Nguyên nhân nào xuất hiện sự luân hồi trong tam giới?

Thật ra, nguồn gốc của vòng tử sinh luân-hồi trong ba giới bốn loài chúng-sinh đó chính là vòng  thập-nhị-duyên-sinh  (paṭiccasamuppāda) gồm có 12 chi-pháp liên kết với nhau theo định luật nhân-quả liên-hoàn, mà Đức-Phật đã thuyết giảng như sau:

“Avijjāpaccayā saṅkhārā, saṅkhārāpaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ, nāma- rūpapaccayā saḷāyatanaṃ, saḷāyatanapaccayā phasso, phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā taṇhā, taṇhāpaccayā upādānaṃ, upādāna-paccayā bhāvo, bhāvapaccayā jāti, jātipaccayā jarā-maraṇa-soka-parideva-dukkha-domanassu- pāyāsā sambhavanti. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.”(1)

Ý nghĩa

1. Avijjāpaccayā saṅkhārā sambhavanti: Các pháp-hành phát sinh do vô-minh làm duyên.

2. Saṅkhārāpaccayā viññāṇaṃ sambhavati: Tam-giới quả-tâm-thức phát sinh do các pháp- hành làm duyên.

3. Viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ sambhavati: Danh-pháp và sắc-pháp phát sinh do tam-giới quả-tâm-thức làm duyên.

4. Nāmarūpapaccayā saḷāyatanaṃ sambhavati: Lục-xứ phát sinh do danh-pháp, sắc-pháp làm duyên.

5. Saḷāyatanapaccayā phasso sambhavati: Lục-xúc phát sinh do lục-xứ làm duyên.

6. Phassapaccayā vedanā sambhavati: Lục-thọ phát sinh do lục-xúc làm duyên.

7. Vedanāpaccayā taṇhā sambhavati: Lục-ái phát sinh do lục-thọ làm duyên.

8. Taṇhāpaccayā upādānaṃ sambhavati: Tứ- thủ phát sinh do lục-ái do làm duyên.

9. Upādānapaccayā bhāvo sambhavati: Nhị- hữu phát sinh do tứ-thủ làm duyên.

10. Bhāvapaccayā jāti sambhavati: Sự tái-sinh phát sinh do nhị-hữu làm duyên.

11. Jātipaccayā jarā-maraṇa-soka-parideva-dukkha-domanassupāyāsā sambhavanti: Lão, tử, sầu-não, khóc than, khổ thân, khổ tâm, nỗi khổ cùng cực phát sinh do tái-sinh làm duyên.

12. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti: Sự sinh của toàn khổ-uẩn đều do vô-minh, v.v… làm duyên.

Thập-nhị-duyên-sinh có 12 chi-pháp, mà mỗi chi-pháp không thuần là quả, không thuần là nhân. Thật ra, quả của pháp trước, rồi làm nhân cho pháp sau tiến triển theo nhân-quả liên hoàn trong vòng thập-nhị-duyên-sinh không có chi- pháp bắt đầu, cũng không có chi-pháp cuối cùng, nên vô-minh không phải là chi-pháp bắt đầu mà là nhân quá-khứ, còn lão, tử không phải là chi- pháp cuối cùng mà là quả hiện-tại.

Thập-nhị-duyên-sinh có 12 chi-pháp phân chia theo nhân quả trong 3 thời như sau:

- Vô-minh (avijjā), hành (saṇkhārā) thuộc về nhân quá-khứ.

- Quả-tâm-thức, sắc-pháp và danh-pháp, lục- xứ, lục-xúc, lục-thọ thuộc về quả hiện-tại.

- Lục-ái, tứ-thủ, nghiệp-hữu thuộc về nhân hiện-tại.

- Tái-sinh, lão, tử, sầu-não, khóc than, khổ thân, khổ tâm, nỗi khổ cùng cực thuộc về quả vị lai.

-oo0oo-

(1) Vinayapiṭaka, Mahāvaggapāḷi, Bodhikathā.

Trích Vòng Tử Sinh Luân Hồi (Saṃsāravaṭṭa), Quyển Vòng Sanh Tử Luân Hồi, Soạn giả Tỳ Khưu Hộ Pháp