đứng không vững và sự an vui tiến hóa sẽ khó phát triển đến ta. Bởi cớ ấy, người thức đạt nên tìm kiếm bạn lành để giúp sức cho mình thêm nữa.
Trích: Giải Về Bạn (Tỳ Khưu Giới Nghiêm)
