Tam Tạng Pāḷi (Tipiṭakapāḷi)

Trở về Trang kế

PHẬT GIÁO NGUYÊN THỦY
THERAVĀDA

NỀN TẢNG PHẬT GIÁO
(MŪLABUDDHASĀSANA)

TAM BẢO
(RATANATTAYA)

Tỳ khưu Hộ Pháp
(Dhammarakkhita Bhikkhu)

TAM-TẠNG PĀḶI (TIPIṬAKAPĀḶI)

Toàn giáo-pháp của Đức-Phật, nếu phân chia theo tạng thì có ba tạng:

I- Tạng Luật Pāḷi (Vinayapiṭakapāḷi).

II- Tạng Kinh Pāḷi (Suttantapiṭakapāḷi).

III- Tạng Vi-diệu-pháp Pāḷi (Abhidhammapiṭakapāḷi).

I- TẠNG LUẬT PĀḶI (VINAYAPIṬAKAPĀḶI)

Tạng Luật Pāḷi gồm những lời răn dạy của Đức-Phật. Đức-Phật đã ban hành những điều-giới tỳ-khưu, tỳ- khưu-ni, những pháp-hành tăng-sự, những điều cho phép và những điều không cho phép, những việc nên làm và những việc không nên làm, v.v...

Tạng Luật Pāḷi có 5 Bộ:

I.1- Bộ Pārājikapāḷi gồm có những điều-giới:

- 4 điều-giới Pārājika.

- 13 điều-giới Saṃghādisesa.

- 2 điều-giới Aniyata.

- 30 điều-giới Nissaggiya pācittiya, ...

I.2- Bộ Pācittiyapāḷi gồm có những điều-giới:

- 92 điều-giới Suddha pācittiya.

- 4 điều-giới Pāṭīdesanīya.

- 75 điều-giới Sekhiya.

- 7 điều Adhikaraṇasamatha.

- Những điều-giới của tỳ-khưu ni.

I.3- Bộ Mahāvaggapāḷi (Tạng Luật)

Trong bộ luật Mahāvagga Pāḷi này, Đức-Phật thuyết giảng về chuyện chứng đắc thành Đức-Phật Chánh- Đẳng-Giác, thuyết pháp kinh Chuyển-Pháp-Luân đầu tiên tế độ nhóm 5 tỳ-khưu, Đức-Phật ban hành phép xuất-gia thọ sadi, tỳ-khưu, v.v...

I.4- Bộ Cūḷavaggapāḷi

Trong bộ luật Cūḷavagga Pāḷi này, Đức-Phật ban hành nhiều pháp-hành tăng-sự đến chư tỳ-khưu. Bộ này, lần đầu tiên Đức-Phật cho phép bà Mahāpajāpatigotamī xuất gia trở thành tỳ-khưu-ni trong giáo-pháp của Đức-Phật, cùng với 500 cận-sự-nữ dòng Sakya cùng xuất gia thọ tỳ-khưu-ni, v.v...

I.5- Bộ Parivārapāḷi

Trong bộ luật Parivāra Pāḷi này, Đức-Phật ban hành nhiều điều liên quan đến giới và nhiều vấn đề khác, ...

Đó là 5 bộ trong Tạng Luật Pāḷi mà chỉ có Đức-Phật duy nhất chế định và ban hành đến chư tỳ-khưu, tỳ-khưu ni, ... mà thôi. Còn các hàng Thánh thanh-văn đệ-tử không có khả năng chế định ra điều-giới và các pháp- hành tăng-sự, ... Các điều-giới, các pháp-hành tăng-sự mà Đức-Phật đã chế định và đã ban hành rồi, các hàng thanh-văn đệ-tử cần phải nên nghiêm chỉnh hành theo mà không được phép sửa đổi, thêm hoặc bớt điều nào cả.

TẠNG LUẬT PĀḶI CÓ BA ĐẶC TÍNH ĐẶC BIỆT

- Đức-Phật thuyết giảng bằng pháp lệnh (aṇādesanā).

- Đức-Phật giáo-huấn tùy theo lỗi (yathāparādhasāsana).

- Đức-Phật răn dạy tỳ-khưu giữ gìn cẩn trọng thân và khẩu (saṃvarāsaṃvarakāthā).

ĐỨC-PHẬT THUYẾT GIẢNG BẰNG PHÁP LỆNH NHƯ THẾ NÀO?

Đức-Phật đã chế định ra điều-giới, các pháp-hành tăng-sự, điều cho phép và không cho phép, việc nên làm và không nên làm, ... đến chư tỳ-khưu, chư tỳ-khưu-ni.

Chư tỳ-khưu, chư tỳ-khưu-ni phải nghiêm chỉnh hành theo những điều mà Đức-Phật đã chế định, không được thêm vào hoặc bớt ra. Nếu vị nào cố ý sai phạm điều nào thì vị ấy phải chịu tội nặng hay nhẹ, tùy theo mỗi điều- giới ấy.

Đức-Phật là Bậc độc nhất chế định và ban hành Tạng- luật, còn các hàng Thánh thanh-văn đệ-tử không được phép chế định một điều nào cả.

ĐỨC-PHẬT GIÁO HUẤN TÙY THEO LỖI NHƯ THẾ NÀO?

Khi nào tỳ-khưu hoặc tỳ-khưu ni bị phạm lỗi lần đầu tiên, bị người đời hoặc chư-thiên chê trách, làm tổn thương đến uy tín của chư tỳ-khưu-tăng. Khi ấy, Đức- Phật mới chế định điều-giới, ban hành đến chư tỳ-khưu, tỳ-khưu-ni, để đem lại 10 điều lợi ích như sau:

2.1- Saṃghasuṭṭhutāya: Để đem lại sự tốt lành cho tỳ- khưu-Tăng, tỳ-khưu-ni-Tăng.

2.2- Saṃghaphāsutāya: Để đem lại sự an lành cho tỳ- khưu-Tăng, tỳ-khưu-ni-Tăng.

2.3- Dummaṅkūnaṃ puggalānaṃ niggahāya: Để khiển trách tỳ-khưu, tỳ-khưu-ni phá giới, khó dạy không biết hổ-thẹn tội-lỗi và không biết ghê-sợ tội-lỗi.

2.4- Pesalānaṃ bhikkhūnaṃ phāsuviharāya: Để đem lại sự an lành đến những tỳ-khưu, tỳ-khưu-ni biết kính yêu giới.

2.5- Diṭṭhadhammikānaṃ āsavānaṃ saṃvarāya: Để ngăn ngừa những tai họa xảy ra trong kiếp hiện-tại.

2.6- Samparāyikānaṃ āsavānaṃ paṭighātāya: Để tránh khỏi tai họa tái-sinh trong 4 cõi ác-giới (địa-ngục, a-su-ra, ngạ-quỷ, súc-sinh) trong kiếp vị-lai.

2.7- Appasannānaṃ pasādāya: Để làm cho phát sinh đức-tin đến những người chưa có đức-tin nơi Tam-Bảo.

2.8- Pasannānaṃ bhiyyo bhavāya: Để làm tăng trưởng thêm đức-tin cho những người đã có đức-tin nơi Tam-Bảo.

2.9- Saddhammaṭṭhitiyā: Để làm cho chánh-pháp “pháp-học chánh-pháp, pháp-hành chánh-pháp, pháp- thành chánh-pháp” được trường tồn lâu dài.

2.10- Vinayānuggahāya: Để giữ gìn hộ trì giới luật được nghiêm minh.

Sau khi có tỳ-khưu hoặc tỳ-khưu ni phạm lỗi đầu tiên, thì Đức-Phật mới chế định ra điều-giới. Cho nên, những tỳ-khưu nào, tỳ-khưu-ni nào phạm lỗi đầu tiên, tỳ-khưu ấy, tỳ-khưu-ni ấy không phải phạm điều-giới ấy.

Đức-Phật chế định điều-giới nặng hoặc nhẹ, tùy theo lỗi nặng hoặc nhẹ. Sau khi Đức-Phật đã chế định điều- giới nào rồi, ban hành đến tỳ-khưu, tỳ-khưu-ni, nếu tỳ- khưu nào, tỳ-khưu-ni nào cố ý phạm điều-giới ấy thì tỳ- khưu ấy, tỳ-khưu-ni ấy đã phạm điều-giới ấy.

ĐỨC-PHẬT RĂN DẠY TỲ-KHƯU, TỲ-KHƯU-NI GIỮ GÌN CẨN TRỌNG THÂN VÀ KHẨU NHƯ THẾ NÀO?

Đức-Phật ban hành điều-giới đến tỳ-khưu, tỳ-khưu-ni, cốt để răn dạy tỳ-khưu, tỳ-khưu-ni biết giữ gìn cẩn trọng thân và khẩu, tránh xa mọi hành ác do thân và khẩu.

Tỳ-khưu, tỳ-khưu-ni giữ gìn điều-giới được trong sạch, có thể diệt được phiền-não loại thô (vitikkama- kilesa), để làm nền tảng cho pháp-hành thiền-định, pháp-hành thiền-tuệ được phát triển.

Đó là những đặc tính đặc biệt của Tạng Luật Pāḷi.

TỲ-KHƯU-GIỚI

Đức-Phật chế định, ban hành điều-giới của tỳ-khưu trong Bhikkhupātimokkhasīla có 227 điều-giới như sau:

1- Pārājika: Giới bại hoại có 4 điều-giới.

2- Saṃghādisesa: Giới hành phạt có 13 điều-giới.

3- Aniyata: Giới bất định có 2 điều-giới.

4- Nissaggiya pācittiya: Xả rồi sám hối có 30 điều-giới nghĩa là tỳ-khưu phải xả bỏ vật bị phạm giới trước, sau đó mới xin sám hối (pācittiya āpatti).

5- Suddha pācittiya: Giới sám hối lỗi có 92 điều-giới.

6- Pāṭidesanīya: Giới sám hối riêng rẽ có 4 điều-giới.

7- Sekhiya: Giới hành có 75 điều-giới.

8- Adhikaraṇasamatha: Pháp giảng hòa có 7 pháp.

Tuy nhiên, trong Tạng Luật Pāḷi gom tất cả mọi điều- giới của tỳ-khưu đầy đủ có 91.805.036.000 điều-giới.

Như trong bộ Visuddhimagga dạy:

“Navakoṭisahassāni, asitisatakoṭiyo. Paññāsasatasahassāni, chattiṃsa ca punāpare.
Ete saṃvaravinayā, Sambuddhena pakāsitā. Peyyālamukhena niddiṭṭhā, sikkhā vinayasaṃvare.”(1)

Đức-Phật đã chế định những điều-giới trong Tạng Luật Pāḷi theo cách tính rộng thì gồm có 91.805.036.000 điều-giới, giữ gìn cẩn trọng thân và khẩu tránh xa mọi hành-ác.

TỲ-KHƯU-NI GIỚI

Đức-Phật chế định ban hành điều-giới của tỳ-khưu-ni Bhikkhunipātimokkhasīla gồm có 311 điều-giới như sau:

1- Pārājika có 8 điều-giới.

2- Saṃghādisesa có 17 điều-giới.

3- Nissaggiya pācittiya có 30 điều-giới.

4- Suddha pācittiya có 166 điều-giới.

5- Pāṭidesanīya có 8 điều-giới.

6- Sekhiya có 75 điều-giới.

7- Adhikaraṇasamatha có 7 pháp.

Tên điều-giới Tỳ-khưu-giới

1- Điều-giới Pārājika có 4 điều-giới

2- Điều-giới Saṃghādisesa có 13 điều-giới

3- Điều-giới Aniyata có 2 điều-giới

4- Điều-giới Nissaggiya pācittiya có 30 điều-giới

5- Điều-giới Suddha pācittiya có 92 điều-giới

6- Điều-giới Pāṭidesanīya có 4 điều-giới

7- Điều-giới Sekhiya có 75 điều-giới

8- Điều-giới Adhikaraṇasamatha có 7 điều-giới

227 điều-giới

Tên điều-giới Tỳ-khưu-ni giới

1- Điều-giới Pārājika có 8 điều-giới

2- Điều-giới Saṃghādisesa có 17 điều-giới

3- Điều-giới Nissaggiya pācittiya có 30 điều-giới

4- Điều-giới Suddha pācittiya có 166 điều-giới

5- Điều-giới Pāṭidesanīya có 8 điều-giới

6- Điều-giới Sekhiya có 75 điều-giới

7- Điều-giới Adhikaraṇasamatha có 7 điều-giới

311 điều-giới

PHẠM GIỚI ĀPATTI

TỲ-KHƯU, TỲ-KHƯU-NI PHẠM GIỚI ĀPATTI CÓ 7 LOẠI

1- Pārājika āpatti: Phạm giới bại hoại. Mất phẩm hạnh tỳ-khưu, tỳ-khưu ni.

2- Saṃghādisesa āpatti: Phạm giới hành phạt. Xin chư Tăng hình phạt.

3- Thullaccaya āpatti: Phạm giới nặng. Lỗi kém thua hai giới trên.

4- Pācittiya āpatti: Phạm giới sám hối lỗi.

5- Pāṭidesanīya āpatti: Phạm giới sám hối riêng rẽ.

6- Dukkaṭa āpatti: Phạm giới hành bậy.

7- Dubbhāsita āpatti: Phạm giới nói bậy.

Phạm giới āpatti có 7 loại chia làm 2 loại chính:

PHẠM GIỚI ĀPATTI NẶNG CÓ HAI LOẠI

* Pārājika āpatti: Nếu tỳ-khưu, tỳ-khưu-ni nào phạm một trong những điều-giới nặng này thì tỳ-khưu, tỳ- khưu-ni ấy bị mất phẩm-hạnh tỳ-khưu, tỳ-khưu-ni, họ phải hoàn tục trở lại người tại gia (hoặc xuống trở thành sa-di suốt đời).

* Saṃghādisesa āpatti: Nếu tỳ-khưu, tỳ-khưu-ni nào phạm một trong những điều-giới nặng này thì tỳ-khưu, tỳ-khưu-ni ấy tuy còn phẩm-hạnh tỳ-khưu, tỳ-khưu-ni, nhưng vị ấy phải biết xin chịu hành phạt theo luật của Đức-Phật ban hành: hành parivāsakamma, hành mānatta- kamma và hành abbhānakamma, để cho giới của mình được trở lại trong sạch.

PHẠM GIỚI ĀPATTI NHẸ CÓ 5 LOẠI

Thullaccaya āpatti, pācittiya āpatti, pāṭidesanīya āpatti, dukkaṭa āpatti, dubbhāsita āpatti. Nếu tỳ-khưu, tỳ-khưu-ni nào phạm một trong 5 loại giới này thì tỳ- khưu, tỳ-khưu-ni ấy có thể xin sám hối với một vị tỳ-khưu khác, để cho giới của mình được trở lại trong sạch.

QUẢ BÁU CỦA SỰ GIỮ GÌN GIỚI

Trong Tạng Luật Pāḷi bộ Parivāra Pāḷi, Đức-Phật thuyết dạy tỳ-khưu, tỳ-khưu-ni giữ gìn giới của mình cho được trong sạch trọn vẹn, có được quả báu theo nhân quả tuần tự như sau:

1- Giữ gìn giới trong sạch trọn vẹn đem lại lợi ích là giữ gìn cẩn trọng 6 môn (nhãn, nhĩ, tỷ, thiệt, thân, ý) được thanh-tịnh.

2- Có giữ gìn cẩn trọng 6 môn được thanh-tịnh đem lại lợi ích là tâm không nóng nảy, tâm mát mẻ.

3- Tâm mát mẻ đem lại lợi ích là có tâm hài lòng hoan-hỷ.

4- Tâm hài lòng hoan-hỷ đem lại lợi ích là pháp-hỷ.

5- Pháp-hỷ đem lại lợi ích là pháp an-tịnh.

6- Pháp an-tịnh đem lại lợi ích là pháp an-lạc.

7- Pháp an-lạc đem lại lợi ích là pháp thiền-định.

8- Pháp thiền-định đem lại lợi ích là trí-tuệ-thiền-tuệ thấy rõ, biết rõ thật-tánh của ngũ-uẩn.

9- Trí-tuệ-thiền-tuệ thấy rõ, biết rõ thật-tánh của ngũ- uẩn đem lại lợi ích là trí-tuệ-thiền-tuệ nhàm chán ngũ-uẩn.

10- Trí-tuệ-thiền-tuệ nhàm chán ngũ-uẩn đem lại lợi ích là diệt tận được tham-ái bằng 4 Thánh-đạo-tuệ.

11- Diệt tận được tham-ái đem lại lợi ích là giải thoát khổ bằng 4 Thánh-quả-tuệ.

12- Giải thoát khổ bằng 4 Thánh-quả-tuệ đem lại lợi ích cho trí-tuệ quán-triệt biết rõ giải thoát khổ rồi.

13- Trí-tuệ quán-triệt biết rõ giải thoát khổ rồi đem lại lợi ích là tịch diệt Niết-bàn, giải thoát khổ tử sinh luân-hồi trong tam-giới.

Hành-giả giữ gìn giới được trong sạch trọn vẹn làm nền tảng đem lại nhiều lợi ích cho mọi thiện-pháp, cho pháp-hành thiền-định, pháp-hành thiền-tuệ, cho đến lợi ích cao thượng là chứng ngộ chân-lý tứ Thánh-đế, chứng đắc 4 Thánh-đạo, 4 Thánh-quả, Niết-bàn, giải thoát khổ tử sinh luân-hồi trong tam-giới.

QUẢ BÁU CỦA VIỆC HỌC TẠNG LUẬT PĀḶI

Trong Tạng Luật Pāḷi bộ Parivāra Pāḷi, Ngài Trưởng- lão Upāli bạch hỏi Đức-Thế-Tôn về quả báu của việc học Tạng Luật Pāḷi. Đức-Phật dạy rằng:

- Này Upāli! Tỳ-khưu học Tạng Luật Pāḷi có được 5 quả báu là:

1- Chính mình biết giữ gìn giới luật được trong sạch.

2- Mình là nơi nương nhờ của những người khác, họ đến học hỏi để hiểu rõ giới luật.

3- Người có thiện-tâm dũng cảm trong các hội chúng.

4- Người thắng kẻ thù bên trong là phiền-não và kẻ thù bên ngoài bằng chánh-pháp.

5- Người hành theo chánh-pháp để duy trì chánh-pháp được trường tồn.

Đó là 5 quả báu của việc học rành rẽ Tạng Luật Pāḷi.

II- TẠNG KINH PĀḶI (SUTTANTAPIṬAKAPĀḶI)

Tạng Kinh Pāḷi là tạng gồm có nhiều bài kinh, bài kệ mà Đức-Phật đã thuyết giảng, cũng có một số bài kinh, bài kệ có lời của chư Thánh A-ra-hán, chư-thiên, chư phạm-thiên, Đức-vua, Sa-môn, Bà-la-môn, ... trong các bài kinh ấy. Những bài kinh, bài kệ ấy được Đức-Phật nhắc lại hoặc xác nhận thì xem như lời dạy của Đức-Phật.

Tạng Kinh Pāḷi gồm có 5 bộ lớn:

II.1- Trường-Bộ-kinh Pāḷi (Dīghanikāyapāḷi): gồm có những bài kinh dài.

II.2- Trung-Bộ-kinh Pāḷi (Majjhimanikāyapāḷi): gồm có những bài kinh loại trung.

II.3- Đồng-Loại Bộ-kinh Pāḷi (Saṃyuttanikāyapāḷi): gồm những bài kinh có điểm giống gom thành nhóm.

II.4- Chi-Bộ-kinh Pāḷi (Aṅguttaranikāyapāḷi): gồm những bài kinh có chi-pháp rõ ràng.

II.5- Tiểu-Bộ-kinh Pāḷi (Khuddakanikāyapāḷi): gồm những bài kinh, bài kệ không có trong 4 bộ trên, được gom vào Tiểu-Bộ-kinh này.

TẠNG KINH PĀḶI CÓ BA ĐẶC TÍNH ĐẶC BIỆT

- Đức-Phật thuyết pháp dùng ngôn ngữ thích hợp (vohāradesanā).

- Đức-Phật giáo huấn tùy theo căn duyên chúng-sinh (yathānulomasāsana).

- Đức-Phật thuyết dạy chúng-sinh diệt được tà-kiến (diṭṭhiviniveṭhanakathā).

1- Đức-Phật thuyết pháp dùng ngôn ngữ thích hợp như thế nào?

Đức-Phật thuyết pháp bằng cách dùng ngôn ngữ thích hợp đối với mỗi chúng-sinh. Cho nên, Đức-Phật thuyết pháp tế độ chúng-sinh gồm có nhiều hạng chúng-sinh khác nhau như tỳ-khưu, tỳ-khưu-ni, cận-sự-nam, cận-sự- nữ, Vua chúa, Bà-la-môn, dân chúng, cho đến chư-thiên, chư phạm-thiên, v.v...

Mỗi khi chúng-sinh lắng nghe Đức-Phật thuyết pháp, họ đều hiểu rõ ràng chánh-pháp, bởi do ngôn ngữ thích hợp theo trình độ riêng của mỗi chúng-sinh.

Vì vậy, sau khi nghe pháp xong, có số trở thành bậc Thánh Nhập-lưu, có số trở thành bậc Thánh Nhất-lai, có số trở thành bậc Thánh Bất-lai, có số trở thành bậc Thánh A-ra-hán, tùy theo năng lực của các pháp-hạnh ba-la-mật và 5 pháp-chủ: tín pháp-chủ, tấn pháp-chủ, niệm pháp-chủ, định pháp-chủ, tuệ pháp-chủ của mỗi chúng-sinh.

Cũng có số chúng-sinh chưa trở thành bậc Thánh-nhân, họ đang tạo duyên lành, bồi bổ các pháp-hạnh ba- la-mật để chứng đắc Thánh-đạo, Thánh-quả trong thời vị-lai kiếp này, hoặc kiếp sau.

2- Đức-Phật giáo huấn tùy theo căn duyên chúng-sinh như thế nào?

Đức-Phật có hai loại trí-tuệ đặc biệt là:

- Indriyaparopariyattañāṇa: Trí-tuệ biết rõ 5 pháp- chủ già dặn hoặc non nớt của mỗi chúng-sinh.

- Āsayānusayañāṇa: Trí-tuệ biết rõ phiền-não trầm luân ngấm ngầm của mỗi chúng-sinh.

Cho nên, Đức-Phật biết rõ được chúng-sinh có duyên lành chứng đắc Thánh-đạo, Thánh-quả, Niết-bàn, hoặc không chứng đắc, nên Đức-Phật thuyết pháp tế độ phù hợp với duyên lành của chúng-sinh ấy.

Khi chúng-sinh ấy lắng nghe chánh-pháp của Đức- Phật dễ dàng chứng ngộ chân-lý tứ Thánh-đế, chứng đắc Thánh-đạo, Thánh-quả, Niết-bàn, diệt tận được phiền- não, tham-ái, trở thành bậc Thánh-nhân.

Ví như một vị thầy thuốc có tài đức, biết chẩn bệnh chính xác, biết rõ căn bệnh của bệnh nhân, liền bốc thuốc tốt nên bệnh nhân mau lành bệnh.

3- Đức-Phật thuyết dạy chúng-sinh diệt tà-kiến như thế nào?

Đức-Phật biết rõ mỗi chúng-sinh có tà-kiến khác nhau (trong 62 loại tà-kiến), nên Đức-Phật thuyết dạy chúng- sinh ấy phát sinh chánh-kiến, nên diệt được tà-kiến theo chấp ngã, các loại tà-kiến khác cũng bị diệt cùng một lúc, chứng đắc Thánh-đạo, Thánh-quả, Niết-bàn, trở thành bậc Thánh-nhân một cách dễ dàng.

Đó là ba đặc tính đặc biệt của Tạng Kinh.

III- TẠNG VI-DIỆU-PHÁP PĀḶI (ABHIDHAMMAPIṬAKAPĀḶI)

Tạng Vi-diệu-pháp Pāḷi gồm những chân-nghĩa-pháp (paramatthadhamma) cao siêu, vi diệu, là những pháp có thật-tánh rõ ràng như: thiện-pháp (kusaladhamma), bất-thiện-pháp (akusaladhamma), không phải thiện- pháp, không phải bất-thiện pháp (abyākatadhamma), ...

Những pháp ấy được phân chia ra là ngũ-uẩn, 12 xứ, 18 tự tánh, ... tâm (citta), tâm-sở (cetasika), sắc-pháp (rūpa), Niết-bàn (Nibbāna), thuộc về chân-nghĩa-pháp (paramatthadhamma) không phải ta, không phải người, không phải đàn ông, không phải đàn bà, không phải chúng-sinh, ... chỉ là những thật-tánh-pháp mà thôi.

Tạng Vi-diệu-pháp Pāḷi được Đức-Phật thuyết tại cung trời Tam-thập-Tam-thiên vào mùa hạ thứ 7 của Đức- Phật, để tế độ Phật-mẫu mà kiếp hiện-tại là vị thiên-nam Santussita ở cõi trời Đâu-suất-đà-thiên. Vị thiên-nam Santussita hiện xuống cung trời Tam-thập-Tam-thiên lắng nghe Đức-Phật thuyết Tạng Vi-diệu-pháp này suốt ba tháng hạ (1). Vị thiên-nam Santussita trở thành bậc Thánh Nhập-lưu cùng với 800 tỷ chư-thiên, chư phạm- thiên cũng chứng đắc Thánh-đạo, Thánh-quả, Niết-bàn cao thấp tùy theo năng lực của pháp-hạnh ba-la-mật và 5 pháp-chủ (indriya): tín pháp-chủ, tấn pháp-chủ, niệm- pháp-chủ, định pháp-chủ, tuệ pháp-chủ của mỗi vị.

Đức-Phật thuyết giảng Tạng Vi-diệu-pháp Pāḷi trên cung trời Tam-thập-Tam-thiên, mỗi ngày đến giờ đi khất thực, Đức-Phật-hóa tiếp tục thuyết giảng, còn Đức-Phật thật ngự đi khất thực nơi Bắc-cưu-lưu-châu, rồi ngự đến hồ nước Anotatta tại rừng núi Himavanta, Đức-Phật thọ thực. Khi ấy, Ngài Đại-Trưởng-lão Sāriputta mỗi ngày đến hầu phục vụ Đức-Phật. Sau khi thọ thực xong, Đức- Phật thuyết giảng lại Vi-diệu-pháp tóm lược ngày hôm ấy cho Ngài Đại-Trưởng-lão.

Đức-Phật ngự trở lại cung trời thay thế Đức-Phật-hóa tiếp tục thuyết giảng Tạng Vi-diệu-pháp.

Ngài Đại-Trưởng-lão Sāriputta trở về dạy lại bằng cách khai triển đầy đủ cho nhóm 500 đệ-tử của Ngài.

Như vậy, suốt ba tháng hạ mùa mưa, Đức-Phật thuyết giảng Tạng Vi-diệu-pháp Pāḷi trên cung trời Tam-thập- Tam-thiên, thì tại cõi người, Ngài Đại-Trưởng-lão Sāriputta cũng giảng dạy lại cho nhóm 500 đệ-tử thông thuộc, thấu suốt Tạng Vi-diệu-pháp Pāḷi. Về sau Tạng Vi- diệu-pháp Pāḷi được lưu truyền rộng rãi đến các hàng thanh-văn đệ-tử cho đến ngày nay.

Tạng Vi-Diệu-Pháp Pāḷi gồm có 7 bộ

III.1- Bộ Dhammasaṅgaṇīpāḷi: Bộ Pháp-hội-tụ gồm tất cả các chân-nghĩa-pháp thành nhóm Mātikā pháp đầu đề, có tất cả 132 mātikā chia làm hai loại:

- Tika mātikā: Pháp đầu đề có ba chi-pháp gồm có 32 mātikā. Duka mātikā: Pháp đầu đề có hai chi-pháp gồm có 100 mātikā, ...

III.2- Bộ Vibhaṅgapāḷi: Bộ Pháp-phân-tích gồm các pháp phân tích thành 18 loại, uẩn (khandha), xứ (āyatana), tự tánh (dhātu), v.v...

III.3- Bộ Dhātukathāpāḷi: Bộ Pháp-phân-loại gồm các pháp phân loại thành ngũ-uẩn (khandha), 12 xứ (āyatana), 18 tự-tánh (dhātu), tứ đế (sacca)...

III.4- Bộ Puggalapaññattipāḷi: Bộ Pháp-nhân-chế- định phân biệt các hạng người khác nhau.

III.5- Bộ Kathāvatthupāḷi: Bộ Pháp-luận-đề đặt vấn đề phá tan mọi tà thuyết, trở lại Chánh-pháp.

III.6- Bộ Yamakapāḷi: Bộ Pháp-song-đối gồm các câu hỏi, câu trả lời đi đôi với nhau từng cặp.

III.7- Bộ Paṭṭhānapāḷi: Bộ Pháp-duyên-hệ giải về 24 duyên (paccaya) có quan hệ với nhau.

Bộ Pháp-duyên-hệ này là bộ lớn và rộng nhất, sâu sắc và vi-diệu nhất trong Phật-giáo.

TẠNG VI-DIỆU-PHÁP PĀḶI CÓ BA ĐẶC TÍNH ĐẶC BIỆT

- Đức-Phật thuyết giảng về chân-nghĩa-pháp (Paramatthadesanā).

- Đức-Phật thuyết pháp giáo huấn chúng-sinh tùy theo căn duyên để diệt tà-kiến chấp-ngã (yathādhamma- sāsana).

- Đức-Phật thuyết giảng phân tích sắc-pháp, danh- pháp (nāmarūpaparicchedakathā).

1- Đức-Phật thuyết giảng về chân-nghĩa-pháp như thế nào?

Đức-Phật chứng ngộ chân-lý tứ Thánh-đế đầu tiên không thầy chỉ dạy, chứng đắc 4 Thánh-đạo, 4 Thánh- quả, Niết-bàn, diệt tận được mọi tham-ái, mọi phiền-não không còn dư sót, trở thành bậc Thánh A-ra-hán đầu tiên gọi là Đức-Phật Chánh-Đẳng-Giác độc nhất vô nhị, có danh hiệu là Đức-Phật Gotama.

Đức-Phật thông hiểu thấu suốt tất cả các chân-nghĩa- pháp (paramatthadhamma) đó là tâm (citta), tâm-sở (cetasika), sắc-pháp (rūpa) và Niết-bàn (Nibbāna).

Đức-Phật Chánh-Đẳng-Giác có Ñeyyadhamma (1) đầy đủ năm pháp đặc biệt, nên Đức-Phật có khả năng chế định ra ngôn ngữ để thuyết giảng chân-nghĩa-pháp, thuyết dạy Tạng Vi-diệu-pháp này.

Ngoài Đức-Phật ra, không có một vị đạo-sư nào có khả năng thuyết giảng chân-nghĩa-pháp này, bởi vì họ không phải là Đức-Phật Chánh-Đẳng-Giác.

2- Đức-Phật thuyết pháp giáo huấn chúng-sinh tùy theo căn duyên để diệt tà-kiến chấp-ngã như thế nào?

Đức-Phật biết rõ tà-kiến theo chấp ngã của chúng- sinh khác nhau như:

* Số chúng-sinh có tà-kiến theo chấp danh-pháp cho là ta (ngã) nặng hơn là chấp sắc-pháp cho là ta (ngã).

Để tế độ nhóm chúng-sinh ấy, Đức-Phật thuyết pháp ngũ-uẩn (pañcakkhandha) là pháp vô-ngã (anattā), bởi vì trong ngũ-uẩn có 4 danh-uẩn: thọ-uẩn, tưởng-uẩn, hành-uẩn, thức-uẩn thuộc về danh-pháp tam-giới là pháp vô-ngã (anattā), còn một sắc-uẩn thuộc về sắc- pháp cũng là pháp vô-ngã.

* Số chúng-sinh có tà-kiến theo chấp sắc-pháp cho là ta (ngã) nặng hơn là chấp danh-pháp tam-giới cho là ta.

Để tế độ nhóm chúng-sinh này, Đức-Phật thuyết pháp 12 xứ (12 āyatana) là pháp vô-ngã (anattā), bởi vì trong 12 xứ, có 10 xứ: nhãn-xứ, nhĩ-xứ, tỷ-xứ, thiệt-xứ, thân- xứ, và sắc-xứ, thanh-xứ, hương-xứ, vị-xứ, xúc-xứ thuộc về sắc-pháp là pháp vô-ngã (anattā). Còn lại ý-xứ thuộc về danh-pháp và phần pháp-xứ thuộc về sắc-pháp, danh-pháp cũng là pháp vô-ngã.

* Số chúng-sinh có tà-kiến theo chấp danh-pháp và sắc-pháp tương đương cho là ta (ngã).

Để tế độ nhóm chúng-sinh ấy, Đức-Phật thuyết pháp 18 tự-tánh (1) (18 dhātu) là pháp vô-ngã (anattā), bởi vì trong 18 tự-tánh, có 10 tự-tánh: nhãn-tự-tánh, nhĩ-tự- tánh, tỷ-tự-tánh, thiệt-tự-tánh, thân-tự-tánh, và sắc-tự- tánh, thanh-tự-tánh, hương-tự-tánh, vị-tự-tánh, xúc-tự- tánh thuộc về sắc-pháp là pháp vô-ngã (anattā). Còn lại 7 tự-tánh khác: nhãn-thức-tự-tánh, nhĩ-thức-tự-tánh, tỷ- thức-tự-tánh, thiệt-thức-tự-tánh, thân-thức-tự-tánh, ý-tự- tánh, ý-thức-tự-tánh thuộc về danh-pháp là pháp vô-ngã (anattā). Riêng pháp-tự-tánh thuộc về danh-pháp và sắc-pháp cũng là pháp vô-ngã, v.v...

Đức-Phật thuyết pháp giáo huấn chúng-sinh thấy rõ, biết rõ tất cả các pháp là pháp vô-ngã (anattā), không phải ta, không phải đàn ông, không phải đàn bà, không phải chúng-sinh, ... để diệt tà-kiến theo chấp ngã.

3- Đức-Phật thuyết giảng phân tích sắc-pháp, danh- pháp tam-giới như thế nào?

Đức-Phật thuyết giảng phân tích cho chúng-sinh thấy rõ, biết rõ sắc-pháp, danh-pháp tam-giới thuộc về pháp hữu-vi; mỗi sắc-pháp, mỗi danh-pháp tam-giới, có thật- tánh-pháp, có trạng-thái riêng, có sự sinh, sự diệt, nên có 3 trạng-thái-chung: trạng-thái vô-thường, trạng-thái khổ, trạng-thái vô-ngã, để diệt tâm tà-kiến thấy sai chấp lầm từ sắc-pháp từ danh-pháp tam-giới cho là tự ngã của ta, diệt tâm tham-ái trong sắc-pháp, danh-pháp tam- giới cho là của ta, diệt tâm ngã-mạn chấp sắc-pháp, danh-pháp tam-giới cho là ta hơn người, ta bằng người, ta kém thua người, ...

Đó là ba đặc tính đặc biệt của Tạng Vi-diệu-pháp.

QUẢ BÁU CỦA SỰ HỌC TAM-TẠNG PĀḶI

* Hành-giả theo học và hành nghiêm chỉnh đúng đắn theo Tạng Luật Pāḷi, giữ gìn giới đức trong sạch trọn vẹn.

Hành-giả có giới trong sạch trọn vẹn làm nền tảng, nương nhờ giới, thực hành pháp-hành thiền-định và thực hành pháp-hành thiền-tuệ dẫn đến chứng ngộ chân-lý tứ Thánh-đế, chứng đắc 4 Thánh-đạo, 4 Thánh-quả, Niết- bàn, trở thành bậc Thánh A-ra-hán cùng với tam- minh(1)do năng lực quả báu của pháp-học Tạng Luật Pāḷi.

* Hành-giả học thông-thuộc Tạng Kinh Pāḷi có giới trong sạch thanh-tịnh làm nền tảng, thực hành pháp- hành thiền-định dẫn đến chứng đắc bát-thiền.(2)

Hành-giả dùng bậc thiền làm nền tảng, nương nhờ bậc thiền làm đối-tượng, thực hành pháp-hành thiền-tuệ dẫn đến chứng ngộ chân-lý tứ Thánh-đế, chứng đắc 4 Thánh-đạo, 4 Thánh-quả, Niết-bàn, trở thành bậc Thánh A-ra-hán cùng với lục thông (1) do năng lực quả báu của pháp-học Tạng Kinh Pāḷi.

* Hành-giả học thông-thuộc Tạng Vi-diệu-pháp Pāḷi có giới và định làm nền tảng, thực hành pháp-hành thiền-tuệ dẫn đến chứng ngộ chân-lý tứ Thánh-đế, chứng đắc 4 Thánh-đạo, 4 Thánh-quả, Niết-bàn, trở thành bậc Thánh A-ra-hán cùng với tứ tuệ-phân-tích (2), do năng lực quả báu của pháp-học Tạng Vi-diệu-pháp Pāḷi.

NGŨ-BỘ PĀḶI (PAÑCANIKĀYAPĀḶI)

Toàn giáo-pháp của Đức-Phật, nếu phân chia theo bộ (nikāya), thì có 5 bộ gồm có 40 quyển căn cứ theo kỳ kết tập Tam-Tạng Pāḷi lần thứ 6 tại động Kaba Aye, Yangon xứ Myanmar.

- Trường-Bộ-Kinh Pāḷi (Dīghanikāyapāḷi).

- Trung-Bộ-Kinh Pāḷi (Majjhimanikāyapāḷi).

- Đồng-Loại-Bộ-Kinh Pāḷi (Saṃyuttanikāyapāḷi).

- Chi-Bộ-Kinh Pāḷi (Aṅguttaranikāyapāḷi).

- Tiểu-Bộ-Kinh Pāḷi (Khuddakanikāyapāḷi).

TRƯỜNG-BỘ-KINH PĀḶI LÀ GÌ?

Trường-bộ-kinh Pāḷi gồm có 34 bài kinh dài chia làm 3 quyển:

1- Sīlakkhandhavaggapāḷi gồm có 13 bài kinh dài.

2- Mahāvaggapāḷi gồm có 10 bài kinh dài.

3- Pāthikavaggapāḷi gồm có 11 bài kinh dài.

TRUNG-BỘ-KINH PĀḶI LÀ GÌ?

Trung-bộ-kinh Pāḷi gồm có 152 bài kinh loại vừa chia làm 3 quyển:

1- Mūlapaṇṇāsapāḷi: có 5 chương, mỗi chương có 10 bài kinh trung bình, gồm có 50 bài kinh loại vừa.

2- Majjhimapaṇṇāsapāḷi: có 5 chương, mỗi chương có 10 bài kinh trung bình, gồm có 50 bài kinh loại vừa.

3- Uparipaṇṇāsapāḷi: có 5 chương, chương 1, 2, 3 và 5: mỗi chương có 10 bài kinh loại vừa, còn chương 4 có 12 bài kinh trung bình, gồm có 52 bài kinh loại vừa.

ĐỒNG-LOẠI-BỘ-KINH PĀḶI LÀ GÌ?

Đồng-loại-bộ-kinh Pāḷi có 7.762 bài kinh dài, ngắn khác nhau, đặc biệt bộ này những bài kinh có điểm đồng loại nhau, được gom chung lại với nhau thành một chương riêng biệt.

Ví dụ: Những bài kinh liên quan đến chư-thiên gom chung lại với nhau thành nhóm gọi là devatasaṃyutta. Những bài kinh liên quan đến Đức-vua xứ Kosala gom chung lại thành chương gọi là Kosalasaṃyutta, v.v...

Đồng-loại-bộ-kinh Pāḷi có 5 bộ chia làm 3 quyển:

1- Sagāthavaggasaṃyuttapāḷi gồm có 11 chương và Nidānavaggasaṃyuttapāḷi gồm có 10 chương.

2 - Khandhavaggasaṃyuttapāḷi gồm có 13 chương và Sāḷāyatanasaṃyuttapāḷi gồm có 10 chương.

3- Mahāvaggasaṃyuttapāḷi gồm có 12 chương.

Như vậy, tổng cộng tất cả 56 chương gồm có 7.762 bài kinh.

CHI-BỘ-KINH PĀḶI LÀ GÌ?

Chi-bộ-kinh Pāḷi gồm có những bài kinh có chi-pháp. Những bài kinh có một chi-pháp, những bài kinh có hai chi-pháp, v.v... cho đến những bài kinh có 11 chi-pháp.

* Những bài kinh có một chi-pháp gọi là: Ekakanipāta.

* Những bài kinh có các chi-pháp khác: Dukanipāta, Tikanipāta, Catukkanipāta, Pañcakanipāta, ... cho đến những bài kinh có 11 chi-pháp gọi là: Ekādasakanipāta.

Chi-bộ-kinh Pāḷi này có 11 nipāta, gom thành 3 quyển, gồm tất cả có 9.557 bài kinh ngắn dài khác nhau.

1- Ekaka-duka-tika-catukka nipātapāḷi.

2- Pañcaka-chakka-sattaka nipātapāḷi.

3- Aṭṭhaka-navaka-dasaka-ekādasaka nipātapāḷi.

TIỂU-BỘ-KINH PĀḶI LÀ GÌ?

Tiểu-bộ-kinh Pāḷi này gồm có tất cả các bài kinh nào, quyển nào không có trong 4 bộ trên đều được gom vào Tiểu-bộ-kinh Pāḷi này.

Tiểu-bộ-kinh Pāḷi gồm có Tạng Luật Pāḷi, Tạng Vi- diệu-pháp Pāḷi và một phần Tạng Kinh Pāḷi còn lại gồm có 28 quyển:

* Tiểu-bộ-kinh Pāḷi phần Tạng Luật Pāḷi có 5 bộ, có 5 quyển:

- Pārājikapāḷi.

- Pācittiyapāḷi.

- Mahāvaggapāḷi.

- Cūḷavaggapāḷi.

- Parivārapāḷi.

* Tiểu-bộ-kinh Pāḷi phần Tạng Vi-diệu-pháp Pāḷi có 7 bộ, gồm có 12 quyển:

- Dhammasaṅgaṇīpāḷi.

- Vibhaṅgapāḷi.

- Dhātukathā và

- Puggalapaññattipāḷi.

- Kathāvatthupāḷi.

- Yamakapāḷi (3 quyển).

- Paṭṭhānapāḷi (5 quyển).

* Tiểu-bộ-kinh Pāḷi phần Tạng Kinh gồm có 19 bộ, gồm có 11 quyển:

- Khuddakapāṭhapāḷi, Dhammapadagāthāpāḷi, Udāna- pāḷi, Itivuttakapāḷi, Suttanipātapāḷi (gồm có 5 bộ).

- Vimānavatthupāḷi, Petavatthupāḷi, Theragāthāpāḷi, Therīgāthāpāḷi (gồm có 4 bộ).

- Apādānapāḷi (phần 1).

- Apādānapāḷi (2), Buddhavaṃsapāḷi, Cariyapiṭakapāḷi.

- Mahāniddesapāḷi.

- Cūḷaniddesapāḷi.

- Jātakapāḷi (2 quyển).

- Paṭisambhidāmaggapāḷi.

- Nettipāḷi, Peṭakopādesapāḷi.

- Milindapañhāpāḷi.

Ngũ-bộ gồm có 40 quyển.

CỬU-PHẦN (NAVAṄGA)

Toàn giáo-pháp của Đức-Phật, nếu phân chia theo phần (aṅga) thì có 9 phần như sau:

1- Suttapāḷi (Kinh): gồm những bài kinh văn xuôi lẫn kệ, như kinh Maṅgalasuttapāḷi, Ratanasuttapāḷi và Tạng luật Pāḷi cũng được gom chung vào phần Suttapāḷi này.

2- Geyyapāḷi (Kệ): gồm những bài kinh hoàn toàn bằng những câu kệ (không có đoạn văn xuôi) như những bài kệ trong phần Sagāthavaggasaṃyuttapāḷi, ...

3- Veyyākaraṇapāḷi (Kinh): gồm những bài kinh hoàn toàn văn xuôi (không có kệ xen vào) như Dhamma- cakkappavattanasuttapāḷi, Mahāsatipaṭṭhānasuttapāḷi,... và Tạng Vi-diệu-pháp Pāḷi được gom chung vào trong phần Veyyākaraṇapāḷi này.

4- Gāthāpāḷi (Kệ): gồm những bài kệ không có tên bài kinh như Dhammapadagāthāpāḷi, Theragāthāpāḷi, Therīgāthāpāḷi, ...

5- Udānapāḷi (Bài tự thuyết): gồm có 82 bài tự thuyết của Đức-Phật do tâm hoan-hỷ phát sinh.

6- Itivuttakapāḷi: gồm có 110 bài kinh, thường bắt đầu có câu: Vuttam hetaṃ Bhagavatā, ... Điều này đúng như lời Đức-Thế-Tôn dạy ...

7- Jātakapāḷi (Tiền-kiếp): những câu kệ liên quan đến 547 tích tiền-kiếp của Đức-Phật Gotama, bắt đầu tích Apannakajātakapāḷi và cuối cùng Vessantarajātakapāḷi.

8- Abhūtadhammapāḷi: gồm những bài kinh có pháp phi thường chưa từng có từ trước (acchariyabhūta- dhammapāḷi), thường khởi đầu bằng câu:

“Này chư tỳ-khưu, những pháp phi thường chưa từng có từ trước ...” như bài kinh Pahārādasutta ...

9- Vedalla: gồm những bài kinh vấn đáp bằng trí-tuệ hợp với hỷ như Cūḷavedallasuttapāḷi, Mahāvedallasutta- pāḷi, Sakkapañhāsuttapāḷi, ...

84.000 PHÁP-MÔN (DHAMMAKKHANDHAPĀḶI)

Toàn giáo-pháp của Đức-Phật, nếu phân chia thành pháp-môn Pāḷi (Dhammakkhandhapāḷi) thì có 84.000 pháp-môn Pāḷi, trong bộ Tam-tạng Pāḷi như sau:

1- Tạng Luật Pāḷi gồm có 21.000 Pháp-môn.

2- Tạng Kinh Pāḷi gồm có 21.000 Pháp-môn.

3- Tạng Vi-diệu-pháp Pāḷi gồm có 42.000 Pháp-môn.

PHƯƠNG PHÁP ĐẾM PHÁP-MÔN TRONG TAM-TẠNG PĀḶI

* Trong Tạng Luật Pāḷi: Mỗi chuyện làm nguyên nhân đầu tiên để Đức-Phật chế định điều-giới, ban hành giới đến chư tỳ-khưu, tỳ-khưu-ni là một pháp-môn.

Mỗi nguồn gốc phát sinh, mỗi cách phạm giới, mỗi cách không phạm giới, v.v... mỗi điều là một pháp-môn.

Như vậy, trong Tạng Luật gồm có 21.000 pháp-môn. * Trong Tạng Kinh Pāḷi: Mỗi bài kinh có ý nghĩa pháp liên tục là một pháp-môn.

Trong bài kinh có nhiều đoạn, mỗi đoạn có ý nghĩa pháp riêng rẽ là một pháp-môn, mỗi câu hỏi, mỗi câu trả lời là một pháp-môn, v.v...

Như vậy, trong Tạng Kinh có 21.000 pháp-môn.

* Trong Tạng Vi-diệu-pháp Pāḷi: Pháp phân chia mỗi tika, mỗi duka là một pháp-môn, phân loại tâm và tâm- sở đồng sinh là một pháp-môn, v.v...

Như vậy, trong Tạng Vi-diệu-pháp Pāḷi gồm có 42.000 pháp-môn.

Trong 84.000 pháp-môn Pāḷi này, Đức-Phật trực tiếp thuyết dạy có 82.000 pháp-môn Pāḷi, còn 2.000 pháp- môn Pāḷi do chư bậc Thánh A-ra-hán thuyết dạy.

Như Ngài Trưởng-lão Ānanda, bậc thủ kho tàng pháp-bảo Pāḷi của Đức-Phật Gotama dạy trong bộ Theragāthāpāḷi, Ānandattheragāthā có câu kệ rằng:

“Dvāsiti Buddhato gaṇhiṃ, dve sahassāni bhikkhuto. Caturāsiti sahassāni, ye me dhammā pavattino.” (1)

“Tôi là Ā-nan-da,
Đã học từ kim ngôn Đức-Phật,
Được tám mươi hai ngàn pháp-môn, Học từ chư Thánh A-ra-hán,
Gom nhặt được hai ngàn pháp-môn, Tôi là thủ kho tàng pháp-bảo,
Trọn tám mươi bốn ngàn pháp-môn.”

Toàn giáo-pháp của Đức-Phật Gotama gồm có 84.000 pháp-môn Pāḷi vẫn còn lưu truyền trong các nước có truyền thống Phật-giáo Theravāda (Phật-giáo nguyên-thủy) như nước Tích Lan (Srilankā), nước Miến Điện (Myanmar), nước Thái-Lan, nước Campuchia, nước Lào, v.v...

Ngày nay, Phật-giáo Theravāda (Phật-giáo nguyên- thủy) được truyền bá đến nhiều nước trên thế giới, trong số các nước ấy có Phật-giáo nguyên-thủy Theravāda tại Việt-Nam.

-oo0oo-

(1) Bộ Visuddhimagga, phần Sīlaniddesa.

---

(1) Thời gian 3 tháng hạ ở cõi người so với ở cõi trời Tam-thập-Tam-thiên là khoảng 3 phút 36 giây, bởi vì một ngày một đêm ở cõi trời Tam-thập- Tam-thiên bằng 100 năm ở cõi người.

---

(1) Ñeyyadhamma có 5 pháp 1- Saṅkhāra: Các pháp-hành cấu tạo. 2- Vikāra: Các pháp biến đổi. 3- Lakkhaṇa: Các trạng-thái của các pháp. 4- Paññatti: Các chế-định-pháp. 5- Nibbāna: Niết-bàn.

---

(1) Tự-tánh: Tánh riêng của mỗi pháp. Ví dụ: nhãn-tự-tánh (tự-tánh của nhãn-tịnh-sắc là tiếp xúc với đối-tượng sắc); nhãn-thức-tự-tánh (tự-tánh của nhãn-thức-tâm là nhìn thấy đối-tượng sắc).

---

(1) Tam minh: Tiền-kiếp-minh, Thiên-nhãn minh, Trầm-luân-tận-minh. 2 Bát thiền: 4 bậc thiền sắc-giới và 4 bậc thiền vô-sắc-giới.

---

(1) Lục thông: Đa-dạng-thông, thiên-nhãn-thông, thiên-nhĩ-thông, tiền-kiếp- thông, tha-tâm-thông, trầm-luân-tận-thông.

(2) Tứ tuệ-phân-tích: Nghĩa phân-tích, Pháp phân-tích, Ngôn-ngữ phân-tích, Tuệ-ứng-đối phân-tích.

---

(1) Bộ Theragāthāpāḷi, Ānandattheragathāpāḷi.

Trang Website được thành lập và quản lý bởi các cận sự nam, cận sự nữ trong Phật Giáo. Mục đích nhằm lưu trữ, số hoá kinh sách và tài liệu Phật Giáo Nguyên Thuỷ - Theravāda.

Chi tiết