Truyện thầy tỳ khưu tái sanh làm con rệp do sự ưa thích chiếc y của mình

* Tích Tissattheravatthu

Một thuở nọ Đức-Thế-Tôn ngự tại ngôi chùa Jetavana gần kinh-thành Sāvatthī. Khi ấy, Đức- Thế-Tôn thuyết giảng đề cập đến tích Ngài Trưởng-lão Tissa được tóm lược như sau:

Ngài Trưởng-lão Tissa sinh trưởng trong một gia đình tại kinh-thành Sāvatthī. Người chị dệt một tấm vải tốt và mịn để dâng cho Ngài Trưởng- lão Tissa là người em trai kính yêu để may y.

Một hôm, Ngài Trưởng-lão Tissa đi đến nhà, người chị đem tấm vải tốt và mịn ấy kính dâng Ngài Trưởng-lão Tissa, để may y. Ngài Trưởng-lão thọ nhận tấm vải ấy với đại-thiện-tâm vô cùng hoan hỷ. Ngài Trưởng-lão Tissa đem tấm vải ấy trở về ngôi chùa Jetavana.

Ngài Trưởng-lão Tissa nhờ các vị tỳ-khưu trẻ và các sa-di biết cắt y, biết may y, để giúp hỗ trợ may tấm y cho Ngài Trưởng-lão.

Trong khoảng thời gian may y, người chị của Ngài lo dâng cúng dường vật thực đến các vị tỳ- khưu trẻ và sa-di giúp hỗ trợ may tấm y cho Ngài Trưởng-lão.

Sau khi may hoàn thành tấm y và nhuộm màu xong rất đẹp, người chị làm lễ cúng dường đến các vị tỳ-khưu trẻ và sa-di. Ngài Trưởng-lão Tissa nhìn thấy tấm y tốt và mịn ấy, nên phát sinh tâm tham-ái trong tấm y ấy, rồi nghĩ rằng: “Ngày mai này ta sẽ mặc tấm y này”. Ngài vắt tấm y ấy lên trên dây.

Trong đêm hôm ấy, Ngài Trưởng-lão Tissa lâm bệnh nặng, lúc lâm chung, Ngài Trưởng-lão luyến tiếc tấm y ấy, nên sau khi Ngài Trưởng- lão Tissa chết, ác-nghiệp ấy có cơ hội cho quả tái-sinh kiếp sau làm con rận nằm trong tấm y ấy (tasmiṃyeva cīvare ūkā hutvā nibbatti).

Nghe tin Ngài Trưởng-lão Tissa em trai của mình chết, người chị đến khóc than thảm thiết,  vì thương tiếc người em trai kính yêu của mình.

Chư tỳ-khưu trong chùa làm lễ hỏa-táng thi thể của Ngài Trưởng-lão Tissa xong, chư tỳ- khưu bàn bạc với nhau rằng:

“Ngài Trưởng-lão Tissa không có vị tỳ-khưu nuôi bệnh nên tấm y ấy thuộc về của Tăng. Như vậy, chư tỳ-khưu hội lại làm lễ bốc thăm  để được tấm y ấy.”

Khi vị tỳ-khưu đụng vào tấm y ấy, con rận ở trong tấm y ấy bò tới bò lui khóc than rằng:

“Nhóm tỳ-khưu này đến chiếm đoạt tấm y này của tôi.”

Khi ấy, Đức-Thế-Tôn đang ngự tại gandha- kuṭi  nghe  tiếng  khóc  than  của  con  rận  ấy bằng thiên-nhĩ-thông (dibbasotadhātu), nên truyền bảo Ngài Trưởng-lão Ānanda rằng:

- Này Ānanda! Con nên truyền bảo nhóm tỳ- khưu không được đụng chạm vào tấm y của Tissa. Hãy nên chờ qua 7 ngày sau.

Vâng theo lời dạy của Đức-Phật, Ngài Trưởng- lão Ānanda đến gặp nhóm tỳ-khưu, truyền dạy lời của Đức-Phật như vậy.

Đến ngày thứ 7, con rận hết tuổi thọ chết, đại- thiện-nghiệp cho quả tái-sinh kiếp sau hóa-sinh làm vị thiên-nam trên cõi trời Tusitā (Đâu-suất-đà-thiên), hưởng mọi sự an-lạc trên cõi trời ấy.

Đức-Phật cho phép chia tấm y của Ngài Tissa

Vào ngày thứ 8, Đức-Phật cho phép chia tấm y của Ngài Tissa rằng:

- Này chư tỳ-khưu! Hôm nay Như-Lai cho phép các con chia tấm y của Tissa.

Vâng theo lời truyền dạy của Đức-Phật, chư tỳ-khưu chia tấm y của Ngài Tissa.

Chư tỳ-khưu hội họp trong giảng đường đàm đạo với nhau rằng:

- Do nguyên-nhân nào Đức-Phật truyền dạy chư tỳ-khưu không nên đụng chạm vào tấm y  của Ngài Tissa, rồi Đức-Phật cho phép chư tỳ- khưu chia tấm y của Ngài Tissa vào ngày thứ 8.

Tham-ái làm khổ chúng-sinh

Khi ấy, Đức-Phật ngự đến giảng đường, truyền hỏi chư tỳ-khưu:

- Này chư tỳ-khưu! Các con đang đàm đạo về vấn đề gì vậy?

Chư tỳ-khưu bạch với Đức-Phật rằng:

- Kính bạch Đức-Thế-Tôn, các con đang đàm đạo về tấm y của Ngài Tissa. Bạch Ngài.

Đức-Phật truyền dạy chư tỳ-khưu rằng:

- Này chư tỳ-khưu! Sau khi Tissa chết, ác- nghiệp cho quả tái-sinh kiếp sau làm con rận ở trong tấm y của mình. Cho nên, khi các con đụng vào tấm y ấy, con rận ở trong tấm y ấy bò tới bò lui khóc than rằng:

“Tỳ-khưu này đến chiếm đoạt tấm y của tôi.”

Nếu các con lấy tấm y ấy, thì con rận sẽ tức giận các con rồi chết, ác-nghiệp ấy có cơ hội cho quả tái-sinh kiếp sau trong cõi địa-ngục. Vì vậy, Như-Lai truyền dạy các con không nên đụng chạm vào tấm y của Tissa. Đến ngày thứ 7 con rận hết tuổi thọ chết, đại-thiện-nghiệp cho quả tái-sinh kiếp sau hóa-sinh làm vị thiên-nam trên cõi trời Tusitā. Cho nên, ngày thứ 8, Như-Lai cho phép các con chia tấm y của Tissa.

Chư tỳ-khưu bạch với Đức-Phật rằng:

- Kính bạch Đức-Thế-Tôn, tham-ái thật là đáng sợ.

- Này chư tỳ-khưu! Đúng như vậy, tham-ái của chúng-sinh thật là đáng sợ.

Gỉ sinh từ sắt, ăn sắt, làm cho sắt tiêu hoại, không còn sử dụng được nữa như thế nào, tham- ái này cũng như vậy, tham-ái phát sinh trong tâm của chúng-sinh ấy, dắt dẫn chúng-sinh ấy tái-sinh kiếp sau trong cõi địa-ngục, v.v… làm cho chúng-sinh lầm than đau khổ.

Đức-Phật thuyết dạy câu kệ rằng:

- “Ayasāva malaṃ samuṭṭhitaṃ, taduṭṭhāya tameva khādati. Evaṃ atidhonacārinaṃ, sāni kammāni nayanti duggatiṃ.”

- Này chư tỳ-khưu! Gỉ sinh từ sắt, sau khi sinh từ sắt lại ăn mòn sắt ấy. Cũng như vậy, những ác-nghiệp sinh từ vật dụng của mình, đối với người sử dụng 4 thứ vật dụng không biết suy xét, những ác-nghiệp ấy dắt dẫn đến cõi ác-giới.

Tìm hiều về tích Tissattheravatthu

Trong thời-kỳ xưa, một vị tỳ-khưu nào muốn có một tấm y mới, vị tỳ-khưu ấy nếu có thí-chủ dâng tấm vải may y thì tốt, nếu không có thí-chủ thì vị tỳ-khưu ấy đi lượm từng mảnh vải mà người ta vất bỏ, đem về giặt giũ cho sạch sẽ cho đến khi đủ vải để cắt may tấm y. Cho nên, công việc may y là một công việc không kém phần quan trọng.

Thật vậy, trong phần suddhipācittiya có 92 điều-giới, trong 92 điều-giới ấy, có số điều-giới nếu vị tỳ-khưu trong thời gian đang may y (cīvarakārasamaya) thì không phạm điều-giới ấy.

Ngài Trưởng-lão Tissa có được tấm vải tốt và mịn để may tấm y, nên Ngài Trưởng-lão nhờ các vị tỳ-khưu, các sa-di biết cắt y, biết may y đến hỗ trợ cắt và may tấm y xong, rồi nhuộm màu.

Tấm y ấy của Ngài Trưởng-lão Tissa thật là tốt và mịn, Ngài Trưởng-lão Tissa nhìn thấy tấm y tốt ấy, nên phát sinh tâm tham-ái trong tấm y ấy, rồi nghĩ rằng:

- “Ngày mai này ta sẽ mặc tấm y này.”

Ngài vắt tấm y ấy lên trên dây.

Trong đêm hôm ấy, Ngài Trưởng-lão Tissa bị lâm bệnh nặng đột ngột, trong lúc lâm chung, tâm tham-ái của Ngài luyến tiếc tấm y ấy, đến khi maraṇāsannavīthicitta: cận-tử lộ-trình-tâm cuối cùng có 1 trong 3 đối-tượng kamma, kammanimitta, gatinimitta trong tấm y ấy phát sinh, các tâm sinh rồi diệt theo tuần tự đến cuti đó là cuticitta: quả-tâm cuối cùng có 1 sát-na- tâm làm phận sự chuyển kiếp tử (chết) kết thúc kiếp hiện-tại của Ngài Trưởng-lão Tissa diệt, liền  tiếp  theo  sau  paṭisandhi,  đó  là  paṭisandhi- citta: tái-sinh-tâm, là suy-xét-tâm đồng sinh với thọ xả là quả của ác-nghiệp trong tham-tâm sinh 1 sát-na-tâm làm phận sự tái-sinh kiếp sau làm con rận ở trong tấm y ấy (tasmiṃyeva cīvare ūkā hutvā nibbatti).

Khi vị tỳ-khưu đụng vào tấm y ấy, con rận bò tới bò lui khóc than. Nghe tiếng khóc than của con rận, Đức-Phật có tâm đại bi cứu khổ kiếp con rận ấy, nên truyền dạy chư tỳ-khưu chờ qua 7 ngày sau, mới đem tấm y ấy chia cho tỳ-khưu được.

Đến ngày thứ 7, con rận ấy hết tuổi thọ, đến lúc lâm chung gần chết có maraṇāsannavīthicitta: cận- tử lộ-trình-tâm cuối cùng có đối-tượng gatinimitta đó là cõi trời Tusitā hiện ra, các tâm sinh rồi diệt theo tuần tự đến cuti đó là cuticitta: quả-tâm cuối cùng có 1 sát-na-tâm làm phận sự chuyển kiếp tử (chết) kết thúc kiếp hiện-tại của con rận diệt, liền tiếp theo sau không có thời gian khoảng cách paṭisandhi, đó là paṭisandhicitta: tái-sinh- tâm đó là đại-quả-tâm kiếp trước làm phận sự tái-sinh kiếp sau hóa-sinh làm vị thiên-nam trên cõi trời Tusitā, hưởng mọi sự an-lạc cho đến hết tuổi thọ tại cõi trời Tusitā có 4.000 năm, so với thời gian cõi người 576 triệu năm, bởi vì 1 ngày 1 đêm cõi trời này bằng 400 năm cõi người.

Trích: Dhammapadaṭṭhakathā, Malavagga, Tissattheravatthu.